Koronavirüs salgınının yaygınlaştığı, vaka ve ölüm sayılarının hızla arttığı şu günlerde, işçi sınıfı büyük bir risk ile karşı karşıya bulunuyor. Alındığı ifade edilen önlemlere, “evde kal” çağrılarına rağmen, işçiler hala çalışmaya devam ediyor. Açıklanan ekonomi paketleri sermayeye kalkan olmak hedefinde iken işçilere ücretsiz izinler, hak gaspları dayatılıyor. Esnek ve kuralsız çalışma hükümleri fırsatçılık yapılarak uygulamaya konuluyor. Bu durum bizleri bir yanda açlık diğer yanda hastalık ve ölüm riski ile burun buruna getiriyor. Fatura bir kez daha işçi sınıfına kesilerek işten atmalar yaygınlaşıyor.
***
Son açıklanan verilere göre, Türkiye salgının en geç geldiği ülkelerden biri olmasına rağmen birçok ülkeden çok daha hızlı yayılıyor. Hemen her gün fabrikalardan da koronavirüs haberleri gelmeye devam ediyor. Ancak birçok yerde üretim hala göstermelik önlemlerle devam ediyor. Kimi fabrikalarda alınan üretimi durdurma kararı ise, işçilerin sağlığı düşünüldüğü için değil işlerin azalması nedeniyle uygulanıyor.
***
Metal İşçileri Birliği olarak, Türkiye'de koronavirüsün ilk tespit edildiği ifade edilen 10 Mart tarihinden bugüne, salgının metal işkoluna yansımaları ve fabrikalardaki durumu genel bir incelemeye tabi tutmaya çalıştık. Fabrikalarda işçi arkadaşlarımızla yaptığımız görüş alışverişi üzerinden temel fabrikaların bir kısmında yaşananları işçi sınıfımız ve kamuoyunun bilgisine sunuyoruz.
***
Kocaeli, Bursa, İstanbul, Ankara, İzmir başta olmak üzere metal sektörünün yoğun olduğu bölgelerdeki yüzü aşkın fabrika üzerinden ortaya çıkan sonuçlara göre;
-Birçok metal fabrikasında COVID-19 tanısı konulan, hastalık ihtimali ile karantinaya alınan işçiler bulunuyor.
-İşkolunda tüm gelişmelerin ışığında işçi ve toplum sağlığı gözetilerek üretimi durdurma kararı alınmış değil.
-Salgının sipariş ve yedek parça tedariğinde yarattığı sıkıntılardan kaynaklı bazı fabrikalarda duruş kararı alınmış durumda.
-Dünya ölçeğinde yaşanan salgının yansımalarından ilk etkilenen ve duruş kararı alan üretim birimleri otomotiv fabrikaları oldu.
-Çalışmanın olduğu fabrikalarda hijyen ve işçi sağlığı önlemleri adına, Sağlık Bakanlığı'nın açıkladığı kriterler göstermelik olarak yapılmaktadır. Duruştaki fabrikalarda, üretiminin sürdüğü dönemlerde ilk elden alınması gereken acil önlemlerde dahi aksamalar gözlenmiştir.
-Üretimin hala devam ettiği fabrikalarda ise, mesafe kuralı ve temas kuralları uygulansa da üretim içinde fiili olarak bu kurallara uyulamıyor.
-Büyük fabrikalarda üretimi her şartla devam ettirebilmek temel bir refleks olurken, orta ve küçük ölçekli fabrikalarda göstermelik önlemlerin dahi esamesi okunmuyor.
Metal İşçileri Birliği (MİB)
30 Mart 2020
Kocaeli’deki fabrikalar
-Ford Otosan
Ford Otosan fabrikasında 1 ay öncesinde uygulanan duruş kararı koronavirüs salgını sebebi ile sadece bir hafta erkene alındı. Girişlerde ateş ölçümü yapılıyordu üretim olduğu dönemde. Ancak işçilerden çok fazla sağlık konusunda şikâyetler gelince üretim duruşu gerçekleştirildi. Yönerim duruş döneminde Kısa Çalışma Ödeneği’nden yararlanacak. İşçilerin aktardığına göre ana ambarda on gün önce maske bitmişti. Türk Metal ise işçilere sahip çıkacağına “işinize sahip çıkın” propagandası yapıyor.
İşçiler Koç yöneticilerinin maske ve solunum cihazı üretme yönlü adımlarını ise reklam amaçlı olduğunu düşünüyor. 11.000 kişinin çalıştığı fabrikada 28 Mart itibari ile 2 işçinin testi pozitif çıktı. İşçiler karantina altında ve iki arkadaşımızın da sağlık durumu şimdilik iyi. Çevrelerinde temas etme tehlikesi olan işçi arkadaşlarımız da 14 günlük karantinaya alındı. 5 Nisan'a kadar üretimin duracağı Ford Otosan'da duruş süresinin uzayacağı düşünülüyor.
İşçiler bu duruş süresinde ücretlerinin Kısa Çalışma Ödeneği tarafından değil, Koç yönetimi tarafından karşılaması gerektiğini düşünüyor. Ayrıca işçiler AKP iktidarı tarafından alınan tedbirlerin yetersiz olduğu kanısında.
-Hyundai Assan
Güney Kore sermayesi ortaklı Hyundai Assan'ın İzmit fabrikasında üretime ara verildi. Ancak üretime ara verilme sebebi koronavirüs salgını değil tek başına. Hyundai Assan, 24 Mart tarihinde fabrikada bir vaka bulunmasına rağmen üretime devam edeceğini açıkladı ve vaka gerçeğini gizledi. Şirkete bağlı yedek parça bölümünde çalışan bir işçi şirketin diğer ülkelerde aldığı tedbirleri anlatan bilgileri ortak maile attı. Hyundai çalışanının maili İK'ya değil de tüm çalışanlara göndermesinin şirketin otoritesini sarstığı ve çalışanlarına karşı küçük düşürdüğü gerekçe gösterilerek 25 Mart tarihinde hakları gasp edilerek 25/2'den işine son verildi.
Hyundai yönetimi bu esnada işçilere yıllık yapılan zam oranını açıkladı. Brüt 500 lira yapılan zamma işçilerin tepki göstermesinden çekinen Hyundai Assan yönetimi, planlı olan duruşunu öne çekti. İşçilere ise ücret zamları hakkında vardiya bitimine 5 dakika kala haber verildi.
İşçiler duruş kararının salgından değil, işçilerin ücret zammına göstereceği tepkiden dolayı olduğunu düşünüyorlar. İşçilerin aktardığına göre hala fabrikada çalışan işçiler azımsanmayacak sayıda.
Hyundai'de 27 Mart'ta başlayacak olan üretim duruşu 13 Nisan'a kadar devam edecek. Bununla birlikte, işçilerin aktardığına göre 1 Nisan'dan itibaren kısa çalışma ödeneği uygulaması başlayacak. 1 Nisan'a kadar yıllık izinlerden kullanılacak. 1 Nisan'dan sonra ise çalışma ödeneği çıkan işçiler çalışmayacak. Çalışma ödeneği çıkmayan işçiler ise çalışmaya devam edecek. Çalışma olduğu dönemde bir işçi bakanlık ambulansı tarafından fabrikadan alınarak karantina altına alınmıştı. Fabrikada koronavirüs teşhisli başka işçi vakaların bulunduğu fakat gizlendiği düşünülüyor.
-Hyundai Steel
Hyundai Assan fabrikasına üretim yapan Hyundai Steel fabrikasında ise önlemler üst düzeylerde değil. Girişlerde ateş ölçümü ve parçalı giriş, yemeklere bölüm bölüm çıkma ve aralıklı oturma gibi önlemler alınıyor. Dezenfektan malzemeleri mevcut ancak sosyal mesafe çalışma düzeni gereği yerine getirilemiyor. Ortamın havalandırması ise yetersiz. İşçiler ücretli izin istiyorlar, salgından daha iyi korunmak için fakat fabrika yönetimi hala adım atmış değil. Hyundai'ye tedarikçi olduğu için buradaki duruşa bağlı olarak önümüzdeki günlerde üretimin durması bekleniyor.
-Hyundai Glovis
Hyundai Assan fabrikasına üretim yapan Hyundai Glovis fabrikasında da diğer Hyundai fabrikaları gibi aynı yöntemler uygulanıyor. Girişlerde ateş ölçümü ve parçalı giriş, yemeklere bölüm bölüm çıkma ve aralıkla oturma türü önlemler alınıyor. İşçiler ücretli izin istiyorlar. Yine Hyundai'ye bağlı olarak önümüzdeki günlerde üretimin durması bekleniyor.
-Posco Assan
İlk önlem olarak ateş ölçümleri başladı. El dezenfektanları ve maske dağıtımı gibi kimi sınırlı adımlar atıldı. İlerleyen süreçlerde servise maske ile binilmesi, servislerin dezenfekte edilmesi gibi uygulamalar hayata geçirildi. Koronavirüs salgını öncesi yemeklerden zehirlenmenin yaşandığı ve yemekhanenin kapatıldığı fabrikada bir süre ekmek arası, ardından da tek çeşit yemek dağıtımı yapılmaya başlandı. Bu bakımdan işçiler adına beslenme açısından zayıf bir dönemin geçirilmesine neden oldu. 40 derece ateşli işçinin 20 Mart tarihinde 16.00-00.00 vardiyasına çağrılması, ardından hastaneye sevk edilmesi, aynı servisle gelenlerin de eve gönderilmesi üzerine işçilerin gerginliği arttı. Başta aynı vardiyadaki işçiler olmak üzere tüm işçilerde hem kendilerinin hem de ailelerinin sağlığı açısından duyulan kaygı derinleşti. İşçinin korona testinin negatif çıktığı duyurulsa da olayın ardından aynı bölgeden gelen servisten iki işçide de yüksek ateş tespit edildi. Bu nedenle tüm servis geri gönderildi. Bu işçilerin de H1N1 olduğu duyuruldu. Bu yaşananlar işçilerin sokağa çıkma kararı beklentisini arttırdı. İşçiler ücretli izine bir an önce çıkmak istediklerini ifade ediyorlar. Ateşlenme olaylarının ardından ateş ölçümleri servis içinde yapılmaya başlandı ve o bölgeden gelen servis değiştirildi.
-Assan Hanil
Üretimin devam ettiği Assan Hanil'de, işçiler tarafından Hyundai'nin duruşunun yansımalarına göre üretimin duracağı düşünülüyor. Burada da salgın karşısında göstermelik birkaç önlem alınmış durumda. Girişlerde ateş ölçümü yapılıyor, işçiler içeri parça parça alınıyor. Yemek arasına işçiler bölüm bölüm çıkartılıyor ve aralıklarla oturuluyor. Salgına karşı kendilerini korumak isteyen işçiler, ücretli izin ile derhal üretimin durması gerektiğini düşünüyor.
-Federal Mogul
Federal Mogul otomotiv fabrikalarının yaşadığı satış ve teslimat süreçlerindeki aksamalar sonucunda üretime iki hafta süreyle ara vereceğini ilan etti. 30 Mart Pazartesi'den itibaren iki hafta süreyle üretimi duracak olan fabrika yeniden üretime geçme tarihini de 13 Nisan 2020 olarak belirledi. İşçilere sadece göstermelik bilgilendirmeler yapıldı salgın hakkında. İşçilerin ücretleri ise Kısa Çalışma Ödeneği'nden karşılanacak. İşçiler salgın geçene kadar herkesin evde kalması gerektiğini ifade ediyorlar.
-Sumirico
Eski adı Dytech olan SumiRiko'nın İtalya'daki fabrikası karantina altında. Buna rağmen Türkiye’deki SumiRiko'da hiçbir şey yokmuş gibi üretime devam ediliyor. Vardiya sayısı 3'e çıkartıldı. Yemekhanede çatal, kaşık, salata, tuz, su ve ekmek kapalı olarak verilmeye başlandı. İşyerinde her hatta ve üretim girişine dezenfektan konuldu. Servislere binerken dezenfektan sıkılıyor. Üç aydır kısa çalışma uygulanan fabrikada bu süresinin bitmesi üzerine 23 Mart'ta yeniden Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvuruldu. Tofaş’a üretim yapıldığı için haftada 4 gün çalışılıyor. Sık sık raporlu işçilerin işten atıldığı SumiRiko'da şu anda işçi çıkartma yok.
-EAE
Dilovası'nda bulunan EAE fabrikasında işçileri korumak adına bir el dezenfektanı koymak dışında herhangi bir önlem alınmış değil. Yemekhanede ise salata büfesi kaldırıldı. İşçiler yemeklerin daha da kötüleştiğini düşünüyor. İşçilerin ücretli izin talebi sürerken EAE patronu üretimi durdurmak yerine işçileri kısım kısım yıllık izne çıkartıyor. İşçiler bunu patronun fırsatçılığı olarak görürken, yıllık izinlerinin bittiği koşulda ne olacağının belirsizliğinden de rahatsızlar. İşçiler yıllık izinlerin kullanılmasını değil, salgın tehdidi geçene kadar ücretli izin istiyorlar.
-Çelik Halat
Koronavirüs salgını nedeniyle Kocaeli Kartepe’deki Çelik Halat fabrikası 1 Nisan’da üretime ara vereceğini açıkladı. Tahmini olarak 3 Mayıs'ta yeniden çalışmanın başlayacağı açıklandı. Fabrika yönetiminin iş durdurma kararı almasının sebebi ise işçileri salgından korumak değil, üretimin devamını sağlayan tedarik zincirindeki bozulmalar oldu.
İşçilere izinlerin ne şekilde uygulandığına dair açıklama yapılmadı. İşçiler bir bölümünün yıllık izinlerinden bir bölümünün Kısa Çalışma Ödeneği'nden karşılanacağını tahmin ediyorlar.
-Tezcan Galvaniz
Arslanbey OSB'de bulunan Tezcan Galvaniz fabrikasında ise sadece girişte ateş ölçme yapılıyor. Fabrika girişinde bir tane, soyunma odası girişinde 1 tane ve yemekhane girişinde 1 tane olmak üzere dezenfektan koyuldu. İşçilerin çalıştığı bölgede dezenfektan veya başka bir önlem yok. Tuvaletler önceden de hijyenik değildi hala da yeterince temizlenmiş değil. Yemeklerde ise çapraz düzen oturuluyor.
İşçiler işe gitmekten korkuyorlar. Ancak fabrika yönetimi işçilerin canı pahasına fabrikada üretimi durdurmamakta kararlı. İşçiler ise ücretli izin haklarını kullanmak istiyorlar. Çoğu koronavirüsü ailelerine bulaştırmaktan korkuyor. Evlerine gittiklerinde bu korkuyla yaşadıklarını belirtiyorlar.
-Teksan Jeneratör
Teksan Jeneratör fabrikasında ise hiçbir şey yokmuş gibi davranılıyor. Geçmişe nazaran değişen tek şey fabrikanın daha sık genel bir temizlikten geçirilmesi. İşçilere koruyucu malzemeler dahi verilmiyor. Fabrikada üretim hala devam ediyor. İşten atma yaşanmadı henüz. İşçiler, fabrika yönetiminin işçileri korumak için üretimi durdurma yanlısı olmadığını ve bu yönlü bir tartışma dahi yapmadıklarını söylüyorlar.
-Stow Depo
Stow Depo'da işçiler önceki iki hafta tek vardiya çalıştırıldı. Bu hafta ise işçi sayısını azaltmak için 2 vardiyaya dönüldü. Geçtiğimiz hafta işçiler salgın nedeniyle 1 haftalık izne çıkarıldı. İzne çıkarılan dönem yıllık izinlerden sayıldı. Ancak bu hafta vardiya sayısı artırılarak çalışma devam ediyor. Yemekler ve giriş-çıkışlar 4'e bölündü. Yemekhanede masalar ayırıldı, 2 kişi masada çapraz oturuyor.
Bu önlemler dışında önlem alınmıyor. Daha çok üretim odaklı bir önlem anlayışı var. Üretim devam etsin de nasıl ederse etsin fikriyatı hâkim. İşçiler ise ne fabrikalarında ne de ülke genelinde alınan önlemlerin yeterli olmadığını düşünüyorlar. İşçiler, “Şakır şakır vergi verdik ama siz gitmeyin biz size bakarız diyen devlet göremiyorum. Patron zaten gelmeyin demez.” diyerek kendi açılarından tabloyu özetlemiş oluyorlar.
-Kalibre boru
Salgının başladığı ilk günlerde fabrikadaki kronik hastalara idari izin verildi. Devamında işlerin azalmasından dolayı 120 işçi yıllık izne çıkarıldı. Kalibre Boru yönetimi Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvurdu.
İşyerinde yetkili olan Türk Metal ise işçilerin gasp edilmeye çalışılan haklarını ve yaşam haklarını korumak yönlü adım atmaktan uzak davranıyor. İşçiler genel atmosferden kaynaklı tedirgin haldeler. Hem salgının hem de ekonomik krizin faturasının kendi üzerlerine yıkılmasını istemiyorlar. İşçiler bu süreçte devletin ve patronların taşın altına elini koyması gerektiğini düşünüyorlar.
-Howon
Hyundai Assan'a parça tedariği yapan Howon fabrikasında ise girişlerde termal kamera kontrolü dışında hiçbir önlem alınmış değil. Dezenfektan maddeleri fabrikanın çeşitli yerlerinde mevcut. Çalışma sisteminden kaynaklı işçiler risk altında.
Hyundai Assan'ın duruşa geçmesi ile birlikte Howon fabrikasının da duruşa geçmesi bekleniliyor. Geçmiş dönemlerde Kısa Çalışma Ödeneği'nden faydalanan fabrika yönetimi yeniden ödeneğe başvurmaya hazırlanıyor.
-Çayırova Arçelik
Covid-19 hastalığı tüm dünyayla beraber Türkiye’de de ölümlerle birlikte artmaya devam ederken Çayırova Arçelik’te göstermelik önlemler alınarak üretimin devamı sağlanıyor.
Önlem olarak ise 3 olan vardiya 2’ye düşürüldü. Kronik rahatsızlığı olan işçiler ise idari izne çıkarıldı.
-Cengiz Makina
Yemeklerin kapalı verilmesi, yemekhanede oturma düzeni ve düzenli dezenfektan vb. rutin önlemler burada da var. Ayrıca işçilere toz maskesi dağıtılmıştı. Kronik rahatsızlığı olan işçilere idari izin verilmişti. İşçiler salgının giderek yayılmasından kaynaklı mevcut durumdan rahatsız. Temsilcilerin yönetimle bu konuda yaptığı son görüşmede, Bosch'un stoklarının devam ettiği gerekçe gösterilerek üretimin durmayacağı söylenmişti. 30 Mart itibariyle fabrikada üretim 1 haftalığına duracak. 3 gün yıllık izinden kullanılacak 3 gün idari izin verilecek.
-Arfesan Arkan Fren
Arfesan Arkan Fren’de işçilere 1 haftalık izin verildi. İzinler işçilerin yıllık izinlerinden kesildi. Ayrıca işlerin azalması baz alınarak işçi çıkartılacağı dedikodusu fabrikada yayılıyor.
-Beyçelik Gebze
Beyçelik Gebze’de üretim 6 Nisan’a kadar salgın nedeniyle durduruldu. İşçilerin ücretlerine yönelik ise henüz bir açıklama yapılmış değil. Yönetimin Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvurması bekleniyor.
-Autoliv
Autoliv’de 6 Nisan’a kadar üretime ara verildi. Ancak bazı hatlarda çalışma devam ediyor. İzinli olan işçilerin yıllık izinlerinden kesinti yapılıyor. Çalışmaya devam eden işçilerin ise 29 Mart Cumartesi'den itibaren izne çıkarılacağı söyleniyor.
-Anadolu Isuzu
Anadolu Isuzu'da üretimin devam etmesi için bir dizi önlem alan sermaye, 25 Mart Cuma itibariyle işçileri ücretli izine çıkarttı. Birliğimize gelen bilgilere göre yıllık izin dışında verilen ücretli izin 1 Nisan'a kadar sürecek. 1 Nisan'dan itibaren haftada 3 gün tek vardiya olarak üretim devam edecek. Kısa Çalışma Ödeneği'nden faydalanılacağı söyleniyor. Kısa çalışmada maaşların düşmeyeceği belirtiliyor. Maaşın %60'ı Kısa Çalışma Ödeneği kapsamında İşsizlik Fonu'ndan karşılanacak. Maaşın geri kalanı ile sosyal haklar ve ikramiyelerin de Anadolu Isuzu tarafından karşılanacağı söyleniyor.
-Dostel Makina
Dostel'de işçilere 2 hafta izin verildi. Dostel patronunun bu izni işçilerin yıllık izinlerinden saymak istemesine sendika yönetimi karşı durdu. Bunun üzerine patron Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvuracağını bildirdi. İzne çıkartılan işçilerin bu ay tam maaş alması için 1 haftanın yıllık izinden karşılanması teklifi edildi. Bunun karşısında alınacak kararın taban inisiyatifine bırakıldığı belirtiliyor. Durum halen netliğe kavuşmadı.
-Bosal
Bosal'da rutin önlemler var, üretim sürüyor. İşçiler çalışmaktan kaynaklı tedirgin fakat bu konuda net bir adım atılmış değil. Patronun Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvurduğu söyleniyor. İş-Kur’un kabul etmesi ile maaşların %60’ını İş-Kur, %40’ını patron karşılayacak. Kronik rahatsızlığı bulunan 38 kişi (mavi yakanın % 15'i ) bir haftadır idari izinde.
-Gebze Farba
Farba’da kısa çalışma ödeneği üzerinden işçilere izin verildi. Fakat kısa çalışma ödeneği alınmadan önce işçiler sıkı bir şekilde çalıştırıldılar. Malzemelerin stoklanması üzerinden bir baskı vardı. Diğer fabrikalardaki gibi rutin önlemler vardı fakat bu önlemler sadece sözde kalıyordu.
-ZF Lemförder
ZF Lemförder’de üretim sürüyor. Sadece risk grubunda olan işçilere 12 gün idari izin verildi. Rutin önlemler burada da var; belirli noktalara dezenfektan yerleştirildi ve servisler dezenfekte edildi. Yemekhane içinde belirli önlemler alındı.
-Kroman Çelik
Kroman Çelik’te üretim sürüyor. Yemekhanede çapraz oturma, fabrika girişlerinde ateş ölçme ve servislerde tek kişi oturma şeklinde önlemler alındı. Bunlar dışında alınmış bir önlem ya da üretimin durdurularak işçilerin ücretli izne gönderilmesi gibi bir tartışma yok.
-Yücel Boru
Yücel Boru’da üretim sürüyor. İşçileri gerçek anlamda salgından koruyacak önlemler alınmış değil.
-Sarkuysan
Sarkuysan’da üretim sürüyor, son dönemde üretim hızı da arttı. Rutin önlemler son dönemde alınmaya başlandı. Taşeronda bulunan risk grubundaki işçiler çalışmaya devam etmekte ve işçilerle aynı servisi kullanmaktalar. Beyaz yakaların bir kısmı idari izinde.
-Hisar Çelik
Hisar Çelik'te genel önlemler alınıyor fakat, sorunların devam ettiği ifade ediliyor. İşçiler duşta, soyunma kabinlerinde hiç bir önlem alınmadığını ifade ediyorlar. Bu durumun adeta salgına davetiye çıkarttığı belirtiliyor.
-Demisaş
Fabrikada servisler 8 kişiye düşürüldü. Yemekhanede her masada 1m aralıklı oturuluyor. Etrafa dezenfektan konuldu, her gün ilaçlama yapılıyor. Yemekhanede herşey paketli, sular kapalı veriliyor. Vardiye girişlerinde ateş ölçülüyor. Çarşamba günü 16/24 vardiyası son olacak. 1 hafta izne çıkılacak. Esnek çalışma uygulaması devreye sokulacak. Sonrasında nasıl bir planlama yapılacağı açıklanmış değil.
Sakarya’daki fabrikalar
-Otokar
Sakarya’da bulunan Otokar fabrikasında salgın nedeniyle büyük oranda üretim durduruldu. En az 14 gün sürecek üretim duruşunun uzayacağı ve bütün işçileri kapsayacağı ifade ediliyor. İşçilerin ücretlerinin ay sonuna kadar olan kısmı patron tarafından karşılanacak. Sonraki süreçte ise işçilerin ücretleri Kısa Çalışma Ödeneği’nden karşılanacak. Fabrikada çalışan işçi ve emekçilerin can güvenliği için değil pazar ve tedarikte yaşanan daralmadan kaynaklı üretime ara veriliyor. Bunu fabrika yönetimi KAP'a yaptığı bildirim ile ilan etti: “Avrupa ülkelerinden yapılan tedarik ve teslimat süreçlerinde yaşanan aksamalar nedeniyle şirketimiz üretim faaliyetlerine 25.03.2020 tarihinden başlamak üzere 14 gün süreyle ara verilmesi kararlaştırılmıştır.”
Üretim dışında kalan operasyonların, şirketin İş Sürekliliği Planı ve çalışan sağlığına yönelik tedbirler çerçevesinde devam edeceği belirtilirken üretime ara verilen 14 gün işçilere ücretli mi, ücretsiz mi izin verileceği açıklanmadı. İşçiler fabrikanın kısa sürede tamamen üretime son vermesini ve ücretli izin verilerek salgın sürecinde kendisini ve ailesini korumak istiyor.
-Toyota
Toyota fabrikasında 3 haftalık duruş ilan edildi. İşçilerin maaşları ve bütün sosyal hakları işyeri yönetimi tarafından karşılanıyor. İşten atmalar söz konusu değil. Ancak işçilere ne tür bir izne çıktıklarına dair bilgilendirme yapılmadı. İşçiler kendilerinin yıllık izne çıkarılmış olduklarını ama sonrasında hızla patronun Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvuracağını ifade ediyorlar.
-Erenler Türk Traktör
Türk Traktör fabrikalarında bu pazartesi ücretli izin başladı. İşçiler memnun, izin 2 hafta sürecek. 30 Mart'tan itibaren izinler başlayacak. İşçiler iş yerinde bakanlığın belirlediği standartlarda önlemlerin alındığın altını çiziyorlar. İşyerinde bakanlığın açıkladığı tedbirlerin dışında ek tedbirler alınmıyor. Kronik rahatsızlığı olanlar 2 haftadır işe gitmiyorlar. Herkesin çıkacağı izin ise ücretli izin olacak. Ama işçiler kısa zamanda çalışma ödeneğine başvurulacağının yöneticiler tarafından ifade edildiğinin altını çiziyorlar.
-Noksel Çelik Boru
Sakarya’da kurulu olan Noksel Çelik Boru’da koronavirüs nedeniyle hayata geçirilen uygulamalar işçiler üzerindeki sömürüyü ağırlaştırdı. Fabrikada salgın nedeniyle kronik rahatsızlığı olan işçiler izinli-raporlu sayılmaya başlandı. Bu ise çalışmaya devam eden işçilerin iş yükünü arttırdı. Bununla birlikte, beyaz yakalı çalışanların bir kısmı fabrikaya gelmiyor. İşçiler çalışma saatlerinin düşürülmesini ve tek vardiya olarak sadece gündüz çalışılmasını istiyorlar. İşçilerin bir kısmı patron tarafından alınan önlemlerin yetersiz olduğunu düşünüyor. İşçilerin büyük bir çoğunluğu bu dönemde işe gitmek istemediklerini ifade ediyorlar. Ne kadar önlem alınsa da bu dönemi ailelerinin yanında evlerinde geçinmek istiyorlar. Bu yüzden de patronların taşın altına ellerini koyarak, işçilere karşılıksız maddi yardımlarda bulunması gerektiğini düşünüyorlar.
Bursa’daki fabrikalar
-Renault
26 Mart günü fabrika komple 2 haftalık izne çıktı. Kısa Çalışma Ödeneği başvurusuna yanıt gelene kadar Renault, ücretleri %100 ödeyecek. Kısa çalışma süresinde de ikramiye, yakacak vs. yardımlarını Renault tarafından ödenmeye devam edecek.
-Bosch
30 Mart’tan itibaren fabrika 1 hafta kapatılacak. Bu süreçte 3 gün yıllık izin, 3 gün ücretli izin uygulanacak. Servislerde tek kişi oturuluyor ve yarıya kadar insan alınıyor. Servislerde maske dağıtıldı, maske takmak zorunlu kılındı ve ateş ölçümü yapıldı. Ateşi çıkanlar güvenlikte fabrika doktorunun yanına gönderildi. Ateşi olanlara izne çıkarıldı. Çay ocaklarında sandalye ve masa sayıları azaltıldı. Dışarıdaki banklarda kısıtlama yapıldı ve yan yana oturulmaması için şerit çekildi. Yemekhanede çapraz oturma planı geldi, bazı sandalyelere şerit çekildi. Su bardakları kaldırıldı, ambalajlı su dağıtıldı. Tuz, ekmek, meyve gibi yiyecekler yemekhane çalışanları tarafından eldivenli şekilde dağıtımı yapıldı. Salata bar kaldırıldı. Yemekhane çalışanlarının hepsi maske takıyor. Her yerde alkol bazlı solüsyonlar var. Gözle görülen temizlik artışı yok, kapı kolları vs… Yurtdışı eğitiminde olanlara 14 gün izin verildi. Yurtdışından gelenlerle temas edenlere de izin verildi.
Mesafeli çalışmaya uyulması söyleniyor, ancak bu mümkün değil. Çünkü soyunma yerleri, önlük giyilerek girilen yerler, çay, yemek, paydos çıkışlarında bu mesafelere uymak mümkün değil. Fabrikada bir hafta duruş var, ancak koronavirüsten değil, siparişler iptal olduğu için.
-Tofaş
Fabrika, Kısa Çalışma Ödeneği'ne müracaat etti. Birer hafta izinler uygulanıp, kadro ikiye bölünerek, çalışma yarı yarıya düşürüldü. Sözde sosyal mesafe bantları da uygulanmaya başlandı. Ne kadar sosyal mesafeye dikkat edilse de aynı araca biniliyor. Boyadan itibaren yüzlerce işçi operasyon yapıyor.
Kronik hastalar idari izinli sayılıyor. Nisan, Mayıs, Haziran döneminde Kısa Çalışma Ödeneği devreye giriyor. Ancak saat ücreti 22 TL üzeri olanlar ödeneği 22 TL’den alacak. Yani zararları olacak. İdari personel ise %50 azaltıldı. Beyaz yakaya yüksek tansiyon ya da farklı hastalıklar gerekçesiyle idari izin veriliyor.
Termal kamera takıldı. Her yere dezenfektanlar konuldu. Sosyal mesafe yemekhane, kooperatif ve fabrika girişi gibi yerlerde uygulanıyor. Yemek masaları 8 kişiden 4 kişiye düşürüldü, yemek alımları 1,5 metre şeklinde sırayla verilmeye çalışılıyor. Su, peçete, tuz tek kullanımlık şekilde. Su sebilleri kaldırıldı. Çay ve dinlenme alanları kapatıldı. Hafta sonlarında temizlik çalışması var.
Çalışma şartlarının ağırlığı ve seri üretimin devam ettirilmesi alınmayan önlemlerle birleşince işçilerin sağlığını ciddi oranda tehdit ediyor.
-Valeo
26 Mart 2020 ila 06 Nisan 2020 tarihleri arası üretim bütün bölümlerde durmuş durumda. Ücretlerin %76'sının ödeneceği söyleniyor.
-Maysan Mando
Gece vardiyası kaldırıldı, üretim 2 vardiya şeklinde sürdürülüyor. Kronik rahatsızlığı olan işçilere idari izin verildi. Fabrika girişinde işçilerin ateşi düzenli olarak ölçülüyor. İşçilere maske dağıtıldı. Üretim alanında mesafeler yeterli olduğu için zorunlu değil ancak serviste zorunlu.
-Mako
Mako da üretime ara veren fabrikalardan. Yemekhanelerde, banklarda, sigara içme alanlarında vb. birer metre arayla oturuluyor. Yemeklerde salata, su, baharatlar kapalı gelmeye başladı. Kronik rahatsızlığı olanları idari izine çıkardılar. Girişte termal kamera var ve ayrıca ateş ölçümü de yapılıyor. Servisler dezenfekte edildi. Çaylar kaldırıldı. Maskesiz çalışmak yasak.
-Coşkunöz
İşçilere 2 hafta izin verildi. Bu süre boyunca izinler birebir olacak; bir gün yıllık izinden düşülecek, bir gün ücretli izin şeklinde… Kısmı tedbirler alındı ve işyerinde salgına dönük önlemler ile ilgili eğitimler veriliyor. Yemekhanede mesafe kuralı var. Fabrikayı dezenfekte ediyorlar. Giriş ve çıkışlara dezenfektan koydular.
-Tredin
Tredin’de işçilerin büyük çoğunluğu 9 Nisan’a kadar izinde. Sadece Tofaş hatları çalışıyor, onlar da en fazla 10 kişi. Fabrika kapandı gibi… Ücretler Kısa Çalışma Ödeneği'nden ödenecek. İsteyen olursa önceki yıllarda kullanılmayan yıllık izinlerinden kullanabilecek. Dezenfektanı göstermelik koydular. Girişte güvenlik ateş ölçüyor.
-Karsan
01-13 Nisan 2020 tarihleri arasında tüm faaliyetler durduruldu. Bu aradaki çalışılmayan günlerin ücreti İŞKUR tarafından ödeniyor, işçi çıkartma durumu yok. 1,5 metre mesafede çalışılıyor. Soyunma odalarına işçiler hep birlikte değil, bölüm olarak yani dönüşümlü olarak gidiyor. Kalabalığa müsaade edilmiyor.
-TKG
Fabrikada hala çalışma devam ediyor. Sadece eski işçilere izin verildi. Gece vardiyası iptal edildi. Gece vardiyasına gelecek olanlar diğer vardiyalara dağıtıldı. Böylece çalışma ortamı daha da kalabalık oldu. Ücretlerin %76'sı ödeniyor.
Fabrikada koronavirüs önlemi için WC’lere dezenfektan ve el kurutma makinası koyuldu. Yemekhanede plastik çatal-kaşık poşetin içinde geliyor. Masalarda 2 kişi ve çapraz bir şekilde oturuyor. Asansör yasaklandı. Soyunma odası sıkışık, kalabalık, havasız. Havalandırma yetersiz.
-Delphi-Aptiv
Fabrikanın büyük kısmı çalışmıyor, kısmen çalışma var. İzinler konusunda 1 gün patrondan, 1 gün işçiden uygulamasına geçildi. Maske dağıtılıyor. Yemekhanede ve serviste oturma düzeni değişti. Üretim alanında çalışan kişiler arası ise sıkışık. Sosyal mesafeye dikkat edilmiyor.
-Erkunt
Erkunt fabrikasında işçiler 2 hafta izne çıkarıldı. İzinlerin ücretli olduğu ve ücretlerinin %75 ödeneceği işyeri yönetimi tarafından açıklandı.
-Diniz Adient
Üretimin devam ettiği dönemde Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği göstermelik önlemler alındı. İşçiler daha sonra 2 hafta izne çıkardılar. Ancak yönetim ödemeler hakkında işçilere açıklayıcı cevaplar vermedi. İşçiler arasında ilk hafta yıllık izinden ikinci hafta ücretlerin %75'i işyeri tarafından karşılanacak diye konuşuluyor. Diğer haftalarda ise maaşlarınKısa Çalışma Ödeneği'nden ödeneceği ifade ediliyor. Fabrikanın verdiği ikramiye ve yakacak yardımının ise devam edeceği söyleniyor.
-Çimtaş
Üretim devam ediyor. İşçilere maske ve eldiven dağıtıldı. Yemekhanede oturma düzeni değiştirildi. Servislerde herkes tek tek oturuyor.
-Rollmech
Kısmi çalışma başladı. İşten atma yok şu ana kadar, ancak işler durdu. Çok az sayıda işçi çalışıyor. Kısa çalışma ödeneğinin üstünü patronun ödeyeceği söyleniyor. Dezenfektan kullanılıyor. Girişte ateş kontrolü yapılıyor. Yemeklerde pakete geçildi. Yemekhane düzeni değiştirilerek çapraz ve aralıklı şekilde oturulmaya başlandı. Asansör ve ortak alanlara kısıtlama geldi. Mesafe kontrolü yapılıyor.
Ayrıca Rollmech işçilerinin sözleşme dönemi. Taslak hazır olmasına rağmen, bu süreçte sözleşmenin nasıl olacağı da belirsizliğini koruyor.
-Aka Otomotiv
Beşer onar kişilik gruplar haline işçiler yıllık izine çıkarıyorlar. Üç beş yere dezenfekte kutuları astılar. Yemek saatlerini değiştirdiler. Yemekhanede masalara dörder kişi, çapraz şekilde oturtuyor. Giyinme dolapları üst üste, nefes alacak yer yok. Çay ve su sebillerine yüzlerce kişi dokunuyor. Kapı kolları ve çalışılan parçalar her bölümde ayrı ellerden geçiyor.
-Ototrim
Ototrim’de de işçiler izne çıkartıldılar. Şu an yıllık izinden kullanılıyor. Ardından Kısa Çalışma Ödeneği'ne geçilecek ve brüt ücretin %60’i ödenecek. Eğer duruş süresi uzarsa ücretlerin %89’unun ödeneceği söyleniyor.
İşyerinde önlem olarak ise maske veriliyor, ateş ölçülüyor, yemekhanede ayrı oturuluyor. Ayrıca fabrikaya dezenfektan malzemeleri konulmuş durumda.
-SCM
Perşembe ve cuma günleri çalışılıyor. Diğer günler ise ücretli izinli. SCM, Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvurmuş durumda. Sonuçlandığında Kısa Çalışma Ödeneği'nden yararlanılacak. Kronik rahatsızlıkları olanlara ise idari izin verildi.
Önlemler kapsamında, günde iki kez ateş ölçülüyor. Her yere dezenfektan ve kolonya konulmuş durumda. Maske dağıtıldı. Yemek saatleri değişirken, yemekte herkes tek oturuyor. Herkese tek kullanımlık su veriliyor.
-Variopack
Bosch’a da bağlı olarak bu hafta salıdan sonra hafta sonuna kadar çalışmayacak. Çalışılmayan 2 günün ücreti patron tarafından ödenirken, 3 gün ise mesailerle denkleştirme yapılarak kapatılacak. Servislerde işçi sayısı azaltıldı. Yemekhanede de sayı azaltılarak 13 kişilik olarak planlandı. Fabrikanın köşelerinde el dezenfektanı var.
-Prysmian
Normal çalışma devam ediyor. Belirli önlemler alındı. Servisler 8 kişi taşıyor. Yemekhane kapandı. İhtiyacı karşılayacak şekilde ekmek arası veriliyor. Maske ve eldiven var. Kapıda ateş ölçülüyor ve radardan geçiliyor.
-Akpress
Zorunlu olarak yıllık izinler kullandırılıyor. İşçilerin 2020 yılı izinleri ise önümüzdeki hafta bitiyor. Sonra ne olacağı konusunda işçiler belirsizlik yaşıyor. İşyeri yönetimi tarafından ise işçilere yapılmış bir açıklama yok.
-Nobel Automotive
Nobel Automotive’de Yakıt ve Extrüzyon bölümleri 28 Mart 24.00’da koronavirüs salgını sebebi ile durduruldu. Aynı fabrika içindeki metal bölümü ise üretime devam ediyor.
-Beyçelik-Jit
Beyçelik-Jit firmasında önce işçiler ücretsiz izne gönderildi. Sonrasında ise işçiler habersiz olarak işten çıkarıldı.
-Özyıldız Taşıt Koltukları
Özyıldız Taşıt Koltukları fabrikasında işçilere salgın nedeniyle yıllık izinler kullandırıldı. 30 kişi yıllık izinden faydalanacak.
-Döktaş
Döktaş fabrikası 6 Nisan’a kadar üretimi durdurma kararı aldı. Ancak işçiler açısından iznin türüne dair bir açıklama yapılmış değil.
-Hüner Grup
28 Mart günü işçiler izne çıkarıldı. İzinlerin en az 2 hafta olacağı ve duruma göre ay sonuna kadar da uzatılabileceği ifade ediliyor. İşçilerin ücretlerini 1 haftaya kadar patron karşılayacak. Sonrasında Kısa Çalışma Ödeneği'nden faydalanılacak.
-Pakkens
Pakkens fabrikasında işçiler çalışmaya devam ediyor. Sadece kronik hastalığı olanlar ve engelliler idari izin kapsamında evlerine gönderildi. Fabrikada sadece göstermelik önlemler alınıyor.
-Doğu Pres
İşçilere gruplar halinde yıllık izinler kullandırılıyor. Yıllık izin hakkı olmayanlar ise borçlandırılıyor. Girişlerde ateş ölçümü yapılıyor. Bazı noktalara dezenfektanlar konulmuş durumda. Bütün önlemler bunlardan ibaret.
-Presimsan
Presimsan'da işçiler salgının hızla yayılmasına rağmen hala çalışmaya devam ediyor. Ayrıca işçiler Pazar mesaisine dahi getiriliyor. Sadece kronik hastalar izinli. Yönetim kademisindeki çalışanlar ise izindeler.
-Fabio
Fabio işyerinde işçiler 1 haftadır izindeler. Bu süre işçilerin yıllık izinlerinden kesilecek. Yine de fabrikada üretim tamamen durmuş değil, çalışmaya devam eden işçiler var.
-Brusa Koltuk
Brusa koltuk fabrikasında İş-Kur üzerinden alınan 45 işçi işten atıldı. Kadrolu işçiler ise ücretsiz izinde. İşçilerin yarısı bir hafta, yarısı iki hafta ücretsiz izne gönderiliyor. Yıllık izin hakkı olanlar ise yıllık izinlerinden kullanıyor. Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvurulmuş olmasına rağmen, henüz bu konuda bir netlik bulunmuyor.
-Kaplanlar Soğutma
Kaplanlar Soğutma işçileri çalışmaya devam ediyor. İzin söz konusu değil. Önlemler noktasında işçilerden yansıyan bilgi olmadı.
-Gemlik Yazaki
Gemlik Yazaki fabrikası koronavirüs salgını nedeniyle 1 ay üretime ara verdi. Üretime ara verilen zaman diliminde işçilerin ücretlerinin nasıl karşılanacağına dair bir açıklama yok.
-Copa
Üretime devam ediliyor. Duruş kararı yok. Salgından dolayı kronik hastalar izinli sayıldı. Çalışan işçiler için ise göstermelik önlemler alındı.
İstanbul’daki fabrikalar
-HT Solar
HT Solar’da üretim sürüyor. Hatta üretim son günlerde daha da artmış durumda. İşçiler sayı baskısı altında çalışıyorlar. Üretimin durmasına dair net bir şey yok. Sadece bireysel olarak rapor alabilenler var. Ateş ölçme ve fabrikaya dezenfektan kutuları koyma alınan önlemler arasında. İşçilerin nazarında alınan bu önlemler yeterli değil.
-Valfsan
Valfsan’da üretim sürüyor, rutin önlemler var. Yemeğe dört ayrı grup halinde çıkılıyor. Dezenfektanlar fabrikanın belli yerlerine konuldu. Kronik rahatsızlığı olanlar ve engelli olanlara idari izin verildi.
-Fontana
Fontana’da üretim sürüyor. Risk grubunda olan işçilere 1 hafta idari izin verildi. Önlemler rutin bazda alınmakta.
-Sanel Autoelektronik
Sanel Autoelektronik fabrikasında işe girişlerde ateş ölçümü yapılıyor. Her yerde dezenfektan malzemesi var. Yemekhanede çapraz oturuluyor. Maske eldiven vs. isteyen kullanabiliyor. Fabrikada testi pozitif olan bir işçi var. İşçi hastanede tedavi görüyor. Sanel'de bulunan işçiler fabrikada vaka görülmesinin ardından, patronun üretimi durdurmaması üzerine çalışmaktan kaçınma hakkını kullanmak için fabrika yönetimine dilekçelerini verdiler.
-Derby
Derby’de risk grubundaki işçilere 1 haftalık idari izin verildi. Üretim rutin bir şekilde devam ediyor. İşyerinde sadece göstermelik önlemler alınıyor.
-Kale Kalıp
Kale Kalıp fabrikasında Ar-Ge’den 1 işçinin koronavirüs testi pozitif çıktığı belirtiliyor. Tüm Ar-Ge karantinada. 600 işçiden 460’ına yıllık izin verildi. Yıllık izni olmayan beyaz ve mavi yakalar ücretsiz izne çıkarıldı. Yaşlı ve kronik hastalığı bulunan işçiler yıllık ve ücretsiz izinde. Beyaz yakadan kronik hastalığı bulunan 5 işçi işten atıldı.
Önümüzdeki hafta yaşlı ve kronik hastalığı bulunan işçiler hariç fabrika tam kapasite çalıştırılacak. Fabrika içerisinde ise hiçbir şekilde önlem alınmıyor. İşçiler vardiyalı olarak 8 saat çalışıyor.
-Sinbo
Tüm bölümlerin yarısı yıllık izne çıkarıldı. Yıllık izin hakkı bulunmayan işçiler ise ücretsiz izindeler. El dezenfektanı ve yemekhanede oturma planı dışında herhangi bir önlem alınmadı. Sabit çalışan işçiler 10 saat, vardiyalı işçiler 12 saat çalıştırılıyorlar.
İşçilerin bir bölümü yıllık izin haklarının gasp edilmesinden, diğer kısmı ise ücretsiz izne gönderilmekten rahatsızlık duyuyorlar. Salgın koşullarından ücretsiz izinde olmalarının kendilerini ekonomik olarak daha zor bir duruma sokacağından tedirginler.
-Ataylar Makine
Yemekhanede 1-1,5 metre kuralı işletiliyor. Dinlenme süreleri zaten yetersiz iken, çay molası da yemek molasına aktarıldı. Bahçedeki banklar kaldırıldı. Yurtdışından gelen ürünler gözlük, maske veeldiven ile açılıyor. Girişte el dezenfektanı bulunuyor.
Fabrikada henüz üretim devam ediyor. Sabit çalışan işçiler 9,5 saat, vardiyalı işçiler 8 saat çalışıyor. Fabrikada işçileri salgından korumak maksatlı üretime ara vermek gibi bir tartışma yok.
-Özçağdaşlar Makine
Salgından kaynaklı fabrikada üretim durmuş değil. İşçiler 10 saat çalıştırılıyor. İş yeri içerisinde salgından koruma önlemi olarak sadece el dezenfektanı bulunuyor. O da 27 Mart Cuma günü konuldu.
-OTİS
Hadımköy'de bulunan ve asansör üretimi yapan OTİS'de önlemlere dair hiç bir girişim yok. Fabrikada üretim devam ederken, alınması gereken önlemler sadece levhalarda yazıyor. Sosyal mesafeye ise hiç uyulmuyor. İşçiler dip dibe yemek sırasında yer alıyorlar.
-Ejot Tezmak
Salgından dolayı vardiya giriş-çıkış saatleri değiştirildi. Vardiyalardan 15 dakika erken çıkılıyor. İş başı yapacak işçiler ise 15 dakika geç iş başı yapıyor. İçeri girişlerde ateş ölçümü yapılıyor. Fabrika içerisinde el dezenfektanları bulunuyor.
Birleşik Metal İş Sendikası'nın yetkili olduğu işyerinde işçilerin sağlığını ve yaşamını korumak için üretime ara verilmiş değil. İşçiler salgına karşı daha etkili önlemler alınması gerektiğini düşünüyor.
-Emas
Yaşlı ve kronik hastalığı bulunan işçiler 1 haftalık yıllık izne çıkarıldı. Yemekhane ve servislerde oturma planı değiştirildi. Girişe, bölümlere ve yemekhaneye el dezenfektanları yerleştirildi. Fabrikanın ilaçlanmasını 27 Mart Cuma günü yapılarak, ileri bir tarihte telafi çalışması yapılacağı duyuruldu.
Sabit çalışan işçiler 10 saat, vardiyalı çalışan işçiler ise 12 saat çalıştırılıyor. Ayrıca fabrikanın Kısa Çalışma Ödeneği için başvuru yapacağı belirtiliyor.
-Paksan
45 işçinin işten atılacağı belirtiliyor.
-Mercedes
Aksaray ve İstanbul fabrikalarındaki işçiler 20 Nisan'a kadar fabrika yönetimi tarafından izne çıkarıldı. Yönetim işçilere iznin türünü net olarak belirtmedi. İşçilere yönetim tarafından yapılan açıklama ise şu şekilde: “Yarısını devlet yarısını biz karşılayabiliriz.”
Bu sözlerden de anlaşılacağı üzere Mercedes patronları işçilerin izinde oldukları sürenin masraflarını Kısa Çalışma Ödeneği'nden karşılamak niyetindeler.
-Kalite Gaz End. Mutf. Malz.
Yemekhane ve servis düzenlemesi yapıldı. Maske dağıtıldı. Onun dışında hiçbir önlem alınmadı.
-Borusan Sefaköy Fabrikası
Fabrikanın işletme ambarı sorumlusunun testi pozitif çıktı. Ambar çalışanı 8 işçi karantinaya alındı. Ayrıca test sonucu pozitif çıkan işçi ile aynı servisi kullanan işçiler de karantinada. Diğer işçiler çalışmaya devam ediyor.
Fabrikada salgına karşı önlem olarak el dezenfektanı ve maske dağıtılıyor. Servis düzenlemesi yapıldı. Ayrıca rahatsızlanan işçilere, doktor izin veriyor.
İzmir’deki fabrikalar
-Kocaer Haddecilik
İzmir Bakırçay Demir-Çelik havzasında yer alan Kocaer Haddecilik fabrikasında sermayedar önlem diye kronik rahatsızlıkları olan işçileri yıllık izne çıkarttı. Sermayedarın sözcüleri basına “Biz üretime güçlü bir şekilde devam ediyoruz” diyerek tedbirsizlikleriyle övündü.
Fabrikada çalışmaya devam eden işçiler ise salgın tehdidinin yayılmasından endişeliler. Çalışanlar için alınan önlemler ise göstermelik düzeyde kalıyor.
-Habaş
Türk Metal Sendikası'nın örgütlü olduğu Habaş Demir-Çelik fabrikasında 15 günlük ücretli izin söylentisi dolaşıyor. Fakat iş yeri temsilcisinin yerel haber kaynaklarına yaptığı açıklama ile işçilere yıllık izin dayatması yapıldığı anlaşıldı. İlk olarak astım ve kronik rahatsızlığı olanların yıllık izinden düşme kaydı ile izne çıkarıldığı söyleniyor. Sonraki süreçle ilgili belirsizlik kendini korurken, Türk Metal Sendikası imzaladığı bir gün ücretli izin bir gün yıllık izin protokolünü dahi uygulamak için adım atmadı.
-İzmir Demir Çelik
İDÇ’de çalışan kronik hasta ve yaşlılar izne çıkarıldı, işçi alımları durdu ve vardiya sayısı ikiye düşürüldü. 12 saatlik iki vardiya biçiminde çalışan işçiler dönüşümlü olarak 15 gün izne çıkarılacak. Öte yandan çalışanlar için yemekhanede masalarda çapraz oturma, demir kaşık çatalı kaldırmak gibi hiçbir çözüm sağlamayan önlemler alınmış durumda.
-Karel
Karel'de yaşlı olanlar işten çıkartılıp, kronik rahatsızlığı olanlara izin verildi. Diğer işçiler çalışmaya devam ediyorlar. Yemekhanelerde çapraz oturuluyor. Sağlık Bakanlığı'nın açıkladığı göstermelik önlemler alınarak, üretimin devamlılığı sağlanmaya çalışılırken, işçilerin sağlık ve yaşamları göz ardı ediliyor.
-CMS
CMS Pınarbaşı fabrikasında çalışan bir işçinin koronavirüs testi pozitif çıkmasının ardından Çiğli ve Gaziemir ile birlikte üç fabrika çalışan tüm işçiler 1 Nisan`a kadar yıllık izne çıkartıldı. Fabrikalarda önlem almak adına vardiya-giriş çıkışlarında ateş ölçmek dışında yapılan bir şey olmadı.
-Aliağa Demir Çelik
Aliağa Demir Çelik fabrikasında salgına karşı göstermelik önlemler alınıyor, fakat üretimde herkes yan yana çalışmak zorunda kalıyor. İşçilerin ücretli izin talebine karşın işveren; ‘‘hükümet sokağa çıkma yasağı açıkladı da bizim mi haberimiz yok’’ diye cevap veriyor.
İşçilerin taleplerine kulaklarını tıkayan fabrika yönetiminin işçilerin sağlığını düşünmekten çok üretimi sürdürmeyi tercih ettiği arsızca yaptığı açıklamalardan anlaşılıyor.
-Luna
Luna’da salgına karşı alınan tek önlem masalara dezenfektan koymak oldu. Yüzlerce kişi 12 saat boyunca dar bir alanda çalışıyor. İşçilerin tuvalete gitmesine bile izin verilmeyen Luna’da işçiler ellerini yıkayamadıklarını ifade ediyor. Yemekhanenin küçük, molaların kısa olduğu işletmede sadece servisler dezenfekte ediliyor.
Havalandırmanın büyük bir sorun olduğu işyerinde işçiler ücretli izin hakkını kullanarak salgından daha iyi korunmak istiyorlar.
-Vestel
Vestel’de ilk alınan önlem iş kıyafeti ile işe gidip gelme zorunluluğu oldu. Bunun dışında elektronik bölümünde üretime ara verildi. Tüm işçiler 1 hafta yıllık izinden kullanılmak üzere izne çıkarıldı. Vestel`in verdiği ara tüm Manisa yan sanayiyi etkiledi. Bu nedenle Vestel`e üretim yapan pek çok fabrikada üretime 1 hafta ara verdi.
-Telma
Telma’da işçilerin kademe kademe ücretli izine çıkartılabileceği söyleniyor. Kronik hastalığı olanlar raporlarını getirdiği takdirde izne çıkarılıyor. Maske, eldiven, sabun ve C vitamini dağıtımı yapılıyor. Arada ateş ölçümü yapılıyor. Yemek ve çay molalarında düzenleme yapıldı. Bir masada en fazla iki kişi olacak şekilde oturuluyor. 15 dakika arayla molaya çıkılıyor.
-Klimsan
Klimasan fabrikasında gece vardiyasının sona ermesiyle birlikte vardiya değişimi sırasında sözde “önlem” adı altında işçiler 45 dakikaya yakın topluca bekletiliyor. İşçiler bu uygulamanın servis sayısını azaltmak ve daha az masraf çıkarmak için yapıldığının altını çiziyor. İşçiler bekletildikleri sırada yaşadıklarına dair şunları söyledi: “O süreçte herkes soğukta bekletildi. Ve biz koyun sürüsü gibi iç içe beklerken gündüz vardiyası hemen önümüzden geçip içeri girdi. Koronavirüsten korumaktan çok virüsü daha hızlı kapmamızın yolunu açıyorlar.”
Trakya’daki fabrikalar
-B/S/H/
B/S/H/ fabrikalarında şu anda üretim devam ediyor. Kronik rahatsızlıkları olanlar ile 50 yaş üstü çalışanlar idari izne çıkarıldı. 4-13 Nisan arası ücretli izin uygulaması gerçekleştirilecek. Sonrasına dair net bir planlama yok. Bu duruşun ardından yıllık izinler kullandırılacak, sonrasında da kısa çalışma ödeneğinden yararlanılacağı ifade ediliyor.
-Hema Endüstri
Hema Endüstri salgının ortaya çıkmasının üzerinden haftalar geçmesine rağmen tedbirleri yeni almaya başladı. Fabrika pazar günleri dahi çalışıyor, zorunlu mesailer konuluyor. Sadece yemekhanede, servisler ve işe giriş çıkışlarda göstermelik önlemler alınıyor. Kronik rahatsızlıkları olan 50 yaş üstü çalışanlar idari izne gönderilecek.
-Çerkezköy Arçelik
Arçelik, Sağlık Bakanlığı'nın talimatı üzerine kronik rahatsızlıkları olanlar ile 50 yaş üstü çalışanları idari izne çıkardı. Yemekhane ve giriş çıkışlarda sosyal mesafe rutin kuralları gerçekleştiriliyor. Yemekler kapalı veriliyor. Bunun nedeni de tedarik edilen elektronik parçaların Çin'den ithal edilmesi (Ki salgın nedeniyle yedek parçalar gelmiyor). Bakım, itfaiye ve güvenlikler 3 vardiya çalışmaya devam ediyor. Şu anda fabrika 2 vardiyayla çalışmaya devam ediyor. Vardiyalar arasına dört saat konuldu.
-Termoteknik
Termoteknik fabrikası 24 Mart’tan sonra 4 gün duruş yaptı. Bu dört gün işçilerin yıllık izinlerinden kesildi. Dört günlük aranın ardından fabrikanın ne yapacağı belirsiz. Ama işçiler üretim devam etme ihtimalinin olduğunu söylüyor. İşçiler ayrı sipariş olmamasına rağmen üretimin devam ettiğini belirtiyor. İşyerinde Mart'ın son haftası maske dağıtıldı ve bir hafta boyunca aynı maskenin kullanılması istendi. Yemekhanede bir masada iki kişi çapraz şekilde oturabiliyor. Mola yerleri aynı, yemekhane sırası ise birer metre aralıklı olarak düzenlendi. Servisler neredeyse ayakta işçi alacak, bir tek şoför maske takıyor. Fabrika turnikelerinde güvenlik ateş ölçümü yapıyor.
-Trakya Döküm
Mart'ın son haftasında işçilerin rahatsızlık duymasından kaynaklı fabrikanın duruş yapacağı söylendi. Sonrasında duruşlar iş yoğunluğundan kaynaklı iptal edildi. Haftada 4 gün 3 vardiya sisteminde çalışmaya devam edilecek, 2 günün ücreti ise İŞ-KUR üzerinden karşılanacak. Galvaniz bölümü 6 gün çalışmaya devam edecek. Kronik rahatsızlığı olanlara Kısa Çalışma Ödeneği'nden faydalanarak Temmuz'a kadar izin verildi. Onun haricinde fabrikada rutin göstermelik önlemler dışında bir uygulama yok.
-Kaptan Demir Çelik
Kaptan Demir Çelik’te üretim hız kesmeden, işçilerin sağlığı hiçe sayılarak devam ediyor. Beşiktaş Jimnastik Kulübü'nün başkanı olan Ahmet Nur Çebi aynı zamanda Kaptan Demir Çelik Yönetim Kurulu üyesi. İşçilere koronavirüs salgının yaşandığı bu günlerde, çalışmaya ara vermemeleri için bir asgari ücret tutarında ikramiye verildi.
Trakya genelinde durum:
Trakya'da bu metal fabrikaları dışında, temel fabrikalara tedarikçi olarak çalışan sendikalı ve sendikasız fabrikalarda duruşlar yaşanıyor. Yanı sıra sendikasız olan birçok fabrikada da duruşlar var ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanılıyor. Ne kadar süreceği belirsiz. Duruşlar şimdilik iki hafta olarak işçilere bildiriliyor ve sonrasının belirsiz olduğu söyleniyor.
Ankara’daki fabrikalar
İşe girişlerde ateş ölçümü, yemek ve servis düzenlemesi bakanlık genelgesi doğrultusunda standart olarak uygulanıyor. Yine risk grubundaki işçiler büyük işletmelerde idari izinli olarak, orta ve küçük işletmelerde yıllık izin yada ücretsiz izin yolu ile izne çıkartılmış durumda. Bunlar en azından orta ve büyük boyutlu işletmelerin hemen tamamında uygulanıyor. Küçük işletmelerin olduğu OSTİM vb. yerlerde göstermelik önlemlerden bile eser yok.
-Ankara Arçelik
Yemeğe gidişler ve servisler düzenlendi. Yemekte sağlıklı beslenmesi gereken işçilere ekmek arası veriliyor. İşe girişlerde ateş ölçümü yapılıyor. Ayrıca vardiya düzeni de değiştirildi. Gece vardiyası kaldırılırken yeni vardiya düzeni 07.00/15.00-17.00/01.00 oldu. O hafta gece vardiyasında olan işçilere ücretli idari izin veriliyor.
-Erkunt
Öncesinde bir süredir kısa çalışma uygulanıyordu. 20 Mart'ta izne çıkarılan işçiler 6 Nisan’a kadar izinliler. Sonrasında ne olacağına ilişkin ya da iznin ücretli mi ücretsiz mi olduğuna ilişkin işçilere bir bilgi verilmiş değil.
-ORS
İşçiler bu hafta yıllık izne çıkartıldı. Salı gününe kadar yıllık izin var. Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvuruldu. Kısa Çalışma Ödeneği'ni geriye dönük haftadan başlatmaya çalışacakları söylendi işçilere.
Rahatsızlığı olan, teste giren işçiler var. Kısa çalışma başvurusuna ve teste giren işçilerin durumuna göre önümüzdeki dönemde çalışma olup olmayacağı netleşecek.
-TTF Ankara
Türk Traktör fabrikalarında bu pazartesi ücretli izin başladı. İşçiler bu durumdan memnun ve izinler 2 hafta sürecek. 2 haftalık izin 30 Mart'tan itibaren başlayacak. İşçiler iş yerinde bakanlığın belirlediği standartlarda önlemlerin alındığının altını çiziyorlar. İşyerinde bakanlığın açıkladığı tedbirlerin dışında ek tedbirler alınmıyor. Kronik rahatsızlığı olanlar 2 haftadır işe gitmiyorlar. Herkesin çıkacağı izin ise ücretli izin olacak. Ama işçiler kısa zamanda bunun Kısa Çalışma Ödeneği'ne dönüştürüleceğinin yöneticiler tarafından ifade edildiğinin altını çiziyorlar.
-MAN
23 Mart-13 Nisan arasında duruş var. Öte yandan sendika tarafından işçilere gönderilen mesajda “Devletin, üretimini durduran işyerlerine yapacağı destek programlarının (kısa çalışma vb.) net olmaması ve sendikamız ile yapılan görüşmelerin tamamlanmaması nedeniyle duruşun hangi yöntemle olacağı henüz kararlaştırılamamıştır. Bu nedenle önümüzdeki günlerde mümkün olan en uygun yöntemi belirleyip sizleri bilgilendireceğiz” dendi.
Bu bilgilendirme dışında işçilere ek bir bilgilendirme yapılmadı.
-MKE
MKE fabrikalarında esnek çalışma düzenine geçildi. İşyerlerinde kısmi çalışma başlatıldı. 1'er hafta dönüşümlü çalışılıyor. Sabahları tüm çalışanlar ateş ölçerle ateşleri ölçülüp işyerine giriyor. Servislerde yine esnek oturma düzeni var. Yemekhanelerde ise 2’şer kişi çapraz şekilde oturuyor. Atölyelere dezenfektan dağıtıldı. Çalışırken araya mesafe konuluyor. Ama ilaçlama fazla yapılmıyor. Bu süreçte MKE Ağır Silah fabrikasından 40 kişi civarı işçi MKE'nin maske fabrikasına geçici görevlendirme ile gönderildi. En yoğun çalışan MKE fabrikası ise Maksam Makine ve Maske fabrikası. Dönüşümlü izne çıkarılan işçiler idari izinli sayılıyor.
-Hidromek
Genel önlemler burada da uygulanıyor. Onun dışında çalışma düzenine ilişkin bir değişiklik henüz yapılmış değil. Geçtiğimiz hafta izin olabileceğine dair bir söylenti vardır ancak halen çalışma normal düzende devam ediyor.
-Diktaş Soğutma
Yeni işe giren 2 işçi salgının neden olduğu daralma gerekçesi ile işten çıkartıldı. 5 işçi ise zorunlu ücretsiz izne gönderildi.
-Som Civata
Som Civata'da son bir ay içinde virüs salgını bahanesi ile 20 civarında işçi işten atıldı.
-Alfer Mühendislik
Genel önlemler uygulanıyor. Yıllık izin fazlalığı olan işçilere yıllık izinleri kullandırılıyor. Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvurulmuş durumda. Sonucuna göre fabrikadaki üretimin devam edip etmeyeceği belli olacak.
Diğer bölgelerdeki fabrikalar
-Renta
Eskişehir’deki Renta Elektrikli Ev Aletleri fabrikasında çalışan işçiler salgın nedeniyle 25 Mart ile 13 Nisan arası ücretli izne çıkacak. Ücretlerin 6 günü yıllık izinden, kalan süre ise kısa çalışma ödeneğinden karşılanacağı öne sürülüyor. Bununla birlikte kimi işçilerin aktardıklarına göre, çalışılmayan süreçte işçilerin ücretlerinin 1 haftasının yıllık izinden, 1 haftasının kısa çalışma ödeneğinden ve 1 haftasının ise fabrika yönetimi tarafından karşılanacağı konuşuluyor. Ücret kaybı yaşanmayacağı söyleniyor. Ayrıca üretimdeki aranın uzama ihtimalinin yüksek olduğu ifade ediliyor.
-Mefro Wheels Accuride
Bilecik’teki Mefro Wheels Accuride fabrikasında bir dizi önlem alındığı belirtiliyor. Kronik rahatsızlığı bulunan işçilere 3 ay idari izin verildiği, 1 Nisan’dan itibaren de kısa çalışmaya geçileceği söyleniyor.
-Eskişehir Arçelik
Eskişehir Arçelik’te üretim devam ediyor. 50 yaş üstü ve kronik rahatsızlığı olanlar idari izinli durumda. Üretim 3 vardiyadan 2 vardiyaya düşmüş durumda ve işçiler dönüşümlü izne çıkarılıyor. Vardiyaların ise 07.00-15.00 ile 17.00-01.00 olarak belirlendiği söyleniyor.
-Bolu Arçelik
Şu an her vardiyaya dönüşümlü olarak idari izin veriliyor. İşten atma saldırısı henüz söz konusu değil. Önlem olarak turnike girişlerinde termal kamera ile vücut ısı ölçümü yapılıyor, kapalı su ve yemek veriliyor, servis ve yemekhanede tanımlı oturma planı uygulanıyor. Aile fertlerinde kronik bir hastalık var ise idari izin uygulanıyor. Maske ve eldiven dağıtımı yapılıyor. İşçileri yarı yarıya böldüler. Bir grup izne çıkıyor diğer grup çalışıyor. Vardiyalar arasında iki saat boşluk var. O zamanlarda dezenfekte yapılıyor.
-Temsa
Salgın öncesinde büyük bir duruş dönemi geçiren Temsa'da işçilerin bir bölümü çalışmaya başladı. Salgınla birlikte fabrikada temizlik önlemleri alındı ve işçilere bilgilendirmeler yapıldı. Sonrasında işçiler kademeli olarak izne çıkartıldı. Zaten Temsa fabrikası 1 Mart'tan beri Kısa Çalışma Ödeneği'nden faydalanıyordu. Öte yandan işyerinde siparişi olan işlerin teslimi için çalışma sürüyor. Üretimin bitiş tarihi için bir tarih verilmedi işçilere. İşçiler salgın sona erene kadar duruşun süreceğini düşünüyor.
-İsdemir
İskenderun Demir Çelik fabrikalarında Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği standartlar uygulanarak üretimi devam ediyor. Fabrikada sadece yıllık izini olanlara istedikleri takdirde yıllık izinleri kullandırılıyor. Salgından kaynaklı işten atma durumu yaşanmadı. Çelik İş'in yetkili olduğu işletmede sendikanın yaptığı “evde kal” çağrısı çalışmak zorunda bırakılan işçilerde tepkiye yol açtı. İşçiler salgın geçene kadar ücretli izine çıkarılmak istiyorlar.
-Çimsataş
Mersin'de bulundan ve Birleşik Metal'in yetkili olduğu fabrikada 6 aydır esnek çalışma uygulanıyordu. İşçiler koronavirüs salgını nedeniyle 30 Mart itibari ile yıllık izne çıkacaklar. İzin süresi şimdilik 1 hafta olarak belirlendi. İşçiler fabrikada salgına karşı hiçbir önlemin alınmadığını, tek önlemin servisten inerken verilen 2 adet maske olduğunu belirtiyorlar.
-Silverline Endüstri
Amasya'da kurulu bulunan Silverline Endüstri'de 30 Mart 2020- 05 Nisan 2020 tarihleri arasında üretime ara verilecek. Üretime ara verilen günlerin işçilerin yıllık izin haklarından kesileceği belirtiliyor
