portünist yöneticilerin Engels’in şiddete dair Fischer’e yazdığı orijinal mektubundaki formülasyonu kendi oportünist eğilimlerine göre tahrif etmeleri tam bir skandaldır.

Tarih Engels'in oportünizme karşı Alman partisine yaptığı hayati uyarıların olağanüstü önemin çoktan doğruladı. Bu uyarılardan öğrenmek, günümüz Türkiye'sinde halen orta sınıf aydınlarının sol Kemalist ya da sol liberal ideolojik basıncı altında bulunan devrimci hareketimiz için ayrıca bir önem taşımaktadır.

Bu gerçek devrimci dünya görüşünün ortaya konulmasında, işlenmesinde ve geliştirilmesinde bu iki büyük insan bir tek kişiymişçesine birlikte iş görmüştür. Bunun böyle olduğuna bizzat Marx tanıklık etmektedir.

Marks çözümü kafadan değil maddi toplumsal gerçekliğin içinden bulup çıkardı. Böylece sosyalizm bilimsel bir temele ve maddi toplumsal bir zemine oturdu. Bu nokta, Marksizmin çıkışını anlamak bakımından olduğu kadar sınıf özü bakımından da son derece önemlidir. Özellikle de bugün için.

Friedrich Engels’in, bilimsel sosyalizmin ortaya çıkması ve olgunlaşmasındaki bağımsız katkıları gözetilmeden Marksizm anlaşılamaz. İşçi sınıfının devrimci dünya görüşü olan diyalektik ve tarihsel materyalizmin ekonomi-politik, sınıf mücadelesi ve sosyalizmin teorisi alanlarında gelişmesi, Engels’in özgün katkılarına sıkı sıkıya bağlıdır.

Devrimci proletarya Karl Marx ile birlikte bu büyük önderini unutmayacaktır. Onun Marx’ın ölümü üzerine söyledikleri kendisi için de geçerlidir: Adı ve eserleri yüzyıllar boyu yaşayacaktır. Geride bıraktığı eserleri devrimci proletaryaya ışık tutmaya devam edecektir.

İşçi hareketinin sorunlarını Engels tek başına omuzlarında taşıdı. Parti öğretisi yanında, devrim teorisi, ittifaklar sorunu, demokrasi ile sosyalizmin diyalektik ilişkisi, vb. pek çok sorunu ele aldı. “Engels Yılı”nı bilimsel sosyalizmin yaratıcılarının dünya görüşlerine uygun tarzda kutlamak, eserlerini işçi sınıfının devrimci pratiğine ışık tutacak şekilde incelemeyi ve irdelemeyi gerektiriyor.

Engels devrimin yenilgisinden sonra askeri bilimin tüm yönleriyle yakından ilgilendi. Savaş deneyimi ve bilgisinden dolayı Londra sosyalist çevrelerinde “The General” olarak anılıyordu. Marks Engels’in askeri bilgisine güvenir ve büyük değer verirdi. Bu dönemde yaşanan silahlı çatışma ve ayaklanmalara büyük ilgi gösterdi. Bu çatışmaların askeri boyutunun yazarı Engels’ti.

F. Engels’in, Almanya’nın o günkü (1891) koşullarında (Sosyalistlere Karşı Yasa) 1 Mayıs kutlamalarının iş bırakma çağrısıyla yapılmamasını doğru bulması, daha sonraki yıllarda oportünizm tarafından sürekli istismar edildi ve egemen sınıfla uzlaşma tutumunun gerekçesi olarak kullanıldı. “Özgün koşullar” teorisi 1 Mayıs’ı kutlamamaya dayanak yapılabildi.

O, dün olduğu gibi bugün de dünya proletaryasına ve komünistlere yol göstermeye devam ediyor. Çünkü proletaryaya ve insanlığa yüzyıllara dayanıklı, hiç eskimeyen, güncelliğini koruyan bilimsel sosyalizm gibi büyük bir eser bırakmıştır.

Dostu Karl Marx’ı yitiren Engels’in sorumlulukları katlanarak artmıştı. Sınıf örgütleriyle bağlarını devam ettirmenin yanı sıra Marx’ın yarım bıraktığı çalışmaları tamamlamak da ona düşmüştü.

Marx’ın, ölümünden kısa süre önce, 1880 yılının ilkbaharında, Fransalı komünistler için hazırladığı ‘işçi anketi’, kaleme alındığı dönemki işlevinin dışında, bugün de aynı çabayı gösterenlere pratik açısından yöntemsel bir deneyim bırakmıştır.

1848'de burjuva demokratları olarak ortaya çıkan kimseler, şimdi pekâlâ kendilerini sosyal-demokrat olarak adlandırabiliyorlar. Birinciler için demokratik cumhuriyet ne kadar ulaşılmaz bir uzaklıkta ise, ikinciler için de kapitalist düzenin alaşağı edilmesi o kadar uzaktadır ve...

Ve insanlar, sadece, kendilerini kalıtsal monarşi inancından kurtarıp demokratik cumhuriyete bağlılık yemini ettiklerinde bile, muazzam derecede cesur bir adım atmış olduklarına inanır. Oysa gerçekte, devlet, bir sınıfın bir başkası tarafından ezilmesini sağlayan bir mekanizmadan başka bir şey değildir, ve bu söylenen, demokratik cumhuriyet için, monarşi için olduğundan daha az geçerli değildir...

Analık hukukunun yıkılışı, kadın cinsinin büyük tarihsel yenilgisi oldu. Evde bile, yönetimi elde tutan erkek oldu; kadın aşağılandı, köleleşti ve erkeğin keyif ve çocuk doğurma aleti haline geldi.

Yeni bir program, her şeyden önce, kamuoyu önünde açılan bir bayraktır ve dış dünya, partiyi o programa bakarak değerlendirir. Bu nedenle, program hiçbir nedenle geri adım atmamalıdır; oysa Eisenach programıyla karşılaştırıldığı zaman geri adım atılmıştır.

Tarih, sonal sonuç her zaman, herbiri bir sürü özel yaşam koşulları tarafından oluşturulmuş büyük bir sayıdaki bireysel iradenin çatışmalarından çıkacak biçimde yapılır.

Anti-otoriterciler, otoriter siyasal devletin, bir çırpıda, hatta onu yaratmış bulunan toplumsal koşullar yokolmazdan önce, ortadan kaldırılmasını istiyorlar. Bunlar, toplumsal devrimin ilk işinin otoritenin ortadan kaldırılması olmasını istiyorlar. Bu baylar hiçbir devrim görmüşler midir?

Büyük amacı hiçbir zaman gözden kaçırmayan bu taktikler, ileri yürüyüşlerinin bir aşamasını sonal amaç sanan -saf cumhuriyetçiler olsun, duygusal sosyalistler olsun- öteki, daha az açıkgörüşlü partileri bekleyen kaçınılmaz düş kırıklıklarından sosyalistleri korur. Bütün bunları İtalya’ya uygulayalım.

Marx, günümüze değin, tüm tarihin bir sınıf savaşımları tarihi olduğunu, basit ve karmaşık bütün siyasal savaşımlarda, toplumsal sınıfların toplumsal ve siyasal egemenliğinden başka, eski sınıflar için bu egemenliğin korunup sürdürülmesi ve yükselen sınıflar için ise iktidarın fethinden başka bir şeyin sözkonusu olmadığını tanıtladı.

Kapitalist üretim, ilk kez, bunun için gerekli olan zenginliği ve üretici güçleri yaratıyor; ama aynı zamanda, kalabalık ve ezilen işçilerle, bu zenginliğin ve üretici güçlerin bugün olduğu gibi tekelleştirici bir sınıf yararına değil, tüm toplum yararına kullanılmasını gittikçe daha çok istemek zorunda kalan toplumsal sınıfı da yaratıyor.

İnsanlar, kendi tarihlerini kendileri yaparlar; ama henüz, genel bir plana göre değil. İnsanların beklentileri birbiriyle çatışır ve işte tam da bu nedenle bütün bu toplumlar, tümleyeni ve açığa vuranı raslantı olan zorunluluk tarafından yönetilir. Burada kendini raslantı aracılığıyla ortaya koyan zorunluluk, gene sonal olarak ekonomik zorunluluktur.

Marx, her şeyden önce bir devrimciydi. Kapitalist toplum ile onun yaratmış bulunduğu devlet kurumlarının yıkılmasına şu ya da bu biçimde katkıda bulunmak, kendi öz durumunun ve gereksinmelerinin bilincini, kendi kurtuluş koşullarının bilincini kendisine ilk onun vermiş bulunduğu modern proletaryanın kurtuluşuna yardımda bulunmak, onun gerçek yönelimi işte buydu.

Onların anıları, kendileri için yaşadığı, savaştığı ve ölümsüz kitleler arasında canlılığını yitirmeden yaşamaktadır. Yalnız ezenler ile ezilenlerin savaşımına tanıklık eden bu can çekişen sefil dünyada, onların seslerinin yankılarını sanki hala aramızdaymışçasına duyuyor, yeni bir devrimci çağın şafağını seyrediyoruz.

Aslında 1844’te bir Paris kahvesinde buluşan iki düşünür birbirini tamamlayan iki farklı tecrübeyi temsil ediyorlardı. Böylece iki düşünür Paris’te her konuda anlaştılar ve yaşam boyu sürecek bir dostluğun ve işbirliğinin temellerini attılar.

Uluslararası işçi sınıfı hareketinin savaş alanında faal bir asker gibi ölümünden kısa süre öncesine kadar danışman, teşvikçi, yüreklendirici ve ikaz edici olarak çalıştı. Dost Marx ile birlikte, 1848’in başlarında dünya işçilerine, Şubat Devrimi’nin ilk serin meltemini müjdeledi: “Bütün ülkelerin proletaryası, birleşin!”

Marx ile Engels’in biyografisini yazmak için -ki bu iki insanın, yaşamları ve çalışmaları o denli iç içedir ki, bunların ayrılması olanaksızdır- bir kimsenin yalnız, sosyalizmin “ütopyadan bilime doğru” gelişmesinin tarihini değil, neredeyse yarım yüzyılı aşan tüm işçi sınıfı tarihini de yazması kaçınılmazdır.

Engels’in sömürülenlerin kurtuluş mücadelesi için yaptıkları, Marx’ın kazanımlarından ayrılamaz ve kendisine sonsuza kadar teşekkür etmeyi zorunlu kılar. O, yeni çağın devrimci gelişiminin tarihine silinmez bir biçimde damgasını vurmuştur ve bilim tarihçelerine ateşli esin kaynağı olmuştur.

Engels’in bilgi edinmeye karşı yaklaşımı, bir konuda en küçük ayrıntılara kadar egemen olmadıkça o konunun peşini bırakmamak biçimindeydi. Geniş kapsamlı bir bellek, olağanüstü bir çalışma temposu ile birlikte bir şeyi kavramada gösterdiği rahatlık onun zihinsel yetileriydi.

Marx ve Engels, işçi sınıfı ve onun taleplerinin, burjuvazi ile birlikte kaçınılmaz olarak proletaryayı yaratan ve örgütleyen mevcut iktisadi sistemin zorunlu bir sonucu olduğunu ilk gösterenlerdir. Onlar, insanlığı kurtaracak olanın, yüce duygulu bireylerin iyi niyetli girişimleri değil de, örgütlenmiş proletaryanın sınıf savaşımı olduğunu gösterdiler.