Sermayenin krizini bütçeden yapılan ödemelerle yüklenen AKP iktidarı, bütçedeki açığı büyütüyor. Açığı kapatmak için Merkez Bankası’nın kârlarından yapılan aktarımlar da çare olmuyor.

Merkez Bankası’nın (MB) kâr payını yılın ilk ayında Hazine’ye aktaran, son olarak da MB’nin ihtiyat akçesine el koyan iktidarın bu adımlarına karşın bütçe ilk 7 ayda 68,7 milyar lira açık verdi. Bütçeden müteahhitlere ve danışmanlık hizmeti alınan müşavirlere yapılan ödeme de 20 milyar liraya ulaştı.

Son olarak açıklanan Temmuz ayı bütçesinde, “güvenlik, savunma” başlığıyla yapılan savaş ve saldırganlık harcamalarının, “örtülü ödenek” adı altında Erdoğan’ın kullanımında “gizli” şekilde yapılan ödemelerin artışı da dikkat çekti.

7 aylık bütçe açığı geçen yılı katladı

Cumhuriyet’ten Mustafa Çakır’ın haberine göre, bütçedeki detaylar şöyle oldu:

- Temmuz’da bütçe geliri önceki yılın aynı ayına göre yüzde 51,1 artarak 93,4 milyar lira, gider yüzde 37,6 artarak 83,5 milyar lira oldu. Temmuz 2018’de 1,1 milyar lira fazla veren bütçe, bu yıl 9,9 milyar lira fazla verdi.

- Temmuz’da, vergi gelirleri yüzde 7,8 artışla 58,3 milyar liraya çıkarken, içinde ihtiyat akçesinin de olduğu vergi dışı diğer gelirler yüzde 487,3 artarak 32,6 milyar liraya ulaştı.

- İlk 7 ayda ise bütçe geliri önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 19,5 artarak 496,4 milyar lira, gider yüzde 22,7 artarak 565,1 milyar liraya çıktı.

- Geçen yılın ilk 7 ayında 45 milyar lira olan açık ise 68,7 milyar liraya yükseldi. Faiz dışı açık da 10,2 milyar lira oldu.

- Ocak-Temmuz döneminde vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4,8 artarak 366,1 milyar lira, faiz hariç bütçe giderleri ise yüzde 21,1 artarak 506,6 milyar lira oldu. Faiz gideri de 58,4 milyar lira.

- Ocak-Temmuz döneminde banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 31,7, gelir vergisi yüzde 17,7, damga vergisi yüzde 9,4, kurumlar vergisi yüzde 6,1 ve ithalde alınan KDV yüzde 3,4 artarken, dahilde alınan KDV yüzde 12, ÖTV yüzde 3,7 ve harçlar yüzde 1,7 azaldı. KDV ve ÖTV’deki azalma beyaz eşya dahil bazı sektörlerde oranların sıfırlanması veya düşürülmesinden kaynaklandı.

“Örtülü ödenek”ten 7 ayda 1,3 milyar lira

- Güvenlik ve savunmaya yönelik mal, malzeme ve hizmet alımları Haziran’da 355,8 milyon liraydı. Temmuz’da 1,4 milyar liraya çıktı. 7 aylık harcama ise 4,3 milyar lira.

- Cumhurbaşkanlığı’nın kullanımında bulunan “örtülü ödenek”ten temmuzda 126,3 milyon lira harcama yapıldı. 7 aylık harcama toplamı ise 1,3 milyar liraya çıktı.

- Hane halkına yapılan transferler temmuzda 3,2 milyar lira, 7 ayda 32,6 milyar lira oldu. Bu kalemde bütçe başlangıç ödeneği 53,1 milyar lira. Diğer sosyal amaçlı transferler kaleminden 7 aylık harcama 11,1 milyar liraya yükseldi. Yine SGK’ye görev zararları kapsamında yapılan ödeme 7 ayda 45,2 milyar liraya ulaştı.

- Mal ve hizmet alım giderleri temmuzda 6,7 milyar lira oldu. Üretime yönelik mal ve hizmet alımları 223,9 milyon lira, tüketime yönelik alımlar ise 3,2 milyar lira.

- Hizmet alımları için devlet temmuzda 2,4 milyar lira harcama yaptı. 7 aylık rakam 15,2 milyar lira oldu.

- Devlet, temmuzda 213,9 milyon lira, 7 ayda ise 817,5 milyon lira kira ödedi. Taşıtlar için 7 ayda bütçeden 248,3 milyon lira çıktı. Hizmet binaları için de 7 ayda 237,4 milyon lira ödendi.

- Temmuz’da 32,5 milyar lira cari transfer gerçekleştirildi. 7 aylık rakam ise 243 milyar lira oldu.

- Kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler Temmuz’da 357,2 milyon lira, 7 ayda 4 milyar lira oldu.

- Seçim giderleri için Temmuz’da 40,2 milyon lira harcama yapılması da dikkat çekti.

Müteahhit ve müşavirlere 20 milyar lira

BirGün’den Nurcan Gökdemir’in haberine göre, iktidarın kamu olanaklarını kullanmadan özel sektöre yaptırdığı işlerin büyük bölümünü oluşturan müteahhitlik hizmetleri ile danışmanlık hizmeti aldığı şirketlere aktardığı tutarlar yedi ayda 20 milyar liraya yaklaştı.

- 2019 yılı Temmuz ayı sonunda müteahhitlik giderleri 9 milyar 599 milyon liraya ulaştı. 2 milyar 780 milyon lira ile Temmuz ayı, müteahhitlik harcamalarının 2019’da zirve yaptığı ay oldu. İktidarın müteahhitlere aktardığı tutarlar arasında 5,4 milyar lira ile “Hizmet binası yapımı” ilk sırada yer aldı. Bunu 3,9 milyar lira ile “Diğerleri” kalemi izlerken 189 milyon lira ile “Hizmet tesisleri” üçüncü sırada yer aldı.

- Bütçeden, “Müşavir firma ve kişilere ödemeler” adı altında da yedi ayda 8 milyar lira aktarıldı. Bunun 7,7 milyar lirası, “Diğer müşavir firma ve kişilere ödemeler” adı altında yapıldı.

- “Gayrimenkulün kurum tarafından üretilebilmesi için gerekli olan proje, müşavirlik, kontrollük” hizmeti alımı için yapılan harcama da 2 milyar 392 milyon lira oldu. Bunun 1.2 milyar lirası proje giderleri için aktarılırken 987 milyon lirasının “diğer” ödemeler olduğu açıklandı.