Bundan birkaç ay önceydi Van’dan İstanbul’a sevk edilen 5 tutuklunun ring aracında yanarak yaşamını yitirmesi. 5 insanın yaşamını yitirmesinden birkaç askerin sorumlu tutulması ise sadece birkaç gün önceydi. Devletin tutukluları bir yerden bir yere sevk ederken yaşanan sorunlarda hiçbir sorumluluğunun olmadığının söylendiği, tek sorunun araç olduğu söylenerek asıl sorumluların bir kez daha atlandığı gündü. Ve bugün hala içerisinde yaşanan birçok sorun var ve bunlar ne düzeltilebilmiş ne de düzeltilmek konusunda adım atılabilmiştir.
Bir taraftan bunlar yaşanırken, diğer tarafta ise geçmişte ortaya saçılan gerçekleri örtbas etme girişimi “başarıyla” sonuçlanmış, 5 tutuklunun yaşamını yitirdiği dava ile ilgili gelişmeler medyaya hiç yansımamış olsa da gerçekler acı bir şekilde kendisini göstermeye devam etmişti. İnsanlık dışı uygulamalarla yüz yüze bırakılan ve ağır yaşam koşullarına mahkum edilen tüm mahpusların yaşadığı sıkıntılar bugün saymakla bitmeyecek durumdadır. Yeni açılmış veya eski olsun, tüm hapishanelerde bu sorunlar farklı boyutlarıyla yaşanmaya devam ediyor. Urfa’da yaşanan isyandan sonra farklı hapishanelerde de benzer tepkilerin açığa çıkmış olması bunun en açık göstergesi niteliğindedir.
Sorunların kaynağı sermaye düzenidir!
Geleceği elinden alınmış, adeta geleceksizlik kuyusuna itilmiş, bunun yanında gerici-ırkçı eğitim sistemi ile yetiştirilmiş, kapitalist sistemin yoz-bireyci kültürünü almış ve bunu kendisine bir yaşam biçimi edinmiş insanların yarattığı sorunlar bugün çığ gibi büyümektedir. Her geçen yıl bir önceki yılın yüzdesini katlayacak şekilde artan hapishanelerdeki doluluk oranı bunun en iyi kanıtıdır.
Türkiye’de bulunan 377 hapishanenin toplam kapasitesi 121.804 iken, Mart 2012 verilerine göre 132.369 tutuklu ve hükümlünün bulunuyor olması bunun en açık göstergesidir. (Verilen bu rakamdan kapasite fazlalığını anlatmak için siyasi tutsaklar çıkarılmamıştır.) Gelişmekte olan Türkiye hayalinin “arka sokaklarındaki” bu gerçek birçok şeyi de anlatmaktadır aslında. Ayrıca hemen hemen her hapishanenin zaten artırılmış kapasitesi ile hesabın yapıldığını varsayarsak, 10 bine yakın farkın daha da fazla olduğu ortaya çıkacaktır.
Urfa E Tipi’nde 276 kişilik kapasiteye rağmen 1050 kişinin kalıyor olması yaşanan bu duruma en iyi örnektir. Genel itibariyle medyaya yansıyan haberlerde içerdeki yaşam koşullarına zoraki olarak değinilse de içerdeki yaşam koşullarının büyük çoğunluğunun üstünden atlanıldığı da bir gerçek. Aşağı yukarı 25 metrekarelik, (merdiven, mutfak tezgahı, tuvalet ve banyonun kapladığı alan dahil) alt kat ve aynı metre kareye sahip, 3 veya daha fazla ranzanın yer aldığı üst katı olan koğuşta 15-20 veya daha üzeri kişiyle yaşamaya itilen tutuklular kendilerine yatacak yeri dahi zor bulabilmekte, dönüşümlü yatmaktadırlar. Sabah açılan, koğuşları kadar ufak olan havalandırmayı o kadar kişinin kullanması ise ayrı bir sorun oluşturmaktadır.
Kaba şekli ile böyle bir ortamda tutulan, görüş, hastane, yemek vb. İhtiyaçların giderilmesindeki sorunlarla ve hapishane yönetiminin uyguladığı baskılarla birlikte yaşamın daha ağırlaştığı gerçeği ayrı yerde durmaktadır. Bunlar salt Urfa E Tipi’nde yaşanan sorunlar değildir tabi. Her tip hapishanede ve her yerde var olan sorunlardır. İçerde yakını olan ailelerin kameralar karşısındaki feryatları aslında her şeyi özetlemekte ve söze yer bırakmamaktadır.
Durum bu kadar ağır iken medyayla birlikte devletin hep bir ağızdan “vantilatör, yatacak yer kavgalarından yangın çıktı” söylemlerinin de boşa çıkması kaçınılmazdır. İlk akşam isyan olarak çıkan haberlerin sonra kavgadan kaynaklı yangına dönüşmesi ve daha sonra tekrar isyana dönüşmesi tam bir acizlik içerisinde olduklarını göstermektedir. Bunun yanında çocuk koğuşunda çıkan ikinci isyanla birlikte üstünü kolayından örtemeyecekleri gerçeği de kısmen kabul etmiş bulunmaktalar. Durum bir protesto olmasaydı dahi, yaşanan olayın sorumlularının bu koşullara izin verenler olduğunu unutmamak gerekiyor.
Bir insana işlediği “suçtan” dolayı belli bir yaptırım uygulanması, o insanlık dışı koşullara maruz bırakılması anlamına gelmemektedir. Bir çok temel ihtiyacı bir yana, su ve temiz hava ihtiyacı bile bugün hapishanelerde soruna dönüşmüş bulunmaktadır. İşkencenin boyutu değişmiş, yaşamın her anına yayılan bir hal almış durumdadır. Ayrıca TİHV’in 2010 verilerine göre bir yılda 413 kişinin yaşamını yitirmiş olması da birçok şeyi anlatmaktadır. Acil tedavi edilmesi gereken yüzlerce insanın nitelikli sağlık hizmetine kavuşamadığı gerçeği hesaba katılırsa durumun ne kadar ağır olduğu görülecektir.
Bütün bu sorunlar orta yerde duruyorken bu sistemin üretebildiği tek çözüm yeni hapishaneler yapmaktan başka bir şey değildir. İnsanları suça iten, hatta adeta suça teşvik eden kapitalist sistemin bundan başka bir çözüm bulma şansı da yoktur. Ayrıca kar hırsıyla çalışan bu sistem bu koşulları fırsata çevirme hayalini de kendi içinde barındırmaktadır. “Yatan” on binlerce insandan nasıl yararlanılacağının hesabı şimdiden yapılmaktadır.
Bugün Urfa’daki ateş bir bakıma zorla bastırılmış olabilir. Hatta ayrı bir ceza verir gibi tutuklular yüzlerce kilometre ötelere sürgün/sevk edilmiş olabilir. Ama bunun sorunu çözemeyeceği, üstünü örtemeyeceği açıktır. Yarın başka bir yerde bunun gibi bir isyanın yaşanmasının önünde hiçbir engel yoktur. Sorunun kaynağı olduğu gibi durmaktadır ve yara tekrar kanamaya başlamıştır. Kürkçüler E, Ceyhan F, Gaziantep F, Osmaniye T ve Karaman M Tipinde yaşananlar, sorunların ve birikmiş öfkenin hemen hemen her yerde olduğunu göstermektedir.
İhsan Yiğit Demirel
T-2 D-3 Adalet Şubesi
Kandıra/Kocaeli
