AKP iktidarı ekonomik krizin gündeme girmesiyle birlikte faşist parti MHP’nin şefi Devlet Bahçeli’nin tavsiyesi ile iki yıl önce cumhurbaşkanlığı seçimlerini öne almıştı. Sermayenin ve AKP-MHP koalisyonunun, Tayyip Erdoğan’ın dikta rejiminin pekiştirilmesi hedefiyle geçirilen seçimlerin ardından, her şeyin rayına oturtulacağı ileri sürülüyordu. Fakat sermaye ve AKP-MHP koalisyonunun hesapları tutmadı. Tek adam dikta rejiminin çok yönlü krizi daha da derinleşti.
Son iki yılın krizinin temel alanı olan ekonomide, koronavirüs salgınının dünya çapında etkisini göstermesiyle birlikte kriz bugün daha da ağırlaşmış bulunuyor. Görünen o ki saray rejimi, pek çok gösterge açısından ekonominin tepetaklak olmasına engel olamadı.
BirGün’de yer alan habere göre, 19 Haziran 2018’de Adana’da iş insanlarına yaptığı konuşmada T. Erdoğan “Bu kur filan, bunların hiçbirisi bizim geleceğimizi belirleyen şeyler değil. Bizim geleceğimizi, biz belirleyeceğiz. 24’ünde siz bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra bu faizle şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz” demişti. Bu konuşmanın yapıldığı tarihte dolar kuru 4,76 liraydı. O günden bugüne başkanlık sisteminin karnesi Erdoğan’ın iddia ettiği gibi olmadı. Göstergeler resmi kaynakların verileriyle şu şekilde:
Döviz kurları
Merkez Bankası’nın günlük verilerine göre, dolar kuru yüzde 56, avro kuru yüzde 44,6, gram altın ise yüzde 106 yükseldi.
24 Haziran 2018
- Dolar: 4,65 TL
- Avro: 5,42 TL
- Gram altın: 190,9 TL
7 Mayıs 2020
- Dolar: 7,26 TL
- Avro: 7,85 TL
- Gram Altın: 394,9 TL
Merkez Bankası rezervi
Brüt döviz rezervleri yüzde 34, net döviz rezervleri ise yüzde 21,4 oranında eridi.
24 Haziran 2018 (22 Haziran 2018 haftasına ait veriler)
- Brüt döviz rezervi: 80,1 milyar dolar
- Net döviz rezervi: 30,8 milyar dolar
7 Mayıs 2020 (24 Nisan 2020 haftasına ait veriler)
- Brüt döviz rezervi: 52,6 milyar dolar
- Net döviz rezervi: 24,2 milyar dolar
Kamu kesimi borçları
Kamu iç borcu yüzde 39, kamu dış borcu ise yüzde 57,5 oranında arttı.
24 Haziran 2018 (2018 ilk çeyrek sonuna ilişkin Maliye Bakanlığı verileri)
- Kamu iç borcu: 604,6 milyar lira
- Kamu dış borcu: 381,7 milyar lira
7 Mayıs 2020 (2019 sonuna ilişkin Maliye Bakanlığı veriler)
- Kamu iç borcu: 840,6 milyar lira
- Kamu dış borcu: 601,4 milyar lira
Özel kesim borçları
Tüketici kredileri borcu yüzde 21,8, bireysel kredi kartı borcu yüzde 20, ticari kredi ve kredi kartları borcu ise yüzde 23,3 oranında arttı.
24 Haziran 2018 (Haziran ayına ilişkin BDDK verileri)
-Ticari krediler ve kredi kartları: 1932,8 milyar TL
-Tüketici kredileri: 419,2 milyar TL
-Bireysel kredi kartları: 95,1 milyar TL
7 Mayıs 2020 (Mart ayına ilişkin BDDK verileri)
-Ticari krediler ve kredi kartları: 2383,4 milyar TL
-Tüketici kredileri: 510,6 milyar TL
-Bireysel kredi kartları: 114,4 milyar TL
İşsizlik
İşsiz sayısı yüzde 31,5 oranında artarken, en az 2 milyon kişi işinden oldu. İşsizlik oranı 3,6 puan yükseldi.
24 Haziran 2018 (2018 Haziran’a ilişkin TÜİK verileri)
-İşsiz sayısı: 3 milyon 315 bin kişi
-İşsizlik oranı: yüzde 10,2
- İstihdam edilen sayısı: 29 milyon 314 bin kişi
7 Mayıs 2020 (2020 Ocak’a ilişkin TÜİK verileri)
- İşsiz sayısı: 4 milyon 362 bin kişi
- İşsizlik oranı: yüzde 13,8
- İstihdam edilen sayısı: 27 milyon 266 bin kişi
Açlık-yoksulluk sınırı
Enflasyonla beraber açlık ve yoksulluk sınırı yüzde 38 oranında yükseldi.
24 Haziran 2018 (2018 Haziran’a ilişkin Türk-İş verileri)
- Yoksulluk sınırı: 5584 TL
- Açlık sınırı: 1714 TL
7 Mayıs 2020 (2020 Nisan’a ilişkin Türk-İş verileri)
- Yoksulluk sınırı: 7733 TL
- Açlık sınırı: 2374 TL
