Biri Dünya Bankası’nın yeni başekonomisti, diğeri IMF’de direktör yardımcılığı ve başekonomist olarak görev yapmış iki profesör; Carmen Reinhart ve Kenneth Rogoff; ikili 2008 krizine ilişkin yazdıkları ‘Bu Defa Farklı’ isimli kitaba atıfta bulunarak “Bu defa gerçekten farklı” diyor. Reinhart ve Rogoff’un 800 yıllık ekonomi tarihindeki krizleri incelediği çalışma 2008-09 krizinin hiç de sıradışı olmadığı vurgusu yapmış, bunu kitabın başlığında da tiye almıştı.
2008 iyi bir krizdi, bu öyle değil
Her ikisi de karantina da olan Harvard profesörleri Bloomberg ile gerçekleştirdikleri sohbette ekonomik modellerin değiştiğini ve geçmiş deneyimlerin şablon olarak kullanılamayacağını vurguladı. İkiliye göre salgının yayılması için uygulanan tecrit önlemleri ise bu pandemiyi diğerlerinden farklılaştıran diğer önemli unsur. Bu krizin tam anlamıyla küresel olması açısından da farklı olduğunu belirten Rogoff “2008’de gelişmekte olan ekonomiler ‘iyi’ bir kriz görmüştü, bu sefer virüs bu ülkeleri ne oranda vurmuş olursa olsun, ‘iyi’ bir kriz olmayacak” diyor.
Çin’in gelecek iki üç yıl boyunca ortalama %1 büyürse, bunun iyi bir sonuç olacağını belirten Rogoff , “Savaşta gibiyiz ve çatışma sırasında ülkelere not vermeyeceğim. Ne kadar istihdam sağladığınızı notlayacağım” diyor. ABD ve Avrupa’nın farklı yöntemlerle - biri işsizliğin yükselmesine izin verip doğrudan destek sağlayarak, diğeri şirket ve istihdamları korumak yoluyla - tepki gösterdiğini belirten Rogoff “Avrupa’daki şirketler de kriz uzarsa çalışan çıkartmak zorunda kalacak” değerlendirmesini yapıyor.
2019 düzeyine beş yılda dönersek iyi
Her iki uzman da hisse piyasalarındaki yükselişin genel bir V-tipi iyileşme beklentisiyle de kısmen ilintili olduğu görüşünce fakat ikisi de V-tipi iyileşmeye ihtimal veriyor. En iyi ihtimalle U-tipi iyileşme olacağını belirten Rogoff “Beş yılda 2019 kişi başı GSYH düzeylerine dönülmesi iyi bir sonuç olur. Gerçekte GSYH’nin ne kadar düştüğünü ekonomi tarihçileri yıllarca tartışacak. Bence birçok sektörde iflas avukatlarının işi artacak” diyor. Aşı olmadığı için Reinhart W-tipi iyileşmenin daha olası olduğunu söylüyor. İkilinin kitabına göre kriz sonrası iyileşme ortalama dört yıl sürüyor, krizin benzetildiği Büyük Buhran’da ise iyileşme 10 yıl sürmüştü. Rogoff negatif faizin uygulanamayacağı görüşündeyken, Reinhart ise bu konuda Rogoff ’a katılmıyor.
Reinhart: Güney Afrika ve Türkiye berbat durumda
Dünya Bankası’nın yeni başekonomisti borç sorunsalına ilişkin değerlendirmelerinde ise gelişmekte olan ülkelerde Türkiye’nin de aralarında olduğu büyük gelişen ekonomilerin ‘berbat’ durumda olduğunu söyledi. Reinhart Nijerya, Güney Afrika, Türkiye, Ekvador ve Arjantin’de krizin hayli maliyetli olacağını öngörüyor. Sohbette İtalya’nın borç durumunun ise uzarsa Euro Bölgesi’nde istikrarsızlaşmaya yol açabileceğine COVID-19 krizinin bir borç krizine dönüşebileceğine vurgu yapılıyor. Ekonomilerin kriz sonrasında daha içe dönük olacağını öngören Reinhart “Özellikle tıbbi malzeme ve ekipman ve gıda kousunda kendimize yetmek isteyeceğiz” diyor.
Kaynak: Dünya Gazetesi / Hilal Sarı
