İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu Ocak, Şubat, Mart 2021 Marmara Bölgesi Hapishaneleri Hak İhlalleri Raporu'nu açıkladı. 

Şube binasında düzenlenen basın toplantısıyla kamuoyuna açıklanan raporda; Silivri, Tekirdağ 1 ve 2 Nolu F Tipi, Edirne F Tipi Kapalı, Kandıra F Tipi, Metris 2 Nolu,   İzmir Aliağa 2 Nolu T Tipi, Bakırköy Kadın Kapalı, Balıkesir Bandırma 1 nolu T Tipi, Çorum L Tipi Kapalı, Gebze Kadın Kapalı, Akhisar Manisa T Tipi,  Elazığ Yüksek Güvenlikli T Tipi, Şakran Kadın Kapalı, Erzincan T Tipi, Denizli T Tipi CİK, Antalya E Tipi, Bolu  F Tipi, Maltepe 2 Nolu L Tipi, Yunanistan, Katar Merkez, İmralı olmak üzere 21 hapishaneden gelen başvurular esas alındı.

Rapora göre, Ocak ayında 28, Şubat ayında 21, Mart ayında 29 olmak üzere toplam 78 başvuru yapıldı. 78 başvurunun 7’sinin kadın, 71’inin erkek ve 8’inin adli, 70’inin politik mahpuslar tarafından yapıldığı belirtildi.

78 başvuruda toplam 920 ihlal tespit edildiği belirtilen raporda “Ocak ayında: 311, Şubat ayında: 294 Mart ayında ise 315 ihlal yaşanmıştır” denildi. Ayrıca basından derlenen ihlallerle birlikte 83 vakada 313 ihlal tespit edildiği ifade edilerek toplam 1233 hak ihlali olduğu dile getirildi.

Hiçbir hapishanede pandemi konusunda yeterli önlemin alınmadığı belirtilen raporda bu konu hakkında şunlar ifade edildi:

“Yeterli önlem alınmadığı için covid salgını artmış, covidli mahpuslarla hasta olmayanlar aynı hücrelere konularak hastalığın yayılmasına zemin hazırlanmaktadır. Covidli mahpuslara idare ve gardiyanların davranışlarında insan onurunu zedeleyici, aşağılayıcı uygulamalar yaşandığına dair şikayetler artmıştır.

Covid salgını sürecinde; randevu iptalleri, kelepçeli muayene ve olumsuz karantina uygulamaları nedeni ile hastaneye sevkler ve tedaviye erişimde yaşanan sorunlar giderek artmıştır. 

Bir çok hapishanede mahpuslara maske, dezenfektan,  sabun, temizlik ve hijyen malzemeleri verilmemekte, verilen yerlerde ise içerisine su katılarak verilmektedir. Hücre aramaları ve üst aramalarında gardiyanlar maske ve eldiven kullanmamakta, mesafeyi korumamaktadır uyarıda bulunan mahpuslara işlem başlatılarak hücre cezası verilmektedir.  Covid hastası mahpusların yeterli beslenmelerinin yapılmadığına yönelik şikayetler bu sürecin artan sorunlarındandır. Covid pozitif hastalığı sayısında artış ve bunların uğradığı ayrımcı yaklaşımların aktarıldığı şikayetlerde derneğimize başvurularda artış yaşanmıştır.”

İşkence-darp-kötü muamele

İşkence ve kötü muamele örnekleri verilmeden önce raporda “Çıplak arama uygulamasının yaygınlaşması ile işkence ve kötü muamele bu rapor döneminde de önemli bir ihlal alanı olmaya devam etmiştir” denildi.

Raporda ikinci sırada yer alan “İletişim hakkı ihlalleri” üzerine şunlar söylendi:

“Hapishanelerin en temel ve değişmez sorunlarının başında iletişim hakkının ihlali gelmektedir. Mahpusun dış dünya ile bağını kopararak, sosyal ilişkilerinden ve dayanışmadan yoksun bırakarak uygulanan ağır tecrit yoluyla, mahpus koşulsuz itaate zorlanmakta, kişiliği yok edilmeye çalışılmaktadır. İletişim yasakları ağırlıklı olarak; aile ve arkadaş görüşlerinin, kitap gazete alımının, mektuplaşma hakkının, sosyal alan kullanımı hakkının, sohbet hakkının sınırlanması ya da tamamen yasaklanması şeklinde karşımıza çıkmaktadır.”

Sağlık ve tedavi hakkı ihlalleri

Sağlığa erişim hakkının engellenmesi üzerine şu ifadeler yer aldı:

“Komisyonumuza yapılan tüm başvurularda sağlık ve tedavi hakkına erişimde yaşanan sorunlara değinilmekte, pandemi sürecinin sorunları daha da ağırlaştırdığına dikkat çekilmektedir. Hastaneye sevk taleplerinin hiç ya da geciktirilerek karşılanması, hapishane revirinde uzman hekim bulunmaması, hücre tipi ring araçları ile hastaneye sevk, kelepçeli muayene ve tedaviye zorlanma, muayene odasında asker bulunması, ilaçların düzenli olarak verilmemesi, hastanelerin mahpus koğuşlarının olumsuz koşulları, ağır hasta mahpuslar bakımından Adli Tıp Kurumu’nun olumsuz raporları, diyet beslenme taleplerinin karşılanmaması gibi süreğen sorunlara pandemi sürecinde yenileri eklenmiştir. Tedaviye erişimin tamamen durdurulması ve karantina uygulaması  ile ortaya çıkan sonuç, özellikle ağır ve kronik hastalığı olan mahpuslar bakımından yaşam hakkı ihlallerine zemin hazırlamaktadır.”

Tecrite karşı açlık grevi

Haksız tutukluluk ve adil yargılanma hakkı ihlalleri va tecride karşı süren açlık grevine değinilen raporda sonuç olarak şunlar ifade edildi:

“Raporumuz, sadece derneğimize yapılan sınırlı başvuruları kapsamaktadır. Ancak bu hali ile bile hapishanelerdeki sorunların gerçek boyutunu gösterir bir fotoğraf vermektedir. Dolayısı ile hapishanelerdeki sorunların, ihlallerin ve keyfi uygulamaların çok daha fazla olduğunu biliyoruz. Özellikle içinden geçtiğimiz pandemi sürecinde mahpuslara yönelik hak ihlalleri vahim boyutlara ulaşmış, bir işkence yöntemi olan tecrit daha da derinleştirilmiştir.”

Raporun hazırlanma gerekçesi ise şu ifadelerle vurgulandı:

“İHD İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu olarak, hapishanelerde yaşanan hak ihlallerini sadece bilgi sunmak için rapor haline getirmiyoruz. Esas olarak meselelere yetkililerin ve kamuoyunun dikkatini çekerek hak ihlallerinin önlenmesini amaçlıyoruz. 

Biliyoruz ki; hapishanelerde yaşanan hak ihlalleri dışarıda yükselteceğimiz sesle engellenir. Bu nedenle; hazırladığımız rapor ihlallerin önlenmesi için yetkilileri uyarmak yanında, hapishanelerde yaşanan devasa sorunlara ilişkin duyarlılık ve mahpuslarla dayanışma çağrımızdır.” 

Kızıl Bayrak / İstanbul