Kuzey Suriye ve Fırat’ın doğusuna odaklanan ABD ansızın ülkenin batı ucundaki İdlib’i vurdu? Gerekçe El Kaide uzantılı gruplar. Rusya ile Ankara’nın arabuluculuğunda bölgede ateşkesin ilan edildiği, Suriye ordusunun harekâtı durdurduğu bir anda ABD’nin El Kaide uzantılı El Nusra ve çatı örgüt HTŞ bahanesiyle İdlib’e hava operasyonu düzenlemesi birçok mesajı içinde barındırıyor.
Nedir bu mesajlar?
Çok aktörlü Suriye savaşında ABD’nin Selefi radikal grupları kendisine dert edinmediği aşikar. Beş yıldır radikal İslamcıların ülkenin batısında oluşturduğu cihat emirliğine ses çıkarmayan ABD’nin, tam da Rusya destekli Suriye devletinin bu grupları temizlemek için harekete geçtiği anda, aniden harekâta geçmesi pozisyon kapma telaşının yansıması.
Suriye’yi Fırat’ın Doğusu ve Batısı olarak Rusya ile fiili olarak iki nüfuz bölgesine ayıran ve yerleştiği zengin enerji havzası olan Kuzey/kuzeydoğu Suriye’ye odaklanan ABD emperyalizminin İdlib saldırısı Rusya ve müttefiklerine gönderilmiş bir ihtar.
Peki ama neden?
İç savaşın ve gerilimin bitmek bilmediği Suriye’de savaşın yeni bir evresine girilmek üzere. Bu nedenle sahada da masada da oyun içinde oyun, plan içinde plan yapılıyor. İdlib de bu oyun artellerinin önemli kesişim noktalarından birisi.
1) Bensiz oyun kurulmaz mesajı: Rusya’nın savaşa dahliyle ülkenin batısında mevzi kaybederek Fırat nehrinin doğusuna sürüklenen ABD, kendi nüfuz alanı olmasa da Suriye’nin her karışındaki oyunda ben de varım demek istiyor. Rusya ile ABD arasında Suriye “de facto” olarak ikiye bölünse de paylaşım, nüfuz alanı kapışmasında kesin çizgiler belirlenmiş değil. Aradaki geçişgenlikler, bu tarz hamleleri zorunlu kılıyor.
2) İdlib sonrası sıranın Azez-Cerablus’a gelecek olması: İdlib’ib radikal İslamcı selefi gruplardan temizlenmesiyle sıranın ABD’nin tahakküm ettiği bölgelere gelecek olması. İlk hedeflerden birisi de ABD şemsiyesi altında kurulan TSK-ÖSO kontrolündeki Azez-Cerablus hattı olacak. Sonrasında da Fırat’ın doğusu. Dikkatlerin bu bölgelerden uzak tutulması, Suriye yönetiminin buralara yönelmemesi için İdlib sorununun mevcut haliyle devam etmesi gerek.
3) İstikrarsızlık üretmek: İdlib ülkenin batısındaki tek olmasa da en sorunlu alan. Bu bölgenin kontrol altına alınmasıyla Şam yönetimi iç savaşın başladığı 2011 Mart’ından bu yana ilk kez ülkenin batı yakasında rahat bir nefes almış olacak. İdlib dâhil birçok farklı noktadaki çatışma ve istikrarsızlık IŞİD bahanesiyle ülkenin doğusuna yerleşen ABD’nin işine geliyor. Kaostan beslenen ABD için Rusya ve Şam yönetimini uzak diyarlarda oyalayacak krizlerin oluşturulması planlı bir strateji.
Rusya’nın hesapları nedir?
ABD operasyonu Moskova ve Ankara’ya bilgi vermeden yaptı. Rusya “ABD, Suriye konusunda aramızdaki tüm anlaşmaları çiğnemiştir. ABD’nin bu davranışı İdlib’de ilan edilen ateşkesi tehlikeye atmıştır” diyerek bu duruma sert tepki gösterdi. Rusya’nın ilk etapta tepki vermek dışında ABD’ye verebileceği bir karşılık yok. Rusya’nın Fırat’ın doğusuna yönelik Deyrizor ve Rakka üzerinden her hamlesi ABD tarafından anında engelleniyor.
Moskova’nın İdlib özelinde elini kolunu bağlayan etmenler var.
1) Selefi militan korkusu: Rusya İdlib’ten çıkacak militanların kendi coğrafyasına gelme tehlikesinden endişeli. İdlib bölgesinde Kafkasya ve Orta Asya’dan gelen binlerce militan var. Ankara Moskova’nın bu endişe ve korkusunun farkında. Rusya destekli operasyonu her seferinde engellemesi de bu pazarlık gücünden kaynaklı. Türkiye’nin kapıları açarak bu militanları geldikleri ülkelere gitmeleri için yol vermesi büyük güvenlik sorunu demek.
2) Ankara’yı kaybetmemek: Moskova’nın İdlib söz konusu olduğunda hiç olmadığı kadar Ankara ile işbirliği yapmasının temel nedeni Türkiye’yi ABD’ye kaptırmamak ve cihatçılar için tampon bölge işlevi görmesi. Ankara’nın Washington kartını ortaya sürerek Moskova’ya yaptığı şantaj birçok noktada işe yarıyor.
İç savaşın, çatışmaların, sekiz yılı aşkın bir süredir bitmek bilmediği Suriye’de tansiyon da kapışma da uzunca bir süre daha dinecek gibi değil. Kaygan siyasi iklim her an farklı ittifaklara, cepheleşmelere, oyunlara sahne olabiliyor.
BirGün / 03.09.19
