Victor Jara, “Yeni şarkı” ve direniş
Viktor Jara 1932 yılında başkent Santiago’nun Lonquén köyünde yoksul bir köylü ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Jara’nın annesi şarkı söylemekte ve gitar çalmaktaydı. Jara’nın hayatında önemli bir etken olan annesi, Jara’ya da gitarı ve Şili folk müziğini öğretti.
Annesinin ölümünün ardından Jara ilahiyat okumak istedi ancak sadece 2 sene sürdürdü bunu. Jara, Şili Üniversitesi’nde Tiyatro Okulu’na gitti ve Şili Üniversitesi korosuna katıldı. “Canto Nuevo” (Yeni Şarkı) akımının kurucusu olan Violetta Parra ile çalıştı. Bu akım kısa sürede emperyalizmin ve sömürgeciliğin karşısında bir direniş simgesi haline geldi.
11 Eylül 1973’te General Pinochet’in askerleri tarafından başkanlık sarayı kuşatıldı ve Salvador Allende’ye defalarca teslim olma çağrıları yapıldı. Ancak teslim olmayı reddeden Allende, darbeciler tarafından katledildi. CIA’nın planladığı kanlı darbe, Şili ordusu tarafından gerçekleştirilir. İşbaşına geçen Amerikancı darbeciler ilerici-devrimci güçlere, işçi sınıfı hareketine ve sosyalist sanatçılara karşı vahşi bir sürek avı başlattı.
Bu sürek avında Jara da gözaltına alınır ve şimdiki ismi Estadio Víctor Jara olan Şili Stadyumu’na getirilir. Yaklaşık beş bin kişiyle birlikte işkenceye uğrar ve direnişin sembolü olarak orada bir şarkı daha besteler:
“Beş bin kişiyiz burada
Bu ufacık yerinde kentin.
Beş bin kişiyiz.
Kim bilir daha kaç kişiyiz kentlerde ve ülkede?
Burada yapayalnız on bin el,
Tohum eken ve fabrikaları çalıştıran.”
16 Eylül tarihinde gitarıyla bestelediği son şarkının ardından partisi Unidad Popular’ın ünlü şarkısı “Venseremos”u söyler. Stadyumda beş bin kişiyle birlikte söylenen Venseremos, Şili’nin devrimci direnişinin sembolüdür. Şarkıyı susturamayan Pinochet’in sağ kolu, işkenceci-katil Albay Mario Manriguez Bravo emrindeki askerler Jara’yı bulur ve gitarını çalmaması için önce ellerini kırarlar. Jara şarkı söylemeye devam eder. Bunun üzerine Edwin Dimter Bianchi, Jara’nın kafasını dipçikle parçalar ve bedenini kurşun yağmuruna tutarlar. Jara’nın ellerini tribünlere asarlar.
Victor Jara’nın 44 mermiyle öldürülmüş ve işkence edilmiş bedeni 20 Eylül’de Santiago Mezarlığı yakınlarında bulunur ve eşi Joan tarafından toprağa verilir…
***
Darbeyle iş başına geçen General Augusto Pinochet, 1973 yılından 1989 yılına kadar sürecek faşist iktidarı boyunca sayısız katliam ve cinayet işleyerek Şilili emekçilerin, gençlerin, kadınların, çocukların ve devrimcilerin kanı üzerinden yükselen bir düzen kurdu. Vahşi neoliberal politikaların uygulanmasına öncülük etti.
Bir ABD kuklası olan darbeci Pinochet, Şili halkının direnişiyle alaşağı edildi. 2006 yılında eceliyle ölen Pinochet, faşist diktatörlerin en vahşi temsilcilerinden biri olarak tiksintiyle anılıyor.
1989 yılında Pinochet’i yönetimi bırakmaya zorlayan Şili halk hareketi, 2020 yılına kadar devam etti. 2019 yılında Şili’de yaşanan büyük kitle hareketlerinde dillerde yine Jara’nın şarkıları vardı. Şili’de işçiler, emekçiler, kadınlar ve gençler eylemlerde Jara’nın direniş şarkılarını söylediler. O şarkılar sadece Şili’de değil direnişin olduğu her yerde insanlığın onurunu temsil eden tarafta yer aldı, almaya da devam ediyor.
Katillerine verilen ceza onandı, katiller üreten düzen sürüyor…
Geçtiğimiz günlerde, Jara’nın katledilmesinin tam da 50. yılında Şili Yüksek Mahkemesi, Jara'yı kaçırıp öldürmekten suçlu bulunan yedi eski subay aleyhine verilen mahkûmiyet kararını onadı. Karar onandı ancak suçlular henüz “yakalanmadı”.
Jara’nın katillerine verilen ceza onansa da katilleri üreten düzen hüküm sürmeye devam ediyor. Tam da bundan kaynaklı Jara şarkılarını söylemeyi sürdürecek…
