CIA’nın organize ettiği askeri darbeyi 11 Eylül 1973’te gerçekleştiren faşist general Augusto Pinochet, vahşi katliamlar, işkenceler gerçekleştirmekle kalmadı, Şili’yi neo liberal politikaların laboratuvarı haline getirdi. Neoliberal modelin en vahşisini uygulayan cunta, kurduğu faşist rejimin anayasasını da Şili halkına dayatmıştı.

Amerikancı faşist generallerin rejimi 1990’da yıkıldı. Ancak cunta anayasası yerli yerinde kaldı. Elbette kitlelerin gelişen mücadelesiyle, anayasadan bağımsız olarak birçok demokratik hak ve özgürlük söke söke kazanılmıştı. Buna karşın yeni bir anayasa yapmaya cüret eden yönetim olmadı. Kitlelerin mücadelesinin diri olduğu, kimi dönemler iktidarı zorladığı Şili’de anayasada birçok değişiklik de yapıldı. Buna rağmen cunta anayasası bir bütün olarak ortadan kaldırılamadı.

Şili’de kitlelerin mücadelesinin güçlü olması ve belli bir süreklilik taşıması seçimlere de yansıdı ve solcu kimliği ve söylemi öne çıkaranlar üst üste devlet başkanlığına seçildi. Kitlelerin bu yönde talebi olmasına rağmen reformist solu temsil eden Devlet Başkanları, yeni bir anayasa hazırlama ve cunta anayasasını çöpe atma cesareti gösteremediler. Bu somut adım, gençlik hareketinde bir dönem öğrenci lideri olarak öne çıkan Gabriel Boric’in yaklaşık altı ay önce Devlet Başkanı görevine başlamasıyla atılabildi.

2020’nin ekim yayında yapılan referandumda, Şili halkının yaklaşık yüzde 80’i yeni anayasanın hazırlanmasını kabul etmişti. Bunun için eşit temsile dayalı bir meclis oluşturulmasına karar verilmişti. 2021’deki belediye seçimlerinde ise anayasayı yazacak heyet halkın oylarıyla seçilmişti. 154 kişiden oluşan heyette yerliler 17 kişiyle temsil edildi. 

***

Devlet Başkanı Boric’in desteklediği yeni anayasa demokratik sosyal haklara yer veren, kürtajı yasallaştıran, yerlilerin hak ve özerkliğini tanıyan maddeler içeriyordu. Buna karşın 4 Eylül Pazar günü düzenlenen referandumda oy kullananların %62’si hayır oyu kullandı. Kabul oyları ise %38’de kaldı. Faşist Pinochet’in izinden giden muhalefetin şefleri, referandumda Boric’in de yenildiğini ilan ederek çıkan sonuçtan memnun kaldıklarını gösterdiler.

Sonuçlara dair henüz bir değerlendirme yapmayan ama yenilgiyi kabul eden Boric, cunta anayasasını değiştirme çabasına devam edeceğini açıkladı. Boric, ülkede siyasi reformlar için çalışacağı ve yeni anayasaya halkın desteğinin sağlanması çabalarının devam edeceğini söyledi. Anayasa değişikliği için tüm yetkilerini kullanacağını belirten Boric, Şili’de geniş halk kitlelerinin yeni anayasaya desteğini almak için bir çıkış yolu bulacağını belirtti.