TMMOB Makina Mühendisleri Odası’nın aylık ‘Sanayinin Sorunları ve Analizleri’ bülteninde Türkiye kapitalizminin çok yönlü krizinin ekonomide güvensizliğe yol açtığına dikkat çekildi. Üretim alanında etkisini göstermeye devam eden krizle işsizliğin tırmanışa geçtiği üzerinde duruldu.
Ağustos ayında “Ekonomide güvensizlik ve işsizlik tırmanışta” başlığıyla çıkan bültende, AKP iktidarının krize “önlem” olarak ekonomi alanında özellikle Merkez Bankası eliyle attığı adımların sonuç vermediğine değinildi ve bunun temelinde rejime olan güvensizliğin yer aldığı ifade edildi. Bütçe açıkları başta olmak üzere kamu maliyesindeki sorunların güvensizliği arttırdığı belirtilerek “kayyım darbesi bu kırılganlıkları arttırmaya devam edecek” denildi.
“İkinci çeyrekte de ekonomi küçülecek”
Bültenin özetinde sanayideki krizle ilgili şu tespitlere yer verildi:
- Öncü göstergeler, 2 Eylül’de TÜİK tarafından açıklanacak olan 2019 İkinci Çeyrek GSYH’nin yine negatif geleceğini ve 2018 ikinci çeyreğine göre en az yüzde 2 ila yüzde 3 arasında küçülme yaşanmış olabileceği ihtimalini güçlendirdi.
- Sanayi Üretimi Endeksi (SÜE) verileri mercek altına alındığında, imalat sanayiindeki gerilemenin geniş anlamda “sanayi”deki yüzde 3 daralmayı yarım puan daha geçtiği görülüyor.
- 2019 ikinci çeyreğinde imalat sanayisindeki yüzde 3,5’lik düşüş, alt sektörlere göre analiz edildiğinde, bir önceki çeyrekte görüldüğü gibi, inşaatın sanayideki uzantısı olan alt dallarda çöküş öne çıkıyor.
- Yine inşaatla ilgili ağaç işleme sanayiinde yüzde 16 ve demir-çelik sektörünü içeren ana metal sanayiinde yüzde 12’ye yaklaşan gerileme dikkatleri çekiyor.
İşsizlik tırmanışta
Ekonomideki toparlanmanın gecikmesinin işsizlikte tırmanışa yol açtığı belirtilen bültende, TÜİK’in son açıkladığı Mayıs ayı verileri üzerinde duruldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış verilere göre işsizliğin artış eğiliminde olduğu belirtildi. İşsiz sayısında son bir yılda 1,1 milyon artış olduğu ifade edilerek bunların 870 bininin işini kaybettiğine dikkat çekildi. Bu istihdam düşüşünde önemli bir payı inşaat işkolundaki 538 bin kişilik kaybın oluşturduğunun altı çizildi.
Cari denge ve bütçe dengesi bozuk
Cari dengede yabancı kaynak girişinin de 2018’e kıyasla yüzde 13’e kadar gerilediğine yer verilen özette, bütçedeki bozulma da ele alındı. “Faiz dışı dengenin 16 yıldır ilk kez açık vermesi dikkat çekicidir” denilen bu bölümde “Bütçe nakit dengesi oldukça bozuldu, nakit açık 74 milyar liraya yaklaştı. Faiz dışı denge de bozuk. Faiz dışı açık 20 milyar lira civarında bulunuyor” bilgisi paylaşıldı. Bu açığı kapatmak için Hazine’nin ilk 7 ayda 98 milyar liralık yeni nakit borç aldığı kaydedilerek, 2019 Bütçe Kanunu’nda ayrılan 90,4 milyar liralık hakkın aşıldığına dikkat çekildi.
Güvensizlik göstergeleri
Güvensizliğin göstergelerinden birinin döviz mevduatlarındaki yüksek pay olduğuna işaret edilen bültenin özetinde, “Rejime güvensizliğin bir diğer göstergesi, hem gerçek hem tüzel kişilerin mevduatlarını yüzde 52 dolayında döviz olarak tutmak istemeleri ve TL’ye dönüş eğiliminin çok güçsüz kalışıdır” ifadelerine yer verildi.
Ayrıca güvensizlikle ilgili uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’nin notunu indirdiği, “risk primi” CDS’nin 400’lere sıçrayarak dünya çapında öne çıktığı hatırlatıldı.
