Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “Her üniversiteyi bitiren iş sahibi olacak diye de bir şey yok” sözleri, AKP’nin her şehirde bir üniversite açma projesinin akademik ihtiyaçlara göre şekillenmediğini bir kez daha gözler önüne serdi. Üniversite kapısındaki genç sayısı son 10 yılda ikiye katlandı.
Cumhuriyet’ten Ozan Çepni’nin haberine göre, Erdoğan’ın Saray’daki Akademik Yıl Açılış Töreni’ndeki konuşması, ekonomik krizin ardından işsiz üniversiteli sayısındaki artışı yeniden gündeme getirdi. Erdoğan’ın “İşsizlik var” eleştirilerine karşı “Her üniversiteyi bitiren iş sahibi olacak diye de bir şey yok. Bunu dünyanın hiçbir yerinde bulamazsınız” yanıtı, iş arayan yüz binlerce üniversite mezunu ve öğrencilerin sorunlarının derinleşeceğini de ortaya koydu. AKP’nin yükseköğretim politikası ile üniversiteye giren milyonlarca gençler için işsizlik de en az 4 yıl ötelenmiş oldu. Ancak ekonomik kriz ile üniversitelerdeki 18-25 yaş arasındaki 8 milyona yakın öğrenci “gizli” işsizlere dönüştürüldü.
Milyonlar kapıda
Türkiye’de 2002 yılına kadar devlet ve vakıf toplam 76 üniversite bulunurken bu sayı AKP döneminde “Her şehre üniversite” sloganı ile 207’ye çıkartıldı. YÖK sistemine göre aktif üniversite sayısı 207 iken, öğrenci alma hazırlıkları devam eden kurumlar da bu sayıya eklendiğinde Türkiye’deki üniversite sayısı 250’ye ulaştı. Son 40 yılda üniversite kapısında bekleyen gençleri sayısı ve mezun sayısı her yıl artarken, son 10 yılda işsiz sayısı katlanarak arttı. YÖK verilerine göre 1980 yılında üniversite başvuran sayısı 466 binden 1993’te 1 milyonun üzerine çıktı. 2001’de 1.4 milyon olan üniversite adayı sayısı ise 2014’te 2 milyonun üzerine çıktı. 2018’de 2.3 milyonun üniversite için yarıştığı sistemde, aday sayısı 2019’da 2.5 milyonu aştı.
Mezun sayısı artıyor
AKP döneminde üniversite sayısındaki artış, son 5 yılda mezun sayısına da yansımaya başladı. 2001 yılında 455 bin öğrenci üniversiteye yerleştirilirken, açıköğretim verileri de eklendiğinde bu sayı 2019’da ikiye katlanarak 900 binin üzerinde oldu. 1980’de yüzde 10 olan üniversite yerleşme oranı da 2019’a gelindiğinde yüzde 35’e yükseldi. 2008 ve 2009 yıllarında da başvuran öğrencilerin yarıdan fazlası üniversiteye yerleştirilirken, 2013’ten sonra ise azaltılan kontenjanlarla yerleştirme oranları düşürüldü. YÖK verilerine göre 2012-2013 yılında üniversite mezun sayısı 688 bin iken, bu sayı 2017’de 802 bine, 2019’da da 845 bine yükseldi. Gerekli istihdam planlaması yapılmazken son beş öğretim döneminde, her yıl mezun olan öğrenci sayısında 50 binin üzerindeki artış dikkat çekti.
İşsizlik katlandı
AKP politikaları, üniversite eğitimi ile 18-25 yaş aralığındaki iş arayışını 4 yıl süre ile ertelese de mezun sayısındaki artış ile işsizlik sayıları da katlandı. TÜİK verilerine göre son 30 yılda üniversite mezunu işsizlik oranı 10’a katlandı. Yükseköğretim mezun işsizliği resmi rakamlara göre Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk kez 2018 Haziran ayında bir milyonun üzerine çıkarken, mezun işsizliği üniversitelerdeki artışla birlikte sadece 5 yılda ikiye katlandı. TÜİK verilerine göre 1988’de mezun sayısı 957 bin, üniversiteli işsiz sayısı 87 bin, işsizlik oranı da yüzde 6 olarak hesaplandı. AKP döneminde, 2002 yılına gelindiğinde üniversite mezunu işgücü 2 milyon 406 bin, işsiz sayısı 267 bin, işsizlik oranı da yüzde 11 olarak tespit edildi. Üniversite sayısındaki artışla birlikte işsizlik artışı da dikkat çekti. 2007 yılı ortalamasında üniversiteli işgücü 3 milyon 195 bin, işsiz sayısı 311 bin, işsizlik oranı da yüzde 9.7 oldu. 2012 yılında üniversiteli işgücü sayısı 4 milyon 996 bin, işsiz sayısı 503 bin, işsizlik oranı da yüzde 10 olarak hesaplandı.
Büyük artış
TÜİK verilerine göre 2014’te üniversiteli işgücü 5 milyon 691 bin, işsiz sayısı 606 bin, işsizlik oranı da yüzde 10.6 oldu. 2019 Haziran ayı verilerine göre ise üniversiteli işgücü 8 milyon 161 bin, işsiz sayısı 1 milyon 57 bin, işsizlik oranı da yüzde 13’ün üzerine çıktı. TÜİK verilerinde sadece iş arayan üniversitelilerin istihdama katılım oranları yer alırken, sayıları 500 bini aşan atanamayan öğretmenler, yüksek lisans için öğrenciliklerine devam eden mezunlar da hesaplamada yer almadı. Resmi verilere göre 2019 Haziran ayında “okur yazar olmayan” kategorisindeki işgücü de 1 milyon 67 bin olarak belirlenirken, istihdam edilen kişi sayısı 990 bin oldu. Okuma yazma bilmeyenlerde işsizlik oranı ise üniversitelilerin sadece yarısı kadar yani yüzde 7.2 olarak hesaplandı.
