İran’da başını kurallara uygun örtmediği gerekçesiyle gözaltına alınan Mahsa Amini’nin polis merkezinde hayatını kaybetmesiyle başlayan protesto eylemleri devam ediyor. Çarşamba akşamı da farklı kentlerde sokaklara çıkan göstericiler protesto eylemleri gerçekleştirdi.
Protesto eylemleri sadece Mahsa Amini’nin hayatını kaybettiği Kürdistan bölgesinde değil, Azerilerin yaşadığı kentler ve Tahran başta olmak üzere Şiilerin yaşadığı bazı kentlere de yayıldı. Gösterilerde dini lider Ali Hamaney’i ve İslam Cumhuriyeti’ni hedef alan sloganlar da atılıyor. Bazı yerlerde kadınlar baş örtülerini yakarak tepkilerini ortaya koyarken, bazı kadınlar saçlarını keserek baş örtüsü mecburiyetini protesto ediyorlar.
Kimi gösterilerde kolluk kuvvetleriyle göstericiler arasında çatışmalar çıktığı ve Kürdistan bölgesinde ölümlerin yaşandığı belirtiliyor. İran yönetimi ölüm olaylarının “şaibeli olduğunu” iddia ederken, göstericilerin polis tarafından öldürüldüğünü dile getirenler de var. Bu arada hayatını kaybedenlerin sayısının yediye ulaştığını öne sürenler de var.
Amini'nin ölümü sonrasında yapılan gösterilere çevik kuvvet polisinin saldırısı nedeniyle birçok kentte sokak çatışmaları yaşandığı bildirilirken, protestocularla dayanışma amacıyla bazı dükkanlar da kepenk kapattı. Mahsa Amini’nin ölümü sosyal medyadan yapılan paylaşımlarla da protesto ediliyor. Amini’nin cenaze töreni de kitlesel bir gösteriye dönüştü.
***
Tepkilerin yayılması üzerine genç kadının ölümü İranlı yetkililerin de gündemine girdi. Eylemlerin ve gelişen tepkinin basıncıyla, Amini’nin ailesini telefonla arayarak baş sağlığı dileyen İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, olayın soruşturulması için emir verdiğini açıkladı.
Reisi yönetimi, olayın aydınlatılması için çalıştığını göstermek için çaba harcıyor. Sorunlar yumağıyla karşı karşıya olan İran’da kitle gösterileri sık sık yaşansa da başörtüsünü sorgulayan eylemlerin yayılması yönetimi rahatsız ediyor. Bununla birlikte, baş örtüsünü zorunlu kılan ilkel bir yasanın artık uygulanamayacağını yönetim de fark etmiş görünüyor. En azından yönetim içinde yer alan bir kesimin bunu bir sorun olarak kabul etmesi ve bu alanda değişiklik yapılması gerektiği yönünde bir tartışma başlatması, kadınların isyanının yönetim üzerinde ciddi bir basınç yaratabildiğine işaret ediyor.
***
İşçi sınıfının belli aralıklarla da olsa mücadele sahnesinde kendini göstermesi, kadınların zorunlu örtünme başta olmak üzere gerici-cinsiyetçi ayrımlara karşı geliştirdiği mücadele ve “ambargo, kuraklık, neo liberal politikalar” sonucu yaşanan toplumsal sorunlara karşı gelişen halk hareketi, İran’da kitle hareketinin dinamiklerinin güçlü olduğuna işaret ediyor. Bu dinamikler zaman zaman sokaklara çıkarak da kendilerini somut olarak gösteriyorlar.
Her ülkede olduğu gibi İran’daki toplumsal mücadele dinamikleri de sistemin döne döne ürettiği çelişkilerin ürünüdür. Dolayısıyla, bu mücadele dinamiklerinin sistem üzerinde yarattığı basınç, egemen sınıfları ve onların İslami rejimlerini belli alanlarda geri adım atmaya zorlayacaktır. Ancak, sınıf ve kitle hareketinin gelişim sürecinde devrimci bir önderlik yaratılabildiği zaman sistemle daha köklü hesaplaşmanın yolları da açılacaktır.
