ABD, sarsılan dünya hegemonyasını kalıcı kılmak için bütün bir dünyaya politikalarını dayatma ve uluslararası ilişkileri germe, çatışmaları kışkırtma tutumlarından geri adım atmıyor. Emperyalist dünyadaki hegemonya bunalımının sertleşmesiyle yeni bloklaşmalar da güç kazanıyor ve ABD’nin karşısında yeni güçler yükseliyor. Dolayısıyla ABD her fırsatta kendisini dayatsa da istediklerini yapmakta zorlanıyor ve arzuladığı her şeyi rakiplerine kabul ettiremiyor.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde bunun yeni bir örneği yaşandı. ABD, İran ambargosunun uzatılmasında başarısız kaldı.
Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi (GK), ABD’nin İran’a yönelik mevcut silah ambargosunu süresiz olarak uzatma talebini reddetti. Die Zeit’ın bildirdiğine göre, BM’nin en güçlü organının Cuma günü yaptığı toplantıda Güvenlik Konseyi’nin 15 üyesinden yalnızca ikisi ABD’nin önerisi lehine oy verdi. Almanya, Fransa ve İngiltere de dahil olmak üzere 11 ülke çekimser kaldı. Önceden ilan ettikleri doğrultuda Rusya ve Çin taslağa karşı oy kullandı.
Vetonun ardından ABD, İran’a karşı daha fazla yaptırım almak için ellerinden gelen her şeyi yapacakları tehdidini sürdürdü. Amerikan BM Büyükelçisi Kelly Craft, “Önümüzdeki günlerde Amerika Birleşik Devletleri silah ambargosunu uzatmak için hiçbir şeyden vazgeçmeme sözünü tutacaktır” dedi.
İran’ın nükleer anlaşmayı bozduğu ve bölge için bir güvenlik riski oluşturduğunu iddia eden ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, BMGK’nın mevcut oylamasını “affedilemez” olarak nitelendirdi. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Robert O’Brien de, Avrupalıların oylamadaki davranışının “hayal kırıklığı yarattığını ancak şaşırtıcı olmadığını” öne sürdü.
İran: ABD hiç bu kadar izole olmamıştı
Geçtiğimiz haftalarda BMGK’nın silah ambargosunu uzatması halinde anlaşmayı tamamen sona erdireceğini ilan eden İran kararı memnuniyetle karşıladı. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Abbas Musavi Cumartesi günü Twitter’da “Amerika,75 yıllık Birleşmiş Milletler tarihinde hiç bu kadar izole olmamıştı” dedi. Gözlemciler, şimdi İran’la nükleer anlaşma konusundaki anlaşmazlıkların yeniden şiddetleneceğine işaret ediyor.
Konvansiyonel silahların Tahran’a satışına yönelik ambargo 13 yıldır uygulanıyor ve bu süre Ekim ayında bitiyor. Kriz, 18 Ekim’de sona erecek olan İran’a silah ambargosuyla ilgili. Prensip olarak Almanya, Fransa ve İngiltere de bir uzatmayı destekliyor. Ancak, BMGK’nın bazı üyeleri, ambargo süresinin sınırsız olması nedeniyle ABD’nin sunduğu taslağı reddediyor.
Vladimir Putin Cuma günü BMGK’ya, video yoluyla Almanya Başbakanı Angela Merkel ve İran Cumhurbaşkanı Hassan Ruhani’nin de katılmasını savunduğu zirve çağrısında bulundu. Amaç, bir çatışmadan kaçınmaktır. ABD Dışişleri Bakanı Pompeo ise Cuma günü Viyana’da yaptığı bir açıklamada ABD’nin talebinden bir santim sapmayacağını açıkladı.
ABD "snapback" mekanizmasıyla tehdit ediyor
Uluslararası Kriz Grubu’nun düşünce kuruluşundan Naysan Rafati, İran’ın nükleer anlaşmaya bağlı kalmaya devam edebilmesi için cezai tedbirlerin kaldırılmasına yönelik kararlaştırılan takvime uyması gerektiğini söyledi. Aslında AB ülkeleri de bunu destekliyor ve bu zemin üzerinde uzlaşmayı hedefliyor.
ABD ayrıca, silah ambargosu girişimi başarısız olursa “snapback mekanizmasını” kullanmakla tehdit etti. Bu mekanizma, 2015 nükleer anlaşmasından önce kabul edilen tüm BM yaptırımlarının otomatik olarak eski haline dönmesini içeriyor. Ve BMGK’nın diğer üyelerinin bunu veto ile engellenme imkanından yoksun olduğu ileri sürülüyor. Ancak Almanya’nın BM elçisi Sautter “Nükleer anlaşmayı koruma yönündeki mevcut çabalarımızla bağdaşmayacak böyle bir kararı desteklemeyeceğiz” açıklamasında bulundu. BMGK’nın diğer üyeleri de ABD’nin tutumuna karşı çıkacaklarının sinyalini verdi. Yanı sıra Trump yönetimi 2018’de anlaşmadan çekildiği için ABD’nin mekanizmayı uygulama yetkisi olup olmadığı tartışmalı.
“Bana göre, ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesi, teröristleri silahlandırmak için bir bahane değil” diyen ABD’nin BM Büyükelçisi Craft “Umarım snapback'i kullanmadan önce bir tür uzlaşmaya varabiliriz” tehdidinde bulundu.
En kötü senaryo iddiası: BMGK bölünebilir
BM organındaki anlaşmazlık, İran’a karşı eski yaptırımların şimdi tekrar geçerli olup olmadığı konusunda BMGK’da bir bölünmeye yol açabileceği kaygılarını gündeme getirdi. Batılı diplomatlar ve gözlemciler, çoğu ülkenin ABD tarafından uygulanmak istenen bir geri dönüşü görmezden gelebileceğini duyurdu. Böylesi bir durumun Avrupa ve ABD arasında büyük anlaşmazlıklara yol açabileceği söyleniyor.
