Çin Merkez Bankası 5 Ağustos’ta yuan’ı devalüe etti ve 1 dolar yaklaşık 7 yuan sınırına geldi. Çin’in attığı bu adıma en büyük tepki ABD’den geldi. Yuan böylece ABD Doları karşısında 2008’den bu yana en büyük düşüşü yaşadı. Yuan’a dönük devalüasyon ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin’den ithal edilen yaklaşık 300 milyar dolarlık ürüne yüzde 10 gümrük tarifesi uygulayacaklarını ifade etmesinin ardından geldi.
Çin Merkez Bankası yuan’ı neden ABD Dolar’ı karşısında güçsüzleştiriyor? Dolar karşısında devalüe edilmiş yuan Çin için neden avantaja dönüşüyor? Bu analizde bu sorulara yanıt arayacağız.
TİCARET SAVAŞI VE GÜMRÜK TARİFLERİ
ABD yönetimi 2016’dan bu yana Çin ile olan ticaretini mercek altına aldı. Söz konusu incelemeler sonucunda ABD’nin Çin’den ithalat ettiği ürünlere dönük gümrük tarifeleri artırıldı. Yapılan incelemede ABD’nin Çin ile ticaretinde büyük oranda açık verdiği görüldü. Bu çerçevede geçtiğimiz yıl üç aşamada Çin menşeli 250 milyar dolarlık ürünün gümrük tarifesi yüzde 10’dan 25’e çıkarıldı. Tarifesi yükseltilen ürünler kimyasal ürünlerden demir yolu teçhizatına kadar geniş bir içeriğe sahip. Sorunun diğer tarafı Çin, ABD’nin bu hamlesine karşı 110 milyar dolarlık ürünün gümrük tarifesini yüzde 10’dan yüzde 25’e yükseltti. Taraflar arasındaki gümrük savaşları 2019’da müzakere masasına taşındı. Ancak müzakerelerden olumlu bir sonuç çıkmadı. Washington ve Pekin yönetimi müzakerelere yeniden dönme konusunda istekli olduklarını Haziran 2019’da Japonya’da gerçekleşen G20’de dile getirdi. Ancak söylemler bir yana taraflar müzakere dışındaki hamlelerde elini korkak alıştırmıyor. ABD’nin 2018’de Çin’den ithalat ettiği ürünün değeri 539 milyar dolardı. Trump yönetimi daha önce 250 milyar dolarlık ürünün tarifesini yüzde 25’e çıkarmıştı, Eylül 2019’daysa kalan yaklaşık 300 milyar dolarlık ürünün tarifesini yükselteceklerini ifade etti. ABD cephesinde gümrük tarifeleriyle Çin’i sıkıştırma söz konusu, ancak Çin, gümrük tarifelerine karşı yuan kozunu devreye soktu.
ÇİN YUAN’I NEDEN DEVALÜE ETTİ?
Çin Merkez Bankası’nın 5 Ağustos’taki devalüasyonunun temel nedeni, Çin’in ABD’ye olan ihracatının gümrük tarifelerinden etkilenmesini sınırlandırma. Şöyle ki Çin’den ABD’ye ithal edilen ürünlerin büyük bir kısmı yuan cinsinden maliyete sahip. Üretim yapan fabrikalar maliyet ve girdilerini yuan ile karşılıyor. Örnekle açıklamak gerekirse:
Devalüasyondan önce, Çin’de üretilen 10 bebek çantası diyelim ki 690 yuan’a mal oluyor, yani 100 dolara. Gümrük tarifesinin yüzde 10’dan yüzde 25’e çıkmasıyla bu ürünün ABD piyasasına girişi fiyatı 125 dolar oluyor. İşte bu noktada Çin Merkez Bankası devreye girdi ve yuan’ın değerini düşürdü. Böylece 1 dolar 7 yuan oldu. Yani aynı 10 bebek bezinin maliyeti ABD gümrüğüne geldiğinde 98 dolar oldu. Buna yüzde 25 vergi de uygulandığında 10 Çin menşeli bebek çantası ABD pazarına 122 dolara mal oluyor. İşte bu üç dolarlık fark devalüasyondan kaynaklanıyor ve Çinli üreticiye aktarılıyor. Böylece Çin bu hamle ile ABD pazarında cazibesini korumaya ve üreticisini rekabette güçlü kılmaya çalışıyor.
Akıldan çıkarılmaması gereken buradaki hesabın çok küçük tutulduğu. 2018’de Çin’in ABD’ye ihracatı 535 milyar dolar. Üstelik her ürünün de gümrük tarifesi yüzde 25’e çıkmadı. 300 milyar dolarlık gümrük vergisi hâlâ yüzde 10. Küresel piyasada da yuan’daki bu seyir ciddi bir oynaklığa neden oldu elbette.
Gazete Duvar / 11.08.19
