Henri Barkey, 'Şu anda Irak'taki Kürtler Suriye'deki Kürtlerin birleşmesi bütün bu ülkelerde panik düğmelerine basılmasına neden olacak. Barzani aptal değil, çok zeki bir insan. Dolayısıyla, böyle bir şey istemeyecektir' diyor. Esad sonrası yönetim sürecinin liderliği için adı geçen ve Ankara'nın da desteklediği Menaf Tlas için 'Çok kötü bir sinyal' değerlendirmesi yapan Barkey şöyle diyor: 'Suriye'yi emdiler, şimdi kurtarıcı olarak ortaya çıkmaya çalışıyor. Suriyelilerin hepsi bundan irite olur'
Lehigh Üniversitesi'nden Ortadoğu uzmanı Henri J. Barkey Suriye'deki son durumu AKŞAM'a yorumladığı röportajın ikinci ve son bölümü şöyle:
- Kuzey Irak'ta gidişat bağımsız Kürdistan yönünde mi peki?
AKP'nin en önemli başarılarından biri 2007'de askerlerin gücü azaldıktan sonra politik açıdan Kuzey Irak'taki Kürt devleti ile Türkiye arasındaki ilişkiyi resmileştirdi. Bu konuda komplo teorilerinden bahsedenlerin şunu görmeleri lazım: Erbil'den dünyaya bakınca ne görüyorsun? Denize açılış yok. Bir tarafta İran, bir tarafta Irak, bir tarafta Suriye ve bir tarafta Türkiye. Sen bu ülkelerden hangisiyle uzun vadeli ilişkide bulunmak istersin? Türkiye ile. Neden?
Çünkü Türkiye Batı'nın parçası, demokratik açıdan diğerlerine göre çok önde, refah içinde... Demek ki Kuzey Irak'taki Kürtlerin en doğal müttefiki Türkiye. Talabani yıllar önce daha ortada fol yok yumurta yokken bana 'En doğal ittifak yapabileceğimiz ülke Türkiye' diye söylemişti. Onlar için Türkiye için çok önemli. Senin kendi hayati çıkarların için en dayandığın ülke Türkiye ise ve Türkiye bağımsızlığa gitmeni istemiyorsa nasıl gideceksin?
Kuzey Irak güçlenecek
- Türkiye'ye rağmen bağımsızlık olmaz mı yani?
Taş da çatlasa gidemezsin. Tayvan benzeri bir şey olabilir. Zaten ortaya öyle bir mefhum çıkıyor. Bağdat'taki hükümet saçmaladıkça Kuzey Irak'taki oluşum daha da güçlenecek ama giderek de Türkiye'ye daha bağlı olacak. Nitekim son zamanlarda konuşulan şey ne? Kuzey Irak'tan Türkiye'ye gidecek olan petrol ve gaz boru hatları. Kürtler Suriye'ye veya güneye yollamak istemiyor. Çünkü mümkün olduğu kadar Türkiye ile yakın ilişki kurmak istiyor, Türkiye'nin de onlara bağımlılığı olsun istiyor. En önemli şey, denize açılımı yok, öbür tarafta da kendisine düşman gözüyle bakan anti demokratik ülkeler var.
- Kuzey Irak'la Suriye'deki Kürt bölgesinin birleşerek denizlere inme projesini gerçekleştireceklerini iddia eden yorumlar da çıkıyor son günlerde. Bu mümkün değil mi peki?
Bunu söyleyenler, hiç haritaya baktılar mı? Kuzey Suriye'deki Kürtler ikiye bölünmüş durumda. Bir Kamışlı var, bir de Halep'in kuzeyi var ama arada bir boşluk var. Kürtlerin pek yaşamadığı bir bölge var. Kuzey Halep'ten denize açılmak istersen, orada ne var? Antakya var. Nasıl olacak bu iş? Antakya'yı mı Kürt devletine katacaklar? Bunu söyleyenler bir haritaya baksın, ne olur.
Panik düğmeleri
- Kuzey Irak Kürtleri ile Suriye Kürtleri birleşirler diye öngörüyor musunuz gelecekte?
10-15-25 sene sonra belki ama yakın zamanda göremiyorum bunu. Çünkü burada başka bir değişim söz konusu. Arap Baharı yeni bir olay. Evet, bir sürü yerde Müslüman Kardeşler gibi bağnaz kesimlerin öne çıkmasına yol açsa bile, Araplar ilk defa Kürtler, Nusayriler, Hıristiyanlar kendi azınlıklarıyla bir şekilde uyuşmak zorundalar. Şu anda Irak'taki Kürtler Suriye'deki Kürtlerin birleşmesi bütün bu ülkelerde panik düğmelerine basılmasına neden olacak. Onun için Barzani böyle bir şey istemeyecektir. Barzani aptal değil, çok zeki bir insan. Dolayısıyla, böyle bir şey istemeyecektir.
- Zaten Davutoğlu haftaya bunu kabul etmeyiz demeye gidiyor.
Evet, ama zaten istemez bunu Barzani. Ama zamanla Arap ülkelerinde de bir değişim olacak. Belki 15 sene sonra Arap ülkeleri de yavaş yavaş değişecek. Belki 'daha toleranslı olalım' diyecekler. En önemli göstergelerden bir tanesi Irak'taki Sünniler. ABD istilasından sonra 'Asla Kürtlerin federal devlet olmasına izin vermeyiz' diyorlardı. Ama aynı insanlar bugün Şiilerden korktukları için Kürdistan'a gidip güç alıyorlar. O nedenle bundan 10-15 sene sonra ne olacağını öngörmek çok zor.
- Türkiye Esad sonrasında Menaf Tlas'ın iktidara geçmesine destek veriyor. Bu proje tutar mı?
Menaf Tlas'ı Davutoğlu iftara davet etti. Amerikalılar da 'Yakışıklı adam, İngilizce de biliyor. Başa getirelim' diye düşünüyorlar. Ama Allah korusun! Dışarıdaki güçlerin yapabileceği en büyük hata Tlas gibi şimdiye kadar rejimin orta direklerinden olmuş birisini yeni Suriye'nin başına getirmeye çalışmak. O kadar kötü bir sinyal ki bu, o kadar kötü sonuçlar verecek ki...
- Neden? Bu iş biraz da Yemen modeli diye öne çıkarılıyor...
Yemen'in haline baksanıza! Olamaz yani, daha kötü örnek düşünemiyorum. İkincisi, Tlas aslında Esad'ın çocukluk arkadaşı. Babası kasabın tekiydi. Üstelik de bunlar da muazzam para yaptılar, Paris'in en güzel caddelerinden birinde apartmanları, paraları var. Kız kardeşi Paris'te gayet sosyetik bir kadın, salonları, dünya kadar paraları var. Baba da, oğlu da, kız kardeşi de orada. Bunlar Suriye'yi emdiler, şimdi kurtarıcı olarak ortaya çıkmaya çalışıyor. kardeşim. Suriyelilerin hepsi bundan irite olur.
Irak'tan kanlı bir süreç olacak
- Esad sonrasında nasıl bir Suriye ortaya çıkacak? Bölünür mü?
Suriye'de maalesef bir müddet kan gövdeyi götürecek. Ne yazık ki Irak'takinden çok daha kanlı bir süreç bekliyorum. Çünkü Irak'ta iç savaş oldu ama ABD askerleri en azından o aşamada iç savaşın çığırından çıkmasını önlediler. Burada öyle bir şey yok. Tabii Esad sonrası eğer bir uluslararası barış koruma gücü (peacekeeping force) yaratılırsa, bu iç savaşın oluşmasını önleyebilir. Hiç olmazsa Irak'tan bir şeyler öğrenmiş olduk. ABD'lilerin, Bremer'in (Paul) yaptığı en büyük hata orduyu lağvetmek, Baasçıların hepsini atmak, yani devleti kendisi çökertti Bremer. Oysa Baasçıların hepsi kötü değildi. Bazıları mecburen Baas'a üye oluyordu, çünkü başka türlü iş bulamıyorlardı. Suriye'de de devleti çökertirse muhalefet, yerine hiç kimseyi koyamayacak çünkü muhalefetin hiçbir yetkinliği yok. Bu muhalefetin içinde kim kazanacak onu da bilmiyoruz, muhalefetin içinde de çarpışmalar olacak, birbirlerini yiyecekler bir dereceye kadar. Dolayısıyla Suriye uzun bir müddet kendisini toparlayamayacak.
Lübnan karışabilir
- Suriye sakinleştikten sonra Arap Baharı dediğimiz rejimlerin devrilmesi dalgası biter mi yoksa sırada başka bir ülke daha olur mu?
Şimdi biliyorsun Beyaz Saray'ın altındaki odalardan birine gidip, planlarını bulmam lazım. (Gülüyor)
- Kastettiğim sizin öngörünüzün ne olduğuydu? Mesela İran olabilir mi sırada? Öyle bir şey bekler misiniz?
Yok, yani bir kere her yer aynı değil. Doğrusunu istersen, bir yere geçmesi lazımsa, Kuveyt ve Körfez ülkelerine geçmesi lazım. Ama onlar da monarşi.
- ABD koruması da var...
O çok doğru. Herkes Cezayir'den bekliyordu ama onlar da muazzam zarar gördükleri için herhalde bir daha istemiyor. 'Sütten ağzı yanan, yoğurdu üfleyerek yer' derler ya. Bence bu işler biraz dinecek. Ama Esad sonrası Lübnan biraz karışacak. İç savaş demiyorum ama çok zor günlerden geçecek. Çünkü Lübnan'da bir sürü anti Hizbullah güç kendilerini Esad sonrası çok güçlü görecek. İran'da Esad'ı kaybettiği için çok ciddi şekilde Hizbullah'ı güçlendirmeye çalışacak. Bu nedenle orada çok ciddi çatışmalar görebiliriz.
Akşam / 31.07.12
