Koronavirüs salgınının Türkiye'de resmi olarak ilk vakasının açıklandığı 10 Mart tarihinden itibaren 5. haftayı geride bıraktık. Birçok işyerinde işçiler salgından hayatını kaybediyorken, çalışan işçilere veya yakınlarına Covid-19 tanısı konulurken ve kalabalık alanlar tehlikeyi arttırırken; onlarca, yüzlerce, binlerce işçi ve emekçi fabrikalarda, rafinerilerde, tersanelerde, tesislerde, işyerlerinde yan yana çalıştırılıyor. Hem sağlık hem de ekonomik açıdan pandemi döneminin en ağır sonuçları yine bizlerin kapısında.
Petrokimya İşçileri Birliği olarak hazırladığımız bu raporun ön çalışmalarında petrol, kimya, lastik, ilaç, plastik sektörlerinde incelemeler gerçekleştirdik. Sektörün yoğunlaştığı sanayi bölgeleri olan Kocaeli, İzmir, Tekirdağ gibi iller başta olmak üzere sektörün yoğun olduğu bölgelerdeki rafineri ve fabrikalarda yapılan gözlemler ve buralarda çalışan işçilerle yapılan röportaj, anket ve bilgi alışverişi sonucunda şu sonuçlara vardık:
*Petrol ürünlerini işleyen petrokimya tesislerinde ve ham petrolü işleyen rafinerilerde sektörün çalışma biçiminden, duruş yapmanın zorluklarından ve toplumsal fayda bakımından üretimin devamlılığına gerek olduğundan ilk elden önlemler alınmaya başlandı. Vardiya sayısını azaltmak, çeşitli periyotlarda işçileri izne çıkartmak, yan yana gelmeyi kısıtlamak, ateş ölçmek gibi önlemler alındı. Üretimin durmadığı İzmir-Aliağa'da yer alan Petkim, İzmir, Kırıkkale, Kocaeli ve Batman'da yer alan Tüpraş'ta ve Aliağa'da yer alan Star Rafineri'de benzer önlemler örgütlü olunan Petrol-İş Sendikası ve işverenin ortaklaşması ile alındı.
*Krizden etkilenen otomotiv sektörünün koronavirüs salgınının ardından piyasada yaşadığı sıkıntılar lastik sektörüne de hızlıca yansıdı. Siparişlerin azalması ile üretimde yaşanan daralmanın sonucunda lastik fabrikalarının çoğu üretime ara verme kararı aldı. Petlas ve Özka fabrikaları haricindeki lastik fabrikaları duruşta. Pirelli-Prometeon, Brisa, Goodyear, Sumitomo, Kolsan fabrikalarının duruşu ile birlikte Türkiye lastik üretimi %10'un altında devam ediyor.
*Farklı çeşitlilikte ürün skalası olan plastikte otomotiv yan sanayisi olan fabrikalarda ana otomotiv fabrikalarının durması ile ilintili üretime ara verildi veya kısa süre içerisinde verilmesi planlanıyor. Sektörün bir yanını medikal malzeme parçaları üreten fabrikalar oluşturuyor. Buralarda çalışma iş yükü de ağırlaşmış bir şekilde sürüyor. Örgütsüz fabrikaların da yoğun olduğu bu alanda hak gaspı ve işten atma saldırılarının yaşandığı gözlemleniyor.
*Sektörde sağlıkla bağlantılı bir alan olmasından kaynaklı üretime ara verilmesinin mümkün olmadığı fabrikalar var. Yurtdışından ürün giriş imkânı olmadığından hammadde sıkıntısı yaşandığı ifade ediliyor ve ithalat yapılamaması ile bağlantılı kimi ilaç fabrikalarında üretimde düşme yaşanıyor.
***
Salgının yarattığı krizin etkileri sektöre genel hatları ile bu şekilde yansırken, işçi sağlığı boyutuyla alınan önlemleri şu şekilde değerlendirebiliriz:
-Fabrikalarda ilk elden dezenfektan koyma ve ateş ölçme gibi sınırlı uygulamalar hayata geçirildi. Kimi işyerlerinde bu uygulamalar gecikmeli olarak devreye sokuldu.
-Üretimin durması yönlü çok sınırlı adım atıldı. Hali hazırda lastik fabrikalarında, yakın zamanda ise otomotiv yan sanayi fabrikalarında yaşanacak olan duruşların nedeni salgının piyasaya yönelik etkileri ve yaşanan daralma oldu.
-Sektörün toplamına baktığımızda; zorunlu ihtiyaçlar olan dezenfektan, ilaç, medikal malzemeler, enerji ile bağlantılı petrol ve doğalgaz alanlarının yer almasından kaynaklı duruş nerdeyse hiç olmadı.
-Vardiya sistemlerinde düzenlemeler oldu, sendikalı ve sektörün bel kemiği denilebilecek işyerlerinde dönüşümlü izin kullandırılarak ikili vardiya sistemine geçildi.
-Duruşun olduğu yerlerde izinlerin tamamı veya bir kısmı yıllık izinlerden kesiliyor, hatta yıllık izni olmayanların gelecek yılın izinlerine bugünden el konuluyor.
-Ücretsiz izin veya izin döneminin ücretinin belli bir oranda verilmesi de bu süreçte ortaya çıkan hak gasplarından.
-Plastik ve kimya fabrikalarının önemli bir kısmında Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvuruldu.
-Salgın sürecinde çalışma hakkının güvenceye alınmaması, salgın sonrasında mevcut kriz koşullarının ağırlaşmasıyla birlikte büyük bir işçi kıyımı olma endişesini güçlendiriyor.
***
Koronavirüs salgını ve uzun süredir yaşanan ekonomik kriz ile birlikte petrokimya işçilerinin öne çıkan talepleri:
-En kısa zamanda ve ücretsiz test imkânı sağlansın!
-İşyerlerinde tanı konulmuş veya şüpheli olan tüm vakalarla ilgili işçilere bilgi verilsin, tüm gelişmelere dair şeffaf davranılsın!
-Ücretli izin istiyoruz!
-Yıllık izin kullandırılması ve ücretsiz izne çıkartılması yasaklansın!
-Salgın sürecinde işten atılanlar derhal geri alınsın, işten atmalar yasaklansın!
-Zorunlu çalışmanın süreceği işyerlerinde en üst düzey işçi sağlığı önlemleri alınsın!
-Kredi, fatura, kira vb. ödemeler durdurulsun!
-TİS sürecindeki işyerlerinde talepler hiçbir kesintiye uğramadan tartışmasız kabul edilmelidir!
***
İncelediğimiz rafineri, fabrika ve işyerlerinden öne çıkan örnekler:
TÜPRAŞ (Bulunduğu yer: İzmir-Aliağa, Kocaeli-İzmit, Kırıkkale, Batman / Sendika: Petrol İş)
Tüpraş'ın Kocaeli tesislerinde çalışan bir işçide Covid-19 tespit edildi. Bunun üzerine işçinin aynı serviste ve üretimde yan yana geldiği diğer işçilere test yapıldı ve karantina iznine gönderildi. Bakım-onarım işlerinde çalışan ve taşeron şirkete bağlı çalışan 40 işçiye yapılan test sonucunda 20 işçinin pozitif olduğu belirlendi. Taşeron şirketin 17 işçiyi işten çıkarttığı alınan bilgiler arasında. İzmir, Kocaeli, Kırıkkale ve Batman rafinerilerinde salgının ilk hastasından beri evden çalışabilecek işçilerin çalışması buna göre düzenlendi. Koronavirüse karşı tedbirler kapsamında ikili vardiya sistemine geçildi. İki vardiya 12 saat süreyle 7 gün çalışırken, diğer iki vardiya da 7 gün boyunca izinli olacak. Çalışan sayısı minimuma indirildi. İzmir Tüpraş'ta makine yağlarının bir bölümü durdu, burada çalışanlar idari izne çıkartıldı.
PETKİM (Bulunduğu yer: İzmir-Aliağa / Sendika: Petrol İş)
Petkim'de de koronavirüs salgını nedeniyle birtakım önlemler alındı. Her vardiya girişinde ateş ölçümü yapılırken, açık yemek iptal edildi, işçilere kumanya dağıtılıyor. İşçilerin toplu halde yan yana gelişini engellemek adına iki vardiyalı sisteme geçildi. İki vardiya 14 gün 12'şer saat çalışırken, diğer iki vardiyada çalışan işçiler 14 gün idari izinli olacak. Bunun yanında yedek vardiya oluşturuldu, bu vardiyadakiler 28 gün işe gelmeyecek. Toplu İş Sözleşmesi görüşmeleri koronavirüs salgınının oluşturduğu olumsuz tablo nedeniyle Petrol-İş Sendikası’nın bakanlığa başvurusu sonucu ertelendi.
Star Rafineri (Bulunduğu yer: İzmir-Aliağa / Sendika: Petrol İş)
Socar sermayesinin sahip olduğu Star Rafineride 12 saatlik iki vardiya şeklinde çalışma düzenine geçildi. 14 gün iki vardiya çalışmaya devam ederken, diğer iki vardiya ise ücretli izne çıkarılacak. Petkim’de olduğu gibi Star Rafineri’de de toplu iş sözleşmesi görüşmeleri ertelendi. Ayrıca Star Rafineri taşeronu Enka İnşaat salgın riski bitimine kadar üretime ara verirken, işçiler ücretli izne çıkarıldı.
TPAO (Bulunduğu yer: Batman, Adıyaman, Kırklareli / Sendika: Petrol İş)
Çalışmanın devam ettiği TPAO tesislerinde yeterli önlemler alınmıyor. Batman'ın Raman sahasında çalışan TPAO çalışanları, Mart'ın ortasında dağıtılan maske ve dezenfektanların dışında herhangi bir önleyici tedbir alınmadığını anlatıyor. 10-15 gündür kendi imkanları ile korunmaya çalışan işçiler, talep edilmesine rağmen herhangi bir koruyucu malzeme tedarik edilmediğini anlattı. İşçiler sendikanın da yaptırım uygulayıcı olmasını istiyor.
TPİ (Bulunduğu yer: İzmir / Sendika: Petrol İş)
Menemen ve Sasalı'da bulunan TPİ fabrikalarında örgütlü Petrol-İş sendikası ve sermayedar arasında koronavirüs nedeniyle izin anlaşması yapıldı. Bu anlaşmaya göre 30 Mart'tan 13 Nisan tarihine kadar işçiler, birer hafta dönüşümlü izne çıktılar. Her bir işçi toplamda birer hafta izin kullandı ve bu bir haftanın üç günü işçilerin yıllık izninden düşüldü, üç gün de idari izin sayıldı. Çalışmanın eskisi gibi devam etmeye başladığı 13 Nisan ile 30 Nisan arasında devamsızlık yapmayan işçilere teşvik ücreti olarak Nisan ayı maaşının %25 zamlı ödeneceği üzerinden anlaşma yapıldı. Bu süreç içerisinde patron anlaşmaya uygun davranmadığı gibi fabrikalarda vakalar da yaşanmaya başladı. Menemen fabrikasında 3 işçinin, Sasalı fabrikasında ise 1 işçinin COVID-19 olduğu tespit edildi. Patron dönüşümlü izinli olunması gereken süreçte 1'e 3 fazla mesai ödemesi yapacağını söyleyerek işçileri işe çağırdı. Ancak işçiler mesaiye geldikten sonra normal çalışma sürecine geçildiğinde yönetim mesai ücretlerinin 1'e 2 verileceğini söyledi. Ayrıca patron sokağa çıkma yasağı sürecinde üretim yapmak için izin almaya çalışıyor. TPİ işçileri izinli oldukları günlerin yıllık izinlerinden düşülmesine, salgının giderek arttığı tabloda yüksek mesai ücreti gösterip işçileri kandırmasına ve teşvik diyerek sağlıklarının tehlikeye atılmasına tepkili. Tüm bunlar yaşanırken sendikanın alınan kararlar konusunda kendilerine bilgi vermemesine kızgın olan işçiler, sendikanın patronun talepleri doğrultusunda hareket ettiğini belirtiyor.
ETİ Maden (Bulunduğu yer: Bandırma / Sendika: Petrol İş)
ETİ Maden Genel Müdürlüğü koronavirüsten dolayı Bandırma İşletme Müdürlüğü’nde çalışan işçileri zorunlu yıllık izne çıkartırken, memurların idari izinli sayılması tartışmalara neden oldu. Buhar Santrali önünde toplanan Petrol İş Sendikası’na üye işçiler izinler konusunda Genel Müdürlüğün çifte standart uyguladığını gerekçe göstererek protesto etti. Eylemler sonuç getirdi ve işçiler de ücretli izin hakkını kazandı.
VEM İlaç (Bulunduğu yer: Tekirdağ-Çerkezköy / Sendikasız)
Çerkezköy OSB'de kurulu bulunan VEM İlaç'ta koronavirüs salgını nedeniyle ücretli izin talep eden işçilere yıllık izin kullanımı dayatılıyor. Sağlıksız çalışma koşulları ile sürekli gündeme gelen Vem İlaç'ta Covid-19 salgınına karşı da gerekli önlemler alınmıyor. Yemekhanelerde işçiler dip dibe ve aynı anda yüzlerce işçi yemek yiyor. Üretim alanı ve servis için de aynı sorunlar geçerli, tuvalet vb. alanlarda bile yeterli hijyen koşulları yok.
Novartis-Sandoz (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze, İstanbul-Kurtköy / Sendika: Petrol İş)
İlk elden kronik rahatsızlığı olanlar izne çıkartıldı. Novartis’te servisler arttırıldı, insan temasını azaltmak için toplu taşıma ile servise erişenler için ekstra servisler konuldu. Girişte termal kamera ile ateş ölçülüp öyle fabrikaya giriliyor. İşçiler ve aileleri için maskeler dağıtıldı. İşyerlerindeki spor alanları geçici süreliğine kapatıldı. Servis şoförlerine de maske eldiven dağıtımı yapıldı. Yemekhanede yemek saatleri genişletildi, masalar sandalyeler seyrekleştirildi. Üretim alanlarında temizlik ve dezenfeksiyonlar sıklaştırıldı, daha fazla alana dezenfektan konuldu. Önerisi olanlar için öneri bankası oluşturuldu. Çin'den hammaddenin gelişinde sıkıntı yaşanmasından kaynaklı üretim düşük düzeyde sürüyor. Temizlik vb. alanlarda çalışan taşeron işçilerin iş yükü artmış durumda. Çalışan sayısı azaltılırken daha yoğunlaştırılmış bir çalışma temposu dayatılıyor. 12 Nisan tarihinde Gebze fabrikasında üretim bölümünde çalışan bir işçiye Covid-19 tanısı konuldu.
Atabay İlaç (Bulunduğu yer: Kocaeli-Dilovası / Sendikasız)
Dilovası'nda bulunan, ilaç sektörünün önde gelen isimlerinden Atabay İlaç ve Kimya'da tüm işçilerden test için kan örneği alındı. Herhangi bir açıklama yapılmadan 4 işçiye 14 gün izin verildi. İşçiler, fabrikada salgın olma durumundan kaygılı ve ücretli izin verilmesini istiyor.
Pirelli-Prometeon (Bulunduğu yer: Kocaeli-İzmit / Sendika: Lastik İş)
Fabrika yönetimi otomotivdeki duruşların yansıması olarak siparişlerinin azalması nedeniyle üretime ara verdi. Pirelli-Prometeon'da 12 Nisan’a kadar yapılması planlanan duruş 27 Nisan'a uzatıldı. Sözleşme sürecinde olan fabrikada görüşmeler askıya alındı. İşçiler Nisan sonunda üretimin başlayacağından ve TİS'in askıya alınmasından doğan belirsizliklerden dolayı kaygılı olduklarını belirtiyorlar.
Brisa (Bulunduğu yer: Kocaeli-İzmit, Aksaray / Sendika: Lastik İş)
Brisa'da bir işçi Covid-19 hastalığından yaşamını yitirdi. 25 Mart itibari ile İzmit ve Aksaray fabrikalarında üretim seviyesi düşürüldü. 28 Mart Cumartesi günü ise üretime ara verildi. TİS görüşmeleri gerçekleşemeyen fabrikada işçiler sözleşmenin nasıl bir seyirde devam edeceğini merak ediyor.
Goodyear (Bulunduğu yer: Kocaeli-İzmit, Sakarya-Arifiye / Sendika: Lastik İş)
28 Mart ile 12 Nisan arasında üretime ara veren Goodyear, duruşun bir haftasının yarı ücretini ödeyeceğini duyurdu. Bu sürecin ardından üretim arasını 20 Nisan'a uzatan Goodyear, uzatılan zamanın işçilerin yıllık izinlerinden düşürüleceğini duyurdu. Bu duruma tepkili olan işçiler, üretime ara verme konusunda ayak direyen patronun hem ücret hem de yıllık izin kesintisi ile haklarını gasp ettiğini ifade ediyor.
Kolsan (Bulunduğu yer: Kocaeli / Sendika: Lastik İş)
Üretim daralmasından etkilenen Kolsan, üretime Nisan başında 15 günlük ara verdi.
Sumitomo (Bulunduğu yer: Çankırı / Sendika: Petrol İş)
Çankırı'da bulunan Sumitomo fabrikası da 2 ila 15 Nisan arası üretime ara verdiğini ve sipariş durumuna göre duruşun uzayacağını duyurdu. Duruş olmadan önce sadece giriş çıkışlarda ateş ölçerle kontrol yapılıyordu. Hastalığı olan işçiler dışındaki çalışanlara maske verilmedi. Yemekhanelerde çatal kaşıklar kılıfsız gelmeye devam etti. Üretimin duracağı sürecin 5 günü yıllık izinden kesilecek, geri kalan günler idari izin olacak. Yıllık izni olmayanlar bir sonraki yılın izninden avans kullanacak. Duruşun tamamlanmasının ardından bir ünitenin kapanacağının yönetim tarafından açıklanmasının ardından işçiler, ünite kapanmasından kaynaklı işten atılma yaşanırsa sayının en az 100 ila 120 arası olabileceğini ve işsizlik kaygısı ile salgın günlerini geçireceklerini ifade ettiler.
Petlas (Bulunduğu yer: Kırşehir / Sendika: Petrol İş)
Kırşehir'de bulunan ve lastik devlerinden olan fabrikada üretim duruşuna dair herhangi bir tartışma olmamasından işçiler kaygılı. Eldivenlerin normal zamana göre daha sınırlı verildiği, servislerin ve yemekhanelerin kalabalık ve kaygı verici olduğu işçilerin verdiği bilgiler arasında.
Özka Lastik (Bulunduğu yer: Kocaeli / Sendika: Lastik İş)
Kocaeli Başiskele'de bulunan Özka fabrikasında, bölgedeki tüm lastik fabrikaları duruşa geçmesine rağmen üretime devam edildi. İşçiler, iş yükünün bazı günler daha yoğun olduğunu, ateş ölçümünün dahi salgının başlamasından çok sonra uygulandığını ifade etti. Üretiminin durmaması, TİS'in belirsizliğini koruması işçilerin kaygılı olduğu noktalardı. Salgının yayılması ile birlikte fabrikada 11 işçide Covid-19 tespit edildi. Bu işçilerle temasta olan işçiler de karantinaya alındı. 16 Nisan itibari ile üretime 14 günlük ara verilmeye başlandı.
Bayrak Lastik (Bulunduğu yer: Bursa / Sendikasız)
Bursa'da bulunan fabrikada üretime bir hafta ara verildi. Bir hafta işçilerin yıllık izinlerinden kesilecek. Bazı makinaların çalıştırmaya devam ettiği belirtiliyor. Çalışan makinalardaki işçiler fabrikaya gelmek zorunda bırakılıyor. Yönetimin yeni işe giren işçilere "Hak etmediğim yıllık iznimden bir hafta kullanmak istiyorum. Herhangi bir işten çıkış durumunda maaşımdan kesilmesine razıyım" yazılı belge imzalattığı söyleniyor.
Tetrapak (Bulunduğu yer: İzmir / Sendika: Petrol İş)
İlk elden servis sayısı arttırıldı, kalabalık servisler büyük araca çevrildi. Çay molalarının ve sigara içme alanlarının sayısı arttırıldı. Bir molaya en fazla 5 işçi çıkacak şekilde düzenlendi. Dezenfektan noktaları çoğaltıldı ve kişisel dezenfektanlar verildi. Yemek saatleri bölündü, yemekhanede 3 metrelik mesafe ayarlaması yapıldı. Yemekhanenin hijyen önlemleri geliştirildi. Su sebili, yağdanlık, tuzluk kaldırıldı; bu türden ihtiyaçlar paket olarak dağıtılıyor. Çalışanlara ve 4-10 yaş arası çocuklarına bağışıklık güçlendirici C vitamini ve çinko takviyesi dağıtılıyor. Kronik rahatsızlığı olan 23 kişi ücretli idari izne çıkartıldı. Girişlerde ateş ölçümü yapılıyor ve 37.3 dereceden yüksek ateşi çıkan çalışanlar hastaneye gönderiliyor.
Eaton (Bulunduğu yer: Tekirdağ-Çerkezköy / Sendika: Petrol İş)
Maske ve eldiven dağıtmak dışında başka bir önlemin alınmadığı, üretimin devam ettiği fabrikada salgın işçilere bulaştı. Vakaların üstü örtülmeye çalışıldı ve bu işçilerdeki gerginliği arttırdı. 1 Nisan tarihinde 3 işçide Covid-19 olduğu tespit edildi. Buna rağmen üretim durmadı, işçilerin temasta olduğu işçilere karantina izni verilmedi. Bunun üzerine işçiler tepkilerini ortaya koydular. Çalışmaktan Kaçınma Hakkı'nı kullanmak isteyen işçilerin dilekçesi reddedildi. İşçiler, 4 Nisan tarihinde bir günlük iş bırakma gerçekleştirdi. Hiçbir şey olmamış gibi çalışma devam ettirildi ve fabrikada 5 Nisan'da 1 işçi de daha tespit edilmesi ile Covid-19'lu işçi sayısı 4'e yükseldi.
Novares (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendika: Petrol İş)
Fabrikada dezenfektan, ateş ölçme vb. rutin önlemler alınıyor. Ford, Renault ve Hyundai gibi fabrikaların yan sanayisi olan Novares’te, buralardaki duruşun yansıması olarak işlerde azalma oldu. Yönetim bunun üzerine Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvurdu ve 28 Mart tarihinde üretime ara verdi. Novares'te sözleşme dönemiydi. Sözleşme görüşmelerinde idari maddeler geçmiş, maddi temelli maddelere gelinirken izin başlamış oldu. Duruma göre arada görüşme olabileceği ifade ediliyor.
Chinatool Automotiv (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendikasız)
İşçiler, 28 Mart Cumartesi günü iki haftalık izine çıkarıldı. Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvurulduğu söyleniyor. Şirketin bir ayağının Çin'de olması işçilerin kaygısını arttıran noktalardan biri. Otomotiv yan sanayi olan fabrikada çalışma yoğunluğu otomotiv fabrikalarının yoğunluğuna göre belirleniyor.
Alpla (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendika: Petrol İş)
Gıda sektörüne üretim yaptığı için üretimin durmasının mümkün olmadığı belirtiliyor. Girişlerde yapılan ateş ölçümünde 37.3 dereceden yüksek ateşi çıkan çalışanlar hastaneye gönderiliyor. Salgına önlem olarak servisler çoğaltıldı ve fabrikanın her yerine dezenfektanlar yerleştirildi. Mola ve yemek saatlerinde sınırlı işçinin bir araya geleceği şekilde düzenleme yapıldı. Yemekhanede ortak temas edilecek her şey kaldırıldı. Çalışanlara ve 4-10 yaş arası çocuklarına bağışıklık güçlendirici C vitamini ve çinko takviyesi dağıtılıyor. Kronik rahatsızlığı olanlar idari izne çıkartıldı.
Plascam (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendika: Petrol İş)
Yönetimin işçileri ücretsiz izine çıkaracağı düşünülen Plascam'da işçiler izinlerin ücretli olması yönünde basınç uyguladı. Bunun üzerine patron yükü üzerinden atmak için Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvuru yaptı.
Cambro Özay (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendika: Petrol İş)
Plastikçiler OSB'de bulunan fabrikada bir işçiye Covid-19 tanısı konuldu.
Durden Plastik (Bulunduğu yer: Bilecik / Sendika: Petrol İş)
Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvuruldu. Ödeneğin durumuna ve piyasanın gidişatına göre duruş planı düşünülüyor.
Alba Plastik (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendikasız)
1 haftalık izin kararı alınan fabrikada duruş 28 Mart günü başladı. İzinde olunan günler telafi çalışması olarak işçilerin mesailerinden kesilecek.
Farplas (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendikasız)
Otomotiv yan sanayi üretimi yapılan fabrikada 45 işçi işten çıkarıldı. Çıkarılan işçilerin tamamı 2 ayını doldurmamış yeni işçilerdi. Bu nedenle hiçbir hak elde edememiş durumdalar. Çıkış sayısının 70’e ulaşacağı söyleniyor. Mevcut durum uzarsa kadrolu işçilerin de atılacağı konuşuluyor.
Trelleborg (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendika: Petrol İş)
Fabrikada rutin önlemlerle üretim devam ediyor. İşlerdeki yoğunluktan kaynaklı duruş gibi bir tartışma da yok. Fabrikanın iki bölümünde üç vardiyaya geçildi. Böylesi bir süreçte patronun, 100 işçi çıkarmak için İŞKUR’a başvurduğu da biliniyordu. 15 Nisan tarihinde sağlık problemlerinden dolayı raporlu olan 70 işçinin işine son verildi. 45 işçinin kadro düzenlemesi kapsamında son giren işçilerden olduğu açıklandı. Patron dava açmayacak işçilere teşvik vereceğini duyurdu.
Roma Plastik (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendikasız)
Plastikçiler OSB'de bulunan ve Lastik İş'in yetki beklediği Roma Plastik'te 1 işçiye Covid-19 tanısı konuldu. Virüs tespit edilen işçinin bindiği servisi kullanan işçilere izin verilirken, kalan işçilerle üretim devam ediyor.
Plaset Plastik (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendikasız)
Gebze OSB'de bunulan Plaset Plastik A.Ş.'de işçilere maske bile dağıtmadan, günde 12 saat çalıştırıyorlar.
Mutlusan (Bulunduğu yer: İstanbul-İkitelli / Sendikasız)
İkitelli OSB'de bulunan Mutlusan fabrikasında işçiler önlem alınmadan çalıştırılıyor. Fabrika patronunun kendi sağlığını düşünüp memleketine gittiği, yönetime işe gelmeyen işçileri işten çıkartmasını söylediği belirtiliyor.
NFZ Plastik (Bulunduğu yer: İstanbul-Avcılar / Sendikasız)
Avclar Firüzköy'de bulunan fabrikada salgına karşı önlem olarak sadece eldiven ve maske dağıtıldı. Servis imkanının olmadığı fabrikada işçiler toplu taşıma kullanarak işe gidip geliyor. Fabrikada yemekhane de bulunmuyor, bu nedenle işçiler fabrikanın yakınındaki lokantaya gitmek zorunda kalıyor. İşçilerin Nisan'ın ilk haftası ile birlikte izine çıkartılacağı söyleniyor. Ancak iznin ücretli mi ücretsiz mi olacağına dair net bir bilgi verilmiyor.
Sipil Plastik (Bulunduğu yer: Manisa / Sendikasız)
Koronavirüs önlemleri adı altında maske dışında başka bir önlem alınmış değil. Bu şartlarda çalışmak zorunda olan işçiler, salgına davetiye çıkartıldığını düşünüyor.
Polibak (Bulunduğu yer: İzmir / Sendikasız)
Polibak fabrikasında ilk başta işçilerin yıllık izne çıkarılacağı konuşulsa da ardından iki vardiyalı çalışanların dışında kalanların 14 günlük ücretli izne çıkacağı öğrenildi. Tüm işçilerin toplamda iki hafta dönüşümlü çalışıp, iki hafta da ücretli izne çıkacakları bir planlama yapıldı.
Kastaş (Bulunduğu yer: İzmir / Sendikasız)
İzmir Menemen Plastik Sanayi’nde bulunan Kastaş Kauçuk'ta göstermelik önlemler alınmış durumda. Yemek düzeneği olarak masalarda çapraz oturma ve tuvaletin temizlenmesi dışında önlem almayan yönetim, yüzlerce işçinin yaşamını riske atıyor. Kronik hastalığı olan 80 kadar işçi bir hafta izne çıkartıldı. Yönetim tarafından işçilere izinlerin yıllık izinden düşüleceği, yıllık izni olmayanların ise rapor alması gerektiği söylendi. İşçilerin, özellikle kronik rahatsızlığı olan işçilerin, ücretli izinli olması sağlanmadığı gibi rapor almaları için bu süreçte hastanelere gitmeleri istendi. Çalışmaya devam eden işçilerin de sağlıklarını gerçekten koruyacak çözümler üretilmiyor.
DYO Boya (Bulunduğu yer: İzmir, Kocaeli-Dilovası / Sendika: Petrol İş)
Mart ayının sonunda Dilovası'ndaki DYO fabrikasında koronavirüs olduğu şüphesiyle test yapılan üç işçiden en az birinde koronavirüs olduğu netleşti. Bunun üzerine Dilovası fabrikası 1 Nisan’da kapatıldı, ve Nisan'ın ilk haftasında üretimin yapılmadı. İzmir DYO'da ise hala birer haftalık izinlerle virüs salgını küçümsenerek üretime devam ediliyor. DYO yönetiminin tıpkı Dilovası fabrikasında olduğu gibi işçilerde virüs çıkıp yayılmasını beklediği açıkça görünüyor. İzmir’deki fabrikada kadrolu işçilere 20-21-22 Nisan’da yıllık izin, 23-24-25 Nisan’da ise idari izin verildi. Fabrikada çalışan geçici işçiler ise gasp edilecek yıllık izinleri olmadığı için bu süreler boyunca ücretsiz izinli sayılacak.
Filli Boya (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendikasız)
Fabrikada sürekli salgın vakaları yaşanıyor. 3 Nisan tarihinde 2 işçinin testi pozitif çıktı. Bunun üzerine işçiler üretimin durmasını istediler. Filli Boya yönetimi pekmez dağıtarak, işçilere bağışıklık sistemini güçlendirici önlem aldıklarını, üretimin devam edeceğini söyledi. Alınmayan önlemler sonucunda salgın vakaları fabrikada çıkmaya devam ediyor. 16 Nisan günü Filli Boya'da iki taşeron işçinin Covid-19 olduğunun anlaşılması üzerine işçiler eve gönderildi. Alınan bilgilere göre fabrikada yaşanan gelişmelere göre önlem alınacağı ifade ediliyor.
Kubilay Boya (Bulunduğu yer: İzmir-Aliağa / Sendikasız)
ALOSBİ'de bulunan Kubilay Boya fabrikasında aralarında koronavirüs şüphesi olan bir işçi ile birlikte 100'den fazla işçi evlerine gönderildi. Edindiğimiz bilgiye göre işçinin virüs testi negatif çıktığı. Bunun üzerine önlem alınmayan işyerinde tüm işçiler çalışmaya zorlanıyor.
Setaş (Bulunduğu yer: Tekirdağ-Çerkezköy / Sendika: Lastik İş)
Çerkezköy organizede bulunan ve kumaş boya ve kimyasalları üreten tüm Setaş fabrikaları yoğun çalışıyor ve işçi alımları var. İşler o kadar yoğun ki yönetim üretime ara vermeyi hiç düşünmüyor. Fabrikada gerek yemekhanede gerek servislerde ve işe giriş çıkışlarda göstermelik önlemler alınıyor. SETAŞ’ta örgütlü olan Lastik-İş sendikasının ücretli izin için yönetime hiçbir baskı uygulamadığı işçiler tarafından aktarılıyor.
Tristone (Bulunduğu yer: Tekirdağ / Sendika: Lastik İş)
Üretimin devam ettiği fabrikada, patron önlem adı altında vakaların olduğu fabrikalarda akrabaları olan işçileri tespit ediyor. Kaygılarından kaynaklı bu süreçte işçilerin sessiz olması ve sendikanın da izleyici gibi davranması patronun kolayca hareket etmesini sağlıyor.
Unilever (Bulunduğu yer: Konya / Sendika: Petrol İş)
Fabrika hijyen ürünleri üretildiği için üretim sürüyor. Çalışma düzeni iki vardiyaya dönüştürüldü, üçüncü vardiya ise dönüşümlü olarak ücretli izine çıkıyor. Kronik rahatsızlığı olanlar da ücretli izinde. Çalışanların aileleri de hesaba katılarak uzun vadeli dezenfektan ve maske ihtiyaçları karşılandı. Herhangi bir işçide veya ailesinden birinde virüs tespit edilmesi halinde bütün tedavi masraflarının karşılanacağı yönlü açıklama yapıldı.
Evyap (Bulunduğu yer: İstanbul-Tuzla / Sendika: Tek Gıda İş)
Sabun, temizlik ürünleri üreten Evyap'ta bir işçi Covid-19 hastalığından kaynaklı hayatını kaybetti. Fabrikada çalışan işçilerin aktardıklarına göre, ölümden sonra üretime iki gün ara verildi ve sonrasında ise aynı koşullarda çalışmaya devam edildi.
Ravago Enplast (Bulunduğu yer: İzmir-Aliağa, Kocaeli-Gebze / Sendika: Petrol İş)
Üretimin hala devam ettiği Ravago'nun İzmir ve Kocaeli fabrikalarında ateş ölçümü, yemekhane düzeninin değiştirilmesi, dezenfektan konulması, maske dağıtımı gibi önlemler sınırında adımlar atıldı. İzmir Ravago Kısa Çalışma Ödeneği'ne başvurdu. Kısa çalışmada ücretten kesinti yapılacak olan %40'lık kısmın patron tarafından ödeneceği işçilere verilen bilgiler arasında. İlerleyen süreçlerde üretimin büyük oranda durdurulması planlanıyor. Kocaeli'deki Ravago yönetiminden işçilere yansıyanlar; üretimin durmayacağı, alınan önlemlerle sürecin devam ettirileceği, üretimin durması durumunda da yıllık izinlerden kullandırılacağı. Bu fabrikada ayrıca kronik rahatsızlığı olanlara izin verildi ve üretim alanında beyaz yakalılar ile mavi yakalıların yan yana gelmeyeceği şekilde çalışma planı oluşturuldu. İzmir Ravago'da 20 Nisan itibari ile bir haftalık duruş olacak. Geçtiğimiz günlerde bir işçide ateş yükselmesi ve öksürük belirtilerinin gözükmesi üzerine hastaneye sevk edilen ve 14 günlük karantinaya alınan işçinin test sonucu negatif çıktı. İşçilerin hem fabrikada yaşanan vaka ihtimalinden hem de salgının genel boyutundan kaynaklı tedirginlikleri sürüyor. İşçiler salgının şiddetli olduğu bir dönemde bir haftalık iznin yetersiz olduğunu düşünüyorlar.
İBA Kimya (Bulunduğu yer: Ankara / Sendikasız)
İşyeri malzemelerinin tümüne dezenfektan yapılmıyor. Dip dibe bir ortamda çalışılıyor, servislerde yakın mesafede gidip geliniyor. İşçilerin ücretli izin talebini duymazdan gelen yöneticiler kişisel korunma laflarıyla ücretli izin talebini geçiştiriyor. Beyaz yaka ise bencil bir biçimde masalarının önüne çizgi çekip işçinin yanına yaklaşmasını istemiyor ve emekçiler arasında bölünme ve kutuplaşma yaratıyor.
Oyak Akdeniz Kimya (Bulunduğu yer: İzmir / Sendikasız)
Ortak kullanım alanlarının güvenli olmadığı, soyunma odasında mesafenin az olduğu, yemekhanelerde tuzluk vb. şeylerde önlemlerin alınmadığı, sigara içme alanının dar olmasından kaynaklı sosyal mesafenin uygulanamadığı öğrenildi. Fabrika girişine termal kamera koyulduğu, ancak servislerin dezenfekte edilmediği, iş sonrası için maske verildiği ama eldiven verilmediği belirtiliyor. İşçiler ise fabrikada yalandan tedbir alındığını ve ücretli izin verilmesi gerektiğini belirtiyorlar.
Hayat Kimya (Bulunduğu yer: Kocaeli / Sendikasız)
Kocaeli Başiskele'deki Hayat Kimya ‘Sağlık çalışanlarımızın her zaman yanındayız’ diyerek, koronovirüs salgını kapsamındaki hastanelere 5 tır çamaşır suyu, 5 tır da tuvalet kâğıdı, kâğıt havlu, peçete, kutu ve cep mendili gönderdi. Sağlık çalışanlarının ve hastanelerin ihtiyacı için bu malzemelerin gönderilmesi önemli. Ama Hayat Kimya kendi çalışanları için aynı hassasiyeti göstermemekte. Hayat Kimya’da işçiler saatlerce servisten fabrikaya, yemekhaneden eve gidene kadar her yerde yan yana hareket etmek zorunda bırakılıyor. Fabrikada çalışma yoğunluğunun arttığı da işçilerin verdiği bilgiler arasında.
Korozo (Bulunduğu yer: Tekirdağ / Sendikasız)
Tekirdağ Ergene’deki Avrupa Serbest Bölge’de bulunan Korozo fabrikasında işçiler 12 saat gece gündüz çalışmak zorunda bırakılıyor. Bırakın üretime ara vermeyi, üretim daha da artmış durumda. Ambalaj malzemelerine ihtiyaç arttıkça işçiler daha çok çalıştırılıyor. İşten atılma korkusu yüzünden işçiler çalışmak zorunda kalıyor.
Flormar (Bulunduğu yer: Kocaeli-Gebze / Sendikasız)
Gebze OSB'de bulunan kozmetik fabrikasında bir işçinin kızına koronavirüs tanısı konuldu. Bunun üzerine işçiye test yapılarak karantinaya alındı. Fabrika yönetimi bu durumu işçilere yaptığı açıklama ile bildirdi ve gelişmelere göre duruş olabileceğini açıkladı.
***
Salgın günlerinde meslek liselerinde eğitim arası yok, kimya bölümleri fabrika gibi üretim yapıyor!
Özellikle yoğunlaşmış sanayi bölgelerindeki mesleki ve teknik liselerin birçok bölümü salgının öne çıkan ihtiyaçlarına göre üretim yapıyor. Sanayi merkezli ihtiyaca göre konumlandırılan meslek liseleri, koronavirüs salgını günlerinde “duyarlılık”, “gönüllülük” adı altında piyasanın ihtiyaçlarına kendi cephelerinden yanıt üretmeye çalışıyor.
Salgının yayılmasını önlemek için eğitime ara verilirken meslek liselerinde stajlar devam ediyor. “Gönüllü” öğrenci ve öğretmenlerle adeta bir fabrika gibi çalışıyor.
Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ ve İstanbul'da meslek liselerinin kimya bölümleri, dezenfektan kimyasalları ve kolonya üretimi gerçekleştiriyor. Bu süreçte edindiğimiz bilgilere göre öğrenciler ücretsiz bir şekilde çalıştırılıyorlar.
***
Koronavirüs günlerinde işçilerin, sendikaların ve mücadelenin seyri üzerine
Koranavirüs salgın günlerinde yaşananlar, petrokimya sektöründe sınıf mücadelesinin güncel durumu üzerine bir dizi veriyi tekrardan karşımıza çıkarmış oldu. İşçilerin bir insan olarak hiçbir değerinin olmadığı, yaşam hakkının kâr uğruna yok sayıldığı yeniden görüldü. Kimi yerlerde kâr getireceği için ölümüne ve hiçbir önlem alınmadan işçiler çalıştırılırken, kimi yerlerde fazladan bir maliyet kalemi olarak görülüp işçiler bu ortamda işsizliğin vahşi kollarına atıldı.
İşçi sınıfı kapitalizmin vahşi yüzünü en derininden hissederken sermaye devleti ise sınıfsal kimliğine uygun hareket ederek patronlar sınıfının çıkarlarını en üst seviyede korudu. İşçi sınıfını iş varken ya da yokken ölümün kollarına bıraktı. Kapitalist sömürü düzeninin tüm vahşiliği ile aşılması, ortadan kaldırılması gereken bir düzen olduğu gözler önüne serildi.
İşçi sınıfının sömürüsünü sınırlandırmak ve emeğin korunması mücadelesini vermekle sorumlu olan sendikalar ise mevcut bürokratik anlayışlar eliyle büyük oranda patronların çıkarını koruyacak şekilde konumlandı. Görece işçilerin çıkarları doğrultusunda hareket edilen yerlerde ise petrokimya işçilerinin tabandan ortaya koyduğu basınç belirleyici oldu. Sendikalı ya da sendikasız, koronavirüs salgınına örgütsüz yakalanan petrokimya işçileri ise bugün bu örgütsüzlüğünün bedelini en ağır şekilde yaşıyor.
