TMMOB’ye bağlı Makina Mühendisleri Odası’nın her ay yayınladığı ‘Sanayinin Sorunları ve Analizleri’ bülteninin Eylül sayısında yatırımlardaki sert düşüşe, işsizlikteki tırmanışa ve kredi talebindeki gerilemeye dikkat çekildi.
İktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırlanan bültenin “Yatırımlar çakıldı, krediler sorunlu” başlıklı Eylül sayısında 2019 yılı ikinci çeyrek GSYH istatistiklerine değinildi. Ekonomideki daralmanın art arda üçüncü çeyreği bulduğu hatırlatılan bültenin özetinde, “Ekonomiyi dibe çekmede yatırımların dramatik ölçüde düşmesi önemli bir etken oldu. Türkiye’de hem kamu hem özel sektör yatırımları 12 aydır sert bir biçimde düşüyor” denildi.
Yatırımlarda son 10 yılın en büyük daralması
2019 2. çeyreğinde önceki yılın aynı döneme kıyasla yatırımların yüzde 23’e yakın düştüğüne değinilerek yatırımların 12 aydır düştüğüne şöyle işaret edildi:
“Son 10 yıldır hiçbir çeyrekte yatırımlar bu kadar daralmamıştı. Yatırımlardaki daralma sadece bu ikinci çeyreğin değil, son dört çeyreğin sorunu. Birikimli olarak bakılırsa son dört çeyreğin toplamında ya da son 12 ayda yatırımlar bir önceki 12 aya göre yüzde 8’e yakın gerilemiş durumda.”
İnşaat ve makina-teçhizat alanında yatırımların sırasıyla yüzde 29,2 ve yüzde 17 oranında düştüğüne dikkat çekilerek bunun sanayinin geleceğine de etkisi olacağı belirtildi.
Yatırımlardaki düşüşün işsizliğe yansıdığına dikkat çekilerek Haziran ayı işsizlik verileri hatırlatıldı ve “sadece Mayıs-Haziran döneminde işsiz sayısı 100 bin arttı” denildi.
Dışarıdan kredi temini zor, döviz kurunun akıbeti belirsiz
Yatırımlardaki düşüşte konut ve dayanıklı tüketim mallarına olan talebin “hızla azalması”nın da etkili olduğuna yer verilerek yabancı sermayenin kredi vermekten kaçındığı üzerinde şöyle duruldu:
“Dış kreditörler kredi fiyatlarına Türkiye’nin 400 baz puanı bulan ve en yakınındaki Güney Afrika’yı riskte bir kat geride bırakan sigorta prim maliyetini (CDS) eklediklerinde, kredinin cazibesi daha da azalıyor. Bu fiyattan dışarıdan kredi temin etmek zor olduğu gibi, borç alınacak dövizin içeride TL karşılığının nasıl bir serüven yaşayacağı da bilinemiyor ve ‘bekle-gör’ durumu burada da sürüyor.”
Bankalar batık kredilerden endişeli
AKP iktidarının bu tabloya çözüm arayışının faizleri düşürme ve kredi musluklarını tekrar açma şeklinde olduğu belirtilerek bankaların takipteki kredilerin artışından duyduğu endişe nedeniyle buna katılmadıkları ileri sürüldü ve “Çünkü bankalar, bu faiz indirimleri ile kredi faizi düşürmenin ve yeni krediler açmanın riskli olduğunu, beklenti kârlarını karşılamayacağı görüşündeler” ifadeleri kullanıldı.
Bütçe açıklarının ve kamu maliyesinin sorunlarına da dikkat çekilen bültende, bütçe açıklarının Merkez Bankası’nın kaynaklarıyla örtülmeye çalışıldığı hatırlatıldı. Toplam 80 milyar liraya yakın MB kaynağının Hazine’ye aktarıldığı belirtilerek “Yine de bütçenin borçlanma ihtiyacı artıyor” denildi.
