BRICS kuruluşundan bu yana “başa güreşiyor.” ABD’nin başını çektiği Batı bloğuna meydan okuyan BRICS, 2006 yılında Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin tarafından BRIC adıyla kuruldu. 2010 yılında Güney Afrika’nın da katılımıyla BRICS adını aldı.
2024 yılının başında Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) dahil edilmesiyle tarihindeki en büyük genişlemeye imza attı. Bu ülkeler, dünya nüfusunun yüzde 45'ini ve küresel petrol üretiminin yüzde 40’ını kapsayan bir ekonomik ve siyasi güç oluşturuyor.
***
İttifak güçleri, 16. zirvesini Rusya’nın Kazan kentinde gerçekleştiriyor. Zirve, 22 Ekim Salı günü delegasyonlara verilen resepsiyonla başladı. Perşembe günü ise geniş katılımlı bir toplantıyla zirve sona erecek. Zirveye 36 ülkeden temsilcilerin katılması bekleniyor; bu ülkelerin üçte ikisi devlet ve hükümet başkanları düzeyinde temsil edilecek. Ayrıca altı uluslararası örgütün de zirveye katılacağı belirtildi. BM Genel Sekreteri António Guterres’in de perşembe günü zirveye katılması bekleniyor.
Moskova'dan gelen açıklamalara göre, bu zirve Rusya'nın son yıllardaki en büyük diplomatik ataklarından biri ve Ukrayna savaşına rağmen Batı’nın Rusya’yı izole etme çabalarının başarısız olduğuna işaret ediyor.
Zirvede iki temel konu öne çıkıyor: İlk olarak, BRICS’in genişleme politikası masaya yatırılacak. Yılın başında ittifaka yeni ülkeler katılmış olsa da Suudi Arabistan gibi aday ülkelerin tam üyelik süreci henüz sonuçlanmadı. Öncelikle Suudi Arabistan’ın üyeliği Kazan’da netleşebilir. Ancak BRICS’in genişlemesine itiraz eden kurucu ülkeler de var.
Brezilya, “BRICS’in hızla büyümesinin grubu hantal ve işlevsiz hale getirebileceği” endişesini dile getiriyor. Bu sebeple, yeni bir format geliştirilerek “ortak devletler” kavramı üzerine tartışmalar yapılması gündemde.
İkinci ana gündem maddesi ise ABD dolarının küresel ekonomideki hakimiyetini azaltmak olacak. BRICS ülkeleri, ticarette ABD dolarına bağımlılığı azaltmak amacıyla ulusal para birimlerinin kullanımını artırmaya çalışıyor.
Rusya, Çin ve İran gibi ülkeler Batı’nın yaptırımlarına karşı bu tür mekanizmaları geliştirmeye ihtiyaç duyuyor. Ulusal para birimleri belli oranda kullanılmakla birlikte bu hedefe tam ulaşmak, uluslararası finansal dengeler nedeniyle uzun bir süreç gerektiriyor. Bu nedenle, zirveden bu konuda büyük bir atılım beklenmese de bazı küçük adımların atılacağı belirtiliyor.
***
Zirvenin ilk gününde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Hindistan Başbakanı Narendra Modi ile bir araya gelerek iki ülke arasındaki iş birliğinin derinleştirilmesini ele aldı. Putin, zirvenin devamında İran Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan ile de görüşecek ve iki ülke arasındaki stratejik ortaklık anlaşmasının imzalanması planlanıyor.
Ayrıca Hindistan ile Çin arasındaki sınır anlaşmazlıklarının çözülmesi için de önemli gelişmeler yaşanıyor. Bu, Modi ile Çin Devlet Başkanı Şi Jinping’in 2020’den bu yana ilk kez yüz yüze görüşmesine zemin hazırlayabilir.
Putin, BRICS’in küresel ekonomide artan rolüne dikkat çekerken, 1992’de G7’nin Dünya Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’ndaki (DGSYİH) payının yüzde 45,5, BRICS’i kuran ülkelerin payının ise sadece yüzde 16,7 olduğunu hatırlattı. “Ancak 2023’e gelindiğinde BRICS’in payı yüzde 37,4’e yükselirken, G7’nin payı yüzde 29,3’e gerilemiş durumda” diyen Putin’e göre bu fark giderek açılacak ve BRICS’in payı artarken G7’nin payı düşecek.
Yapılan kimi tahminlere göre ise 2028’de BRICS’in küresel DGSYİH'deki payı yüzde 36,6 olacak, G7’nin payı ise yüzde 27,8’e düşecek.
BRICS’in dünya ekonomisindeki etkisi sadece rakamlarla sınırlı değil. 3,6 milyar insanı barındıran bu ittifak, dünya topraklarının yüzde 36’sını kapsıyor ve dünya ihracatının yaklaşık dörtte biri BRICS ülkelerinden geliyor.
***
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in ev sahipliğinde Kazan’da yapılan zirve, Rusya’nın Ukrayna savaşından bu yana ev sahipliği yaptığı en büyük liderler buluşması olarak dikkat çekiyor.
Hakkında Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından tutuklama kararı bulunan Putin, BRICS zirvesinde Rusya'nın, ABD’nin başını çektiği Batı cenahının ambargo ve izolasyonuna meydan okuyor ve BRICS’in küresel arenada artan etkisiyle “başa güreştiğine” işaret ediyor.
