Ekim ayında işsizlik yüzde 8,5 olarak açıklandı. Bir önceki aya göre işgücü 83 bin kişi artarken, istihdamdaki insan sayısı da 246 bin yükseldi. Böylelikle işsiz sayısında 163 bin düşüş gözlendi.
İşgücüne katılma oranı yüzde 53,1 olurken, istihdam oranı yani çalışma yaşındaki nüfusun işbaşı yapabilenlere oranı ise yüzde 48,5 düzeyinde gerçekleşti. Bu oran kadınlarda yüzde 31,6. Son 10 yılın en düşük manşet işsizlik oranının yaşandığı ayda dahi çalışma yaşındaki yurttaşlarımızın yarısının bile bir işi bulunmaması, her üç kadından birinin bile çalışmaması yapısal bir işsizlik sorunumuz bulunduğunun en açık örneği.
Böyle bir ayda dahi atıl işgücü oranı yüzde 21,3. Bu gösterge işsizlerin yanı sıra tam zamanlı çalışmak isterken kısmi zamanlı iş bulabilenleri, iş bulmaktan umudunu kesenleri, iş aramadığı halde bir iş olsa çalışırım diyenleri de içeriyor.
İşsizliğin göreceli düşük seyretmesinin bir nedeni de, özel sektörde asgari ücretin norm haline gelmesi ve yüksek enflasyon ortamında zam görmemesi. Şu anda asgari ücret 393 dolara kadar gerilemiş durumda.
Zaten sermaye kesimi asgari ücreti emekçiler karşısında bir sopa olarak kullanıyor. Bunu en son TÜSİAD Yüksek İstişare Konseyi Başkanı Tuncay Özilhan’ın, “Geniş işsizlik oranı diyebileceğimiz atıl işgücü oranı yüzde 22’ler civarında dolaşıyor” ifadesinde gördük. Asgari ücret kayda değer oranda artarsa işsizlik de tırmanır mesajı verilmek isteniyor.
İşsizlik üniversite mezunlarında en yüksek
İşgücü göstergelerinde en dikkat çekici olanlardan biri de, yüksek öğretim görenlerde işsizlik oranının lise altı eğitim görenlerin üzerine çıkmış olması. Üniversite mezunlarının işsizlik düzeyi yüzde 10.7 iken, lise eğitimini bile tamamlayamayanlarda bu oran yüzde 7,3. Bunun üç açıklaması olabilir: 1) Sayıları mantar gibi çoğalan üniversitelerden nitelikli eleman çıkmaması, firmaların verilen diplomaları geçerli kabul etmemesi. 2) Açılan işlerin çoğunlukla hizmet sektöründe kuryelik, garsonluk, tezgahtarlık gibi üniversite mezunlarına uygun, nitelikli pozisyonlar olmaması. 3) Asgari ücretin işgücü piyasasında egemen hale gelmesi, diplomalıların bu ücretlerden çalışmaya rıza göstermemesi.
Bunlardan her biri, ciddi ekonomik ve sosyal sorunlar doğurabilecek vahim bir duruma işaret ediyor. Bu konunun titizlikle araştırılması gerekiyor.
Sanayide zayıf sinyaller
Dün sanayi üretim endeksi de açıklandı. Sanayi üretiminin yıllık bazda yüzde 1,1’lik çok sınırlı bir artış gösterirken, bir önceki aya göre yüzde 0,4 azaldığı görüldü. Sanayinin motor gücü imalat sanayisi ise yıllık yüzde 1,3 artış, aylık yüzde 0,3 gerileme sergiledi.
Sanayinin bu zayıf performansı önümüzdeki aylarda haliyle büyüme ve istihdam verilerini de olumsuz etkileyecek. Nitekim otomotiv sektöründe de yavaşlama belirtileri gözleniyor. Kasım ayında üretim bir önceki yıla göre sadece yüzde 4 artarken, otomotiv ihracatı yüzde 2,8 düşüş gösterdi.
Kredi kartı harcamaları patladı
Ekonomide talebi bireysel kredi kartı (BKK) harcamalarının ayakta tutması dikkat çekiyor. Tüm krediler yavaşlarken aylık yüzde 3,69 faize karşın BKK bakiyeleri dolu dizgin artıyor. 1 Aralık 2023 itibarıyla BKK kredilerinin haftalık 35 milyar lira sıçramayla 1.079,1 milyar liraya çıktığı anlaşıldı. Bunun 611,5 milyar lirası taksitsiz, 467,5 milyar lirası taksitli kredilerden oluşuyor.
Rakamların ayrıntılarına indiğimizde, Bankalararası Kart Merkezi verilerine göre ülkemizde 114 milyon BKK bulunuyor. Buna göre kart başına borç 9.440 lira civarında. BKK kullanan insan sayısı ise 35 milyon 787 bin. Buradan kişi başına bakiyenin yaklaşık 32 bin lira olduğu söylenebilir. Ancak aktif kart kullananların 27 milyon kişi olduğu söylenebilir. Böyle bakınca aktif kullananlarda bakiye 42 bin 200 liraya, asgari ücretin 3.7 katına kadar çıkıyor.
Bilindiği gibi 25 bin liraya kadar BKK’lerde asgari ödeme oranı yüzde 20, bunun üzerinde ise yüzde 40. Asgari tutarı ödeyip de bunun bir kısmını borca bırakanların toplam yükümlülükleri 120 milyar lira. Buna karşın asgari ödemeyi dahi yapamayanların borcu 80 milyar lira. Bu tutarı 1.079 milyar lira toplam bakiyeyle oranlayınca ise yüzde 7.4 gibi oldukça yüksek bir risk düzeyi ortaya çıkıyor.
Toplam bakiyenin %72.6’sını 100 bin liranın üzerinde limite sahip kartların oluşturduğu görülüyor. Yeni yılda maaş artışları ile birlikte limitler de güncellenecek. Eğer Merkez Bankası politika faizine paralel kredi kartı faizleri de artırılırsa 2024’te ciddi bir borç krizi yaşanabilir.
En son Kasım ayı yıllık enflasyonu yüzde 61.98 olarak açıklandı. Buna karşın gıda enflasyonu yüzde 67.16 idi. İşlenmemiş gıdada yıllık fiyat artışı yüzde 80,85 olurken, kiralar yüzde 105,81, ulaştırma ise yüzde 95,40 artmıştı. Haliyle geliri ihtiyaçlarına yetmeyen yurttaşlar kredi kartlarına dayandılar. Yaygın ifade ile “kredi kartlarına takla attırarak” bugünlere geldiler.
Mehmet Şimşek ekibinin parasal sıkılaştırma politikaları bu ivmeyle sürer, hele bir de asgari ücreti yılda bir kez ayarlama politikası hayata geçerse, dar gelirli yurttaşları çok zor günler bekliyor olacak. İşsizlik oranları artar, ekonomik büyüme duraklarken, kredi kartı ödemelerinde de büyük sorunlar ortaya çıkacak.
BirGün / 12.12.23
