ABD bir süredir askerileştirdiği ve NATO zirvelerine davet ettiği iki müttefikini, Japonya ve Güney Kore’yi, merkezinde kendisinin olduğu üçlü bir ittifakta bir araya getirmeye çalışıyordu. Biden bu amaçla 18 Ağustos’ta Camp David’de Japonya ve Güney Kore liderlerini ağırladı.
Peki toplantıdan “Asya-NATO’su” anlamına gelebilecek bir ittifak çıktı mı?
İttifak değil ortaklık
Ortak bildiriye bakılırsa Camp David’den “üçlü ittifak” değil, “üçlü ortaklık” çıktı. Elbette “üçlü ortaklık” da önemsiz değil ama onca çabaya rağmen ittifak oluşturulamamasını da küresel güç mücadelesi bağlamında önemle not edelim.
Diğer yandan ABD Başkanı Joe Biden, Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk-yeol ve Japonya Başbakanı Kişida Fumio’nun anlaştığı üçlü ortaklık bildirisi, ABD’nin temel hedefini de açıkça ortaya koyuyor. Zira bildiri Çin’i, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti’ni (Kuzey Kore) ve Rusya’yı hedef alıyor.
Böyle olduğu için de üçlü ortaklık, bölgeyi jeopolitik mücadele alanı haline getirmeye çalışan ve askerileştiren çaba olarak yorumlandı. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Winbin, ortaklığı “Dışlayıcı gruplar oluşturmaya, bloklar arası cepheleşmeyi ve askeri blokları Asya-Pasifik’e taşımaya yönelik girişim” (Sputnik, 18.8.2023) diye yorumladı.
ABD’nin üçgenleri, dörtgenleri, beşgenleri
ABD, Çin’i “baş rakip” ilan ettiğinden beri Asya-Pasifik’te bu ülkeye karşı çevreleme uygulamaya çalışıyor. Bunun için de üçgenler, dörtgenler, beşgenler inşa ederek bunları birbirine zincirlemeye çalışıyor.
1. Beş Göz: Bölgede zaten Soğuk Savaş’tan kalma bir organizasyondu. ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda’nın bu ortaklığı, esas olarak bir istihbarat ortaklığıdır.
2. QUAD (Dörtlü Güvenlik Ortaklığı): ABD’nin Hindistan, Japonya ve Avustralya’yla 2007’de oluşturduğu dörtlü ortaklık, “stratejik güvenlik diyalogu”ndan öteye pek geçemedi.
3. AUKUS: ABD, İngiltere ve Avustralya’nın bu ortaklığı, yapısı nedeniyle ABD açısından en ileri organizasyon. Zira üçlü birliktelik, bir nevi “pakt” özelliğinde. Temel hedefi Avustralya’yı Çin’e karşı nükleer üs haline getirmek.
4. Ve yukarıda aktardığımız ABD, Japonya, G. Kore üçlü ortaklığı...
Genel tablo
ABD, Hindistan’dan başlayarak Japonya’ya kadar uzanan geniş bir yay ile Çin’i kuşatmak istiyor. Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi Hindistan’a bunu kabul ettirebilmiş değil.
ABD o nedenle şimdi Avustralya’dan Japonya-Güney Kore’ye uzanan bir askeri cepheinşa etmeye çalışıyor. Bunun için de hem AUKUS’u Yeni Zelanda’yla genişletmek hem Japonya ile Güney Kore’yi müttefik yapmak hem de bu iki küme arasındaki bağlantı için Pasifik Adaları’nda üs inşa edebileceği ortaklıklar kurmak istiyor. Blinken-Austin ikilisinin son Pasifik Adaları ziyareti ve burada Papua Yeni Gine’yle yaptıkları anlaşma bunun içindi.
Evet, bardağın dolu tarafında bunlar var ama boş tarafında da ABD stratejisine eklemlenmeyi kabul etmeyen Hindistan; ABD’nin Japonya ve Güney Kore’yle üçlü ittifak kuramayıp üçlü ortaklığa razı olması; Yeni Zelanda’nın AKUSUS’a daveti kabul etmemesi, Pasifik Adaları’nın çoğunluğunun bölgenin jeopolitik güç alanına dönüştürülmesine karşı çıkması var.
Özetle ABD, “kurallarını kendisinin yazdığı sömürü düzenini” devam ettirebilmek için Asya-Pasifik’te hamleler yapıyor ama zayıflayan hegemonyası nedeniyle istediği sonuçları elde edemiyor. Dolayısıyla genel tabloda bir değişiklik yok, çok kutuplu yeni bir dünya inşası sürüyor.
Cumhuriyet / 21.08.23
