İşçi sınıfına düşmanlığını her fırsatta ortaya koymaktan kaçınmayan, emekçileri açlık ve yoksulluğa mahkum eden, grevleri yasaklayan, direnişleri ezmek için polisi devreye sokan gerici iktidar, başta yandaşları olmak üzere topyekün olarak sermayeye hizmette sınır tanımıyor.

Kendi “bekasını” korumayı esas alan dinci-faşist iktidarın saldırıları aralıksız devam ediyor. Zam yağmuru ve ek vergi furyasıyla emekçilerin yaşadığı yıkımı derinleştiren iktidar, gelinen yerde bir kez daha gözünü yıllardır sermayeye peşkeş çektiği İşsizlik Fonu'na dikti. İşçilerden her ay kesilen paralarla oluşturulan ve milyarlarca liranın biriktiği fondan patronlara aktarılan pay yüzde 30'den 50'ye çıkarıldı. Gerici-faşist şefin çıkardığı bir kararnameyle yapılan bu değişikliğin gerekçesine dair ise hiçbir açıklama yapılmadı.

Aslında fonun yağmalanması yeni bir durum değil. İşçilerin eğitimi, istihdamın arttırılması vb. argümanlar öne sürülerek kurulan İşsizlik Fonu, kurulduğu günden bugüne sermayeye peşkeş çekiliyor. Yeni olan ise fonda biriken on milyarlarca liranın sermayenin iştihanı kabartması ve onlara sunulan peşkeşin çok daha arttırılmış olması.

1999 yılında kurulan İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işçilerin yararlanması zaman içerisinde getirilen şartlarla iyice zorlaştırıldı. Fondan yararlanmak için son üç yılda en az 600 gün prim bulunması ve son 120 gün hizmet akdi ile çalışmış olmak gibi şartlar getirilmesi, işçilerin işsiz kaldıklarında işsizlik maaşı almasını zorlaştırdı. Dolayısıyla yıllar içinde fonda daha çok para birikti. Son dönemlerde ise patronların yaygınca kullandığı “Kod 49” nedeniyle tazminatsız şekilde işten atılan işçiler de işsizlik parasını alamamakta. Bunların yanı sıra, SGK’ya kayıt yaptırmak, koşulları ne kadar berbat olursa olsun size sundukları iş görüşmelerine gitmek vb. şartlar da işsizlik maaşı almayı sürdürmenin koşulları arasında. Ayrıca kendi isteğinizle de işten ayrılmamış olmalısınız.

Pandemi döneminde “izinli” olarak geçirilen süreçlerde primler yatırılmadığı için sonrasında işsiz kalan on binlerce işçi de 600 gün prim şartını yerine getiremediği için işsizlik maaşından faydalanamadı.

İşsizlerin sadece yüzde 10’u işsizlik maaşı alabiliyor

Bu tür zorlaştırıcı şartlar nedeniyle işsiz kalan her 100 işçiden sadece 10’u işsizlik maaşı alabiliyor. TÜİK'in açıkladığı Mayıs 2023 verilerine bakıldığında dahi, resmi işsiz sayısı 3 milyon 328 bin kişi olduğu görülmektedir. İŞKUR tarafından açıklanan Mayıs 2023 verilerinde ise işsizlik ödeneği alabilenlerin sayısı sadece 362 bin oldu. 2023 Mayıs dönemi için (önceki dönemden ödemesi devam edenlerle birlikte) 361.551 kişiye 1.163.425.525 TL ödeme yapıldı.

İŞKUR'un açıkladığı son veriye göre; 9 Haziran 2023 tarihi itibariyle fonda biriken para 133 milyar 208 milyon 186 bin TL oldu. Fonda biriken meblağ bu kadar büyük olunca asalak sermayenin iştahı da bir o kadar kabardı. İşçilerin cebinden çıkan ancak onlara geri dönüşü temsil düzeyinde kalan fondan sermayeye çekilecek peşkeş ise toplamda bu yıl için 24 milyar 862 milyon TL'ye tırmanacak.

Türkiye işsizlik maaşına ulaşılan en zor üç ülkeden biri

Türkiye, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) üyesi ülkeler içinde işsizlik maaşına erişimin en zor olduğu ilk üç ülke arasında yer alıyor. Ayrıca verilen işsizlik maaşının süresi ve miktarı bakımından da diğer ülkelere kıyasla oldukça geri bir noktada yer almaktadır. Asgari ücretle çalışan bir işçinin Temmuz 2023 itibariyle alacağı işsizlik maaşı 5 bin 365 lira gibi son derece düşük bir oranda kalırken, bir işçinin maaşı 30 bin TL dahi olsa alacağı işsizlik maaşı ancak 10 bin 731 lira olabiliyor.

Patronlar fona iki ödeyip dört aldı

İşçilerin fondan aldıkları maaşlarla patronlara sunulan teşviklerin oranlarını karşılaştırdığımızda peşkeşin boyutu daha iyi anlaşılacaktır. Öyle ki, 2002 yılından Ağustos 2022 yılına kadar alınan işsizlik maaşlarının toplamı ancak 48.4 milyar TL olurken, patronlara düşen aslan payı ise 55,5 milyar TL oldu. Bu durumun son yıllara yansıması ise aşağıdaki şekilde:

“-2018 yılında işçiler İşsizlik Fonundan yüze 5.9 pay alırken patronlar ise 12.6 teşvik aldı.

-2019 yılında işçiler İşsizlik Fonundan yüze 10 pay alırken patronlar ise 19.1 teşvik aldı.

-2020 yılında işçiler İşsizlik Fonundan yüze 8.4 pay alırken patronlar ise 20.8 teşvik aldı.

-2021 yılında işçiler İşsizlik Fonundan yüze 5.6 pay alırken patronlar ise 25.3 teşvik aldı.

-2022 yılında işçiler İşsizlik Fonundan yüze 11.2 pay alırken patronlar ise 33.6 teşvik aldı.”

2022 yılının Ocak-Kasım dönemine baktığımızda, fona toplamda 23,4 milyar TL yatıran patronlara teşvik adı altında 33,6 milyar TL’nin peşkeş çekildiği görülmektedir.

Yıllara göre bu peşkeşin dağılımı şu şekilde:

“-2018 yılında patronların fona ödediği oran yüzde 11 iken aldıkları teşvik yüzde 19.1

-2019 yılında patronların fona ödediği oran yüzde 9.3 iken aldıkları teşvik yüzde 12.6

-2020 yılında patronların fona ödediği oran yüzde 10.8 iken aldıkları teşvik yüzde 20.8

-2021 yılında patronların fona ödediği oran yüzde 16.2 iken aldıkları teşvik yüzde 25.3

-2022 yılında patronların fona ödediği oran yüzde 23.4 iken aldıkları teşvik yüzde 33.6”

E. Yalçın