Brezilya'da korona salgınının başlangıcından bu yana ölüm ve vaka sayılarındaki artışın zirveye çıkması faşist devlet başkanı Bolsonaro’yu ordu ile karşı karşıya getirmiş görünüyor.

Geçtiğimiz günlerde aralarında dışişleri, sağlık ve savunma gibi önemli bakanların da olduğu 6 bakanı görevden alan Bolsonaro’ya generallerden tepki geldi. Savunma Bakanı’nın azlinden sonra Kara, Hava ve Deniz Kuvvetleri’nin üst kademesindeki generaller, “ordu siyasete alet edilmek isteniyor” diye istifa etti.

Brezilya’da Mart ayında koronavirüs bulaştığı için ölenler, bugüne kadarki en yüksek sayıya ulaştı. Bolsonaro rejimi artan ölüm ve vakalardan mutasyona uğrayan virüsü sorumlu tutuyor. Oysa virüs yayılmaya başladığında, dönemin ABD başkanını örnek alan Bolsonaro, önlem almak yerine, pişkin açıklamalar yapmakla yetinmişti. Yani pandeminin facia boyutuna varmasının bir numaralı sorumlusu bizzat kendisidir.

Brezilya'da, koronavirüs bulaştığı için bugüne kadar 300 bini aşkın kişi hayatını kaybetti. Ölüm ve vaka sayılarında ABD’den sonra Brezilya ikinci sıraya yerleşti. Hastaneler dolu, ilaç yetersiz, oksijen desteğine ihtiyaç duyan hastalar, bu imkandan yoksun kaldıkları için hayatını kaybediyor.

Sağlık Bakanlığı verilerine göre, ülkede Mart ayında 66.573 kişi korona nedeniyle yaşamını yitirdi. Bu, pandemi başladıktan bu yana kaydedilen en yüksek ölüm sayısına tekabül ediyor. Bunun resmi açıklama olduğu dikkate alındığında gerçek sayının daha yüksek olduğu kesindir.

Can kaybı ve hasta sayısında görülen dramatik artışta, Brezilya’da ilk kez tespit edilen ve daha bulaşıcı olan mutasyona uğramış virüsün rolü olduğu öne sürülüyor.

212 milyon nüfusu olan ülkede aşı yetersizliği de devam ediyor. ABD merkezli Johnson & Johnson şirketinin aşısına alelacele onay verilmesi de aşı kıtlığına çare olamadı. Beklentiler, Ağustos ayına kadar 38 milyon aşı dozunun verilmesi yönünde.

***

Ölüm ve hasta sayılarında yaşanan büyük artışa rağmen salgını küçümsemeye devam eden faşist Bolsonaro’ya karşı tepkiler de büyüyor. Tepkileri dindirmek ve imaj tazelemek için üç yılda dört sağlık bakanı değiştiren Bolsonaro, birçok başka bakanı da görevden alarak dikkatleri farklı yönlere çekmeye çalışıyor. Geçen hafta, aralarında faşist hükümetin ideologlarından biri kabul edilen Dışişleri Bakanı Araujo dahil, altı bakan görevden alındı.

Kara, Deniz ve Hava kuvvetlerinden üç üst düzey generalin istifası,  “bakan kıyımı” yapan Bolsonaro’nun Savunma Bakanı’nı da görevden alınmasından sonra geldi. Brezilya’da yayın yapan Guardian gazetesi haberi şöyle verdi:“Ordudan kamuoyu önünde Bolsonaro’ya açık desteğin talep edilmesi ve ordunun siyasallaştırma çabalarına karşı generaller istifa etti.”

Öte yandan hem Bolsonaro hem göreve atadığı yeni Savunma Bakanı, 1964-1985 yılları arasında ülkeyi kasıp-kavuran faşist askeri diktatörlüğe hayranlıklarını her fırsatta dile getiriyorlar. Askeri diktatörlük döneminde, on binlerce insan işkencelerden geçirildi, zindanlara kapatıldı ya da kaybedildi. Bolsonaro, bu karanlık dönemin önde gelen bir askeri işkencecisini “ulusal kahraman” olarak ilan etmişti.

***

Siyasi krizin yanı sıra ülkenin içinde bulunduğu ekonomik kriz pandemi süreciyle daha da derinleşti. İşsizlik, yoksulluk, sefalet daha da arttı. Ekonomik kriz siyasi krizleri de tetiklerken, suçları başkalarına yıkarak temize çıkmaya çalışan Bolsonaro’ya bakan dayanmaz oldu.

Brezilyalı gazeteci Glenn Greenwald, “giderek daha da karmaşık hale gelen ve kötüleşen siyaset kurumu, ülke için büyük bir siyasi krize evrildi” diyerek, burjuva siyaset kurumundaki çürüme ve iflas tablosuna işaret etti. 

Bolsonaro, etrafındaki figüranları feda ederek kendini paklamaya çalışsa da ülke halklarına karşı işlediği ağır suçların üstünü örtemiyor. Özellikle koronadan günde en az 3 bin kişi hayatını kaybederken, pandeminin afete dönüşmesinden Bolsonaro sorumlu tutuluyor. Nitekim Temsilciler Meclisi Başkanı Arthur Lira, “ölüm ve yüksek vaka sayılarındaki artıştan Bolsonaro yönetimi sorumludur” diyerek, faşist başkanın suçlu olduğu gerçeğini dile getirdi.

Yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre, Brezilya halkının da büyük çoğunluğu ölümlerden ve yükselen vaka sayılarından Bolsonaro’yu sorumlu tutuyor. Bolsonaro’nun prestijinin dibe vurduğu bir dönemde üst düzey generallerin, “ordu siyasete alet edilmek isteniyor” diyerek istifa etmeleri, ‘orduyu siyasetin dışında’ tutmaktan ziyade, siyasete müdahale etmenin yolunu açmak olarak yorumlanıyor.

Lula da Silva “hayaleti”

2003’ten 2011’e kadar Brezilya Devlet Başkanlığı yapan solcu Lula da Silva, yolsuzlukla suçlanarak siyaset dışı bırakılmıştı. Geçtiğimiz günlerde mahkemece aklanan 75 yaşındaki Lula’nın siyasete dönme sinyali, siyasi arenada hareketlilik yaratmış ve “Lula, önümüzdeki yıl yapılacak seçimlerde Bolsonaro’yu alt edebilecek kişi” yorumları yapılmasına vesile olmuştu.

“Lula tehlikesi” eşliğinde 1964 darbesine dizilen methiyelerin ayyuka çıktığı, “ordunun siyasete alet edilmek istendiği” tartışmalarının yaşandığı bir dönemde, üst düzey generallerin istifasının, “orduyu siyasetin dışında tutmaktan ziyade, siyasete kolay müdahale etmenin yolunu açmak” olarak yorumlanması, yabana atılmaması gereken bir değerlendirme kabul ediliyor.