Türkiye’nin en yakıcı sorunları arasında yer alan adaletsiz gelir dağılımı, eğitim harcamalarına da belirgin şekilde yansıdı. Aileler, çocuklarının eğitimi için 2019 yılında 2017’ye göre 20 milyar TL daha fazla harcamak zorunda kalırken en zengin aileler ile en yoksul ailelerin eğitim harcamaları arasında 20,5 kat fark oluştu.
Türkiye’de eğitim harcamaları 2019 yılında 2018’e göre yüzde 18,2 artarak 259 milyar 220 milyon TL’ye ulaştı. Eğitim harcaması içindeki devlet payının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı yüzde 4,4 olarak gerçekleşti.
BirGün'de yer alan Mustafa M. Bildircin'in haberine göre CHP Grup Başkanvekili Engin Altay’ın eğitim harcamalarına ilişkin hazırladığı dosya da Türkiye’deki adaletsiz gelir dağılımının eğitime yansımasını ortaya koydu. Rapora göre, en zengin aileler ile en yoksul ailelerin eğitim harcamaları arasında 2019 yılında 20,5 katlık bir fark meydana geldi. 2018 yılında harcamalarının yüzde 0,3’ünü eğitim için ayıran yoksul haneler, 2019 yılındaki harcamalarının yalnızca yüzde 0,2’sini eğitime ayırabildi. En zengin yüzde 20’lik kesimin eğitim için ayırdığı paranın toplam harcamalarına oranı iste yüzde 3,6’dan yüzde 4,2’ye yükseldi.
2019 yılında hane halkının eğitim harcamalarının yüzde 3,2’sini en yoksul yüzde 20’lik kesim yaparken en zengin yüzde 20’lik kesimin eğitim harcamaları içindeki payı yüzde 64,5 ile ifade edildi. CHP’li Altay, “4+4+4” sonrası özel öğretim kurumlarının sayısının giderek arttığının altını çizerek, “Bu kurumlara verilen devlet desteği, veli ve öğrencilerin özel okullara yönlenmesine neden olmuştur. Bir yandan okula başlama maliyetleri artarken diğer yandan devlet okullarında niteliğin düşmesi özel okullara rağbeti artırmaya devam etmiştir” ifadelerini kullandı.
Raporda, zengin ve yoksul arasında eğitime ayrılan bütçe bakımından yaşanan uçurumu gözler önüne seren bazı veriler şöyle sıralandı:
*2019 yılında en yoksul yüzde 20’lik dilimde bulunan ailelerin eğitime 1 milyar 240 milyon TL, en zengin yüzde yirmilik dilimde bulunan ailelerin ise 25 milyar 386 milyon TL kaynak ayırdığı görülüyor.
*En yoksul yüzde yirmilik kesimde bulunan aileler eğitime ayda 19,5 TL, en zengin yüzde yirmilik kesimde bulunan aileler ise ayda 397,7 TL bütçe ayırıyor.
Ailelerin yükü artıyor
Raporda, ailelerin eğitim için yaptığı harcamanın 2018 yılına göre yüzde 25,10 arttığı da belirtildi. Buna göre, aileler 2018 yılında eğitime 43 milyon 30 milyon TL harcarken 2019 yılında eğitim için yapılan harcamalar 53 milyar 833 milyon TL’ye yükseldi. Raporda, ailelerin eğitim harcamalarındaki artışı, “Özel okullara yönelişin bir işareti” olarak yorumlandı. Eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması için tüm eğitim kurumlarının kadro, fiziki donanım ve diğer yönlerden en üst seviyede eşitlenmesi gerektiği vurgulandı.
Eğitim satın alınan hizmete dönüştü
Altay, eğitim harcamalarına ilişkin verileri şöyle değerlendirdi:
“Uzaktan öğretim süreciyle eşitsizlikler, çarpıklıklar gün yüzüne çıktı. Bırakın internet ortamı ve internete erişim araçlarını, bildiğiniz televizyonların olmadığı haneler gerçeği ile karşı karşıya kaldık. EBA sistemi ulaşılır olmadı, bilgisayar, tablet eksikliği gün yüzüne çıktı. Oysa bundan 10 yıl önce FATİH projesiyle bu konuda atılım yapacaklarını söylemişlerdi. En büyük bütçeye sahip olduğu söylenen Bakanlık pandemide sadece 150 bin tablet dağıtıyor.
Ana babalar geçim derdinde ve şimdi tablet, bilgisayar ve internet arayışına giriyor. Yeni yeni harcama kalemleri ortaya çıktı. Düşen gelirleri bunlarla daha da düşüyor. Bu süreçte sosyal devlet en temel hak olan eğitim hakkına erişime kör ve sağır kalmıştır. Üstelik kamusal bir hizmet olan eğitim satın alınan bir hizmete dönüştü. Bütün yük ailelerin omzuna bindi.”
