AKP-MHP rejimi pandemi sürecini, sermayeyi koruyup teşvik etmeye dönük uygulamalarını hayata geçirmek için fırsata çevirdi. Sermayenin demir yumruğu Tayyip Erdoğan başta olmak üzere AKP şefleri “ekonomiyi salgından korudukları” iddiasıyla övünse de derinleşen kriz; artan işsizliğe, enflasyona, yoksullaşmaya ve ağırlaşan sömürü koşullarına yansıyor. Halk sağlığını hiçe sayarak atılan adımlarla Krizin faturasının tümüyle işçi ve emekçilerin sırtına yüklendiği gözler önüne seriliyor.
Bununla birlikte, AKP şeflerinin sunduğu parlak tabloların aksine kriz farklı biçimlerde dışa vuruyor, ekonomik göstergelere yansıyor. Devletin kasasında oluşan açık da bu verilerden birini oluşturuyor. Hazine nakit dengesi özellikle devletin katlanan borçlanmasıyla giderek bozuluyor.
Hazine’nin nakit açığını aşan borçlanmasını ele alan, Dünya gazetesi yazarı İsmet Özkul, “2020’de Hazine, açığından üçte bir fazla borçlandı” başlıklı bugünkü yazısında şuna dikkat çekti:
“Hazine nakit dengesi verileri, bütçe dengelerindeki bozulmanın tüm hızıyla sürdüğünü ortaya koydu. Sayfadaki grafiklerden de görüldüğü üzere bütçe dengelerinde 2015’ten sonra artmaya başlayan bozulma 2019’daki sıçramanın ardından 2020’de de hızla sürdü.”
Nakit açığı 181.8 milyar, borçlanma 240.8 milyar lira
2020 yılı manzarası şöyle sunuluyor:
- 2020 yılında Hazine nakit dengesine göre gelirler yüzde 15.85 artarken giderler yüzde 18.73 arttı.
- Hazine nakit açığı 2019’daki yüzde 84.9’luk sıçramasının üzerine geçen yıl da yüzde 39.8 artarak 181.8 milyar TL düzeyine ulaştı. Hazine’nin nakit açığı 2020’de 51.7 milyar TL arttı.
- Faiz giderlerindeki artış hızı, ortalama gider artış hızının yine üzerine çıktı. Faiz giderleri yüzde 23.93 ve 23.4 milyar TL artarak 121.2 milyar TL düzeyine tırmandı.
- Faiz dışı nakit açığındaki artış da hızlandı. 2016’dan itibaren açık vermeye başlayan faiz dışı nakit dengesi, 2019’da yüzde 496’lık bir artışla adeta patlama yapmıştı. Artış, geçen yıl da sürdü ve faiz dışı açık, 27.75 milyar TL ve yüzde 73.6’lık bir artışla 65.43 milyar TL’ye tırmandı.
- Sonuç, borçlanmanın da hızlı bir şekilde artması oldu. Hazine’nin net borçlanması 2019’daki yüzde 189’luk sıçramanın üzerine yüzde 58 daha arttı. 2019’da 52.7 milyar TL’den 152.4 milyar TL’ye fırlayan net borçlanma, 2020’de 240.8 milyar TL’ye tırmandı.
- 240 milyar TL’lik net borçlanmanın 20.1 milyar TL’si dış borçlanma, 220.6 milyar TL’si iç borçlanma şeklinde oldu. 2019’da yüzde 160.5’lik bir sıçrama yapan net iç borçlanma, 2020’de de yüzde76.9 gibi bir hızla artmaya devam etti.
- Hazine nakit dengesi verilerinde dikkat çeken bir nokta, Hazine’nin nakit açığından çok daha yüksek miktarda borçlanmış olması. 181.8 milyar TL nakit açığı olan Hazine’nin bu açığı finanse etmek için yaptığı borçlanma 240.8 milyar TL oldu. Yani Hazine, nakit açığını finanse etmek için yeterli miktardan 60 milyar TL ve yüzde 32.4 daha fazla borçlandı.
- Sonuç olarak Hazine’nin banka hesabında kur farkıyla birlikte 80.2 milyar liralık bir artış ortaya çıkmış. Bu, geçmiş yıllarda olanlardan kat kat yüksek bir miktar.
- Bu yılın ilk aylarındaki borç ödeme yükü, Hazine’nin 2020’yi yüksek banka hesabıyla kapatmasını gerektirecek düzeyde gözükmüyor.
- Bu durumda Hazine’nin ihtiyaçtan fazla borçlanmasının bir nedeni, döviz borçlanarak Merkez Bankası rezervine destek olmak olabilir. Olası bir neden de faizlerin yükseleceğini öngördüğü için borçlanmayı düşük faiz döneminde yüksek tutma taktiği olabilir. Bunlara gündemden bir türlü çıkmayan seçim olasılığına hazırlık da eklenebilir.
