Çin'de işçi grevleri ve protestolarda artış yaşanıyor. Çin İşçi Bülteni'nin verilerine göre 2022 yılında gerçekleştirilen grev ve protestolar 830 iken, bu yılın ilk 6 ayında 741'e ulaştı. 

Çin İşçi Bülteni'nden “grev haritası” verilerini aktaran Evrensel’in haberine göre, 2023'ün ocak ayında 10 grev ve protesto yaşanırken, mayıs ayında bu sayı 59 olarak kayda geçti. Protestolarda en büyük artış imalat sektöründe yaşandı. İnşaat sektöründe de işçiler ücret gecikmeleri nedeniyle ayda yaklaşık 50 eylem gerçekleştirdi. Bunu 10 eylem ile hizmet sektörü, 5 eylem ile ulaştırma sektörü izledi. Eğitim ve madencilik sektöründe de mayıs ayından bu yana eylemlerin giderek arttığı ifade ediliyor.

Çin'in toplam ihracatı Haziran 2022'den buyana düşüşte. Avrupa ve ABD'de süren kriz ve ekonomik daralma, Çin'in denizaşırı ülkelerden aldığı siparişlerin düşmesine neden oldu. Ticari anlaşmazlıkların da imalat sektöründeki istikrarsızlığı artırdığı belirtiliyor. Kapitalistler, ekonomik alanda yaşanan sorunların faturasını işçi sınıfına yıkmak isterken, işçiler ise haklarını alabilmek için grev ve gösteriler düzenliyor.

İmalat Sektörü

Mayıs ayında yaşanan grev ve protestolarda en büyük artış imalat sektöründe görüldü. Özellikle kıyı bölgelerindeki fabrikaların kapatılması ve taşınması işçileri hak arama mücadelesine yöneltiyor. İmalat sektöründe yaşanan protestoların yarısından fazlası Guangdong eyaletinde yoğunlaşan elektronik, hazır giyim ve konfeksiyon işkollarında gerçekleşti.

Çin İşçi Bülteni'nin “grev haritası”na göre, bu yılın ilk 6 ayında elektronik fabrikalarında 66 protesto kayda geçerken, hazır giyim ve konfeksiyon işçileri ise 38 eylem gerçekleştirdi. Bunun dışında metalik ürünlerde 18, petrokimya ürünlerinde 14, otomotivde 12, makinede 9 ve oyuncak üretiminde 6 protesto kayda geçti.

Elektronik sektöründeki protestolar, ödenmeyen ücretler ve fabrikaların kapanması ve yer değiştirmesinden dolayı yaşandı. Tazminatların ödenmemesi, işçilerin şirket yönetiminin kararları ve sözleşme şartlarından memnun olmaması (şirketlerin onları başka pozisyonlara göndermesi, yeni sözleşme dayatmaları veya işçilerin istifaya zorlanması gibi nedenler) işçilerin daha sık grev ve gösteri düzenlemelerine neden oluyor.

Hoşnutsuzlukları artan işçiler fabrika çevresinde veya idari ofislerde toplanarak protesto gösterilerini gerçekleştiriyor. Bazı durumlarda -Henan eyaletinin Zhoukou kentinde Mayıs 2023’te Foxconn işçilerinin yaptığı gibi-, blokaj eylemleri yaparak fabrikaya girişi kapatıyorlar.

Çin İşçi Bülteni'nin “grev haritası”, elektronik sektöründeki protestoların yaklaşık yüzde 40’ının 101 ila 1000 işçiyi kapsadığını, yüzde 60’ına katılan işçi sayısının 100 ya da daha az olduğunu belirtiyor.

Hazır giyim ve konfeksiyon sektöründe ise eylemlerin çoğu 100’den az işçinin katıldığı oturma eylemi şeklinde gerçekleşti. Yılın ilk yarısında yapılan 38 eylemden 31’i ödenmeyen ücretlerle ilgiliydi.

İnşaat sektörü

İnşaat sektöründe de ödenmeyen ücretler protestoların odağında yer aldı. Eylemler, son 10 yılda büyük nüfus artışı gerçekleşen eyaletlerde yoğunlaşıyor. En fazla protesto 83 eylemin yapıldığı Guangdong eyaletinde gerçekleşti. Bunu sırasıyla Shaanxi'de 39, Henan'da 22, Zhejiang'da 19, Shandong'da 18 ve Sichuan'da 16 eylem izledi. 

Hizmet sektörü

Hizmet sektörü, 2023’ün ilk yarısında gerçekleşen protestolarda üçüncü sırada yer aldı. Hizmet sektöründe ayda 17 eylem gerçekleştirildi. En yaygın talep ödenmemiş ücretlerin ödenmesi oldu. Yılın ilk yarısında Sanitasyon'da 22 eylem, perakende ve toptan satış sektöründe 21 eylem, oteller-yiyecek-içecek sektöründe ise 15 eylem kayda geçti.

Geleneksel perakende sektörü giderek daha fazla e-ticaret platformları ile karşı karşıya kalmakta. Son iki yıldır pandeminin etkisi ile tuğla ve harç hipermarketlerinin ve süpermarketlerin birçok satış noktası kapandı. Bu ise, işçilerin ücretlerinin ödenmemesine gerekçe yapıldı, kapitalistler bedeli işçilere ödetmek istedi.

Örneğin, Carrefour'un 2023 yılının başından bu yana ülke genelinde bazı mağazalarını kapattığı ve zorunlu işten çıkarmalar ve kıdem tazminatlarının ödenmesinde gecikmeler yaşandığı bildiriliyor.

Perakendeci Better Life ticari zincir mağazasında da durum farksız. Better Life mayıs ayında, Hunan eyaletinin çeşitli şehirlerindeki süpermarketlerini art arda kapattığını duyurdu. Kapanan bu mağazalardan birinin önünde protesto gösterisi yapan işçilerden bazıları çatıya çıkarak çatıdan atlama tehdidinde bulundu. İşçiler, şirketten sosyal güvenlik hakları ve geciken ücretlerinin ödemesini talep etti.

Temizlik sektöründe de ücretlerin ödenmesinde büyük oranda gecikme yaşanıyor. Temizlik şirketleri, işçi ücretlerini ödememeyi “sözleşme taraflarından fon alamama” gerekçesine dayandırıyorlar. Sözleşme tarafı ise çoğu durumda hükümetin kendisi oluyor.

Taşımacılık ve lojistik sektörü

Bu yılın ilk yarısında 26 protestonun kaydedildiği ulaşım sektöründe eylemler daha çok taksi şoförleri tarafından gerçekleştirildi. Taksiler, lisanssız taksiler ve çevrim içi araç çağırma platformlarının rekabetinden etkilenirken, şoförler ayrıca paylaşımlı elektrikli bisikletlerin yaygınlaşmasını da protesto ediyor.

Diğer taşımacılık ve lojistik sektöründeki protestolara gelince; Çin İşçi Bülteni, Guangdong eyaletinde bulunan Shanwei'de, Meituan gıda dağıtım sürücüleri tarafından mart ve nisan aylarında üç grevin kayda geçtiğini bildiriyor. Meituan, sürücülerinin “sert hava sübvansiyonlarını” iptal etti ve birim fiyatlarını düşürdü. Bunu protesto ederek greve giden işçilere karşı şirket kendi yerlerine diğer bölgelerden sürücüler getirtiyor. Bu duruma internette dikkat çekilmesinin ardından, şirket birim fiyatı eski haline getirdi ve sürücü sübvansiyonlarını kısmen geri vermek zorunda kaldı.

Çevrim içi bir nakliye platformu olan Huolala şirketinin sürücüleri de mayıs ayında birçok grev gerçekleştirdi. Chengdu, Chongqing ve Shandong eyaletindeki Liaocheng’de Huolala sürücüleri, şirketin taşıma fiyatlarını art arda dört kez düşürmesinden ve sürücülerin gelirlerinin düşürülmesi politikalarından hoşnutsuzdu. Sürücüler müşterileri platforma çekmek için tasarlanmış olan bu politikaların bedelini kendilerinin ödediğini gördü. Huolala ayrıca üyelik ücretlerini ve platform komisyonlarını artırarak da sürücülerin gelirlerini azalttı. Sendika ve yetkililerden gelen resmi tepkiler ise işçilerin haklarını korumak için yeterli olmadı.

***

Çin İşçi Bülteni ülkenin resmi sendikası olan Tüm Çin Sendikalar Federasyonu’nun (ACFTU) bazı kademelerinin bazı toplu eylemlere dahil olmak için inisiyatif aldığına, bu eylemlere sendikaların müdahalesinin etkisinin oldukça sınırlı kaldığına ve hâlâ bürokrasi tarafından engellendiğine dikkat çekti. Bültende bazı durumlarda sendikaların eylemlerinin doğrudan işçilerin çıkarlarıyla çatıştığı belirtiliyor ve bu yönde birçok örnek gösteriliyor.

Bültende, işçi grevlerine ve protestolarına polisin gönderilmesinin sıklaştığı ve bunun 2022 yılına göre iki kat arttığı vurgulanıyor. 2022 yılında işçi grev ve eylemlerine polis 49 kez gönderilirken, 2023 yılının ilk yarısında bu sayı 82 olarak kayda geçti. Bunların yedisinde ise işçiler, ücretleri ile tazminatlarının ödenmesi talebiyle protesto yaptıkları için gözaltına alındı.

Ekonomide yaşanan daralma ve bunun faturasının işçilere kesilmek istenmesi, Çin’de grev ve gösterilerdeki artışın devam edeceğine işaret ediyor.