2016 yılında araba lastiği ve çöpleri yakmanın biyokütle sayıldığını, 2019’da çöpü azaltacak depozito sisteminin iptal edilerek poşetin paralı yapıldığını ve devamında 2020’de geçen Elektrik Piyasası Kanunu ve Türkiye Çevre Ajansı düzenlemesi ile resmin tamamlandığını iddia ettik. Yetmedi, İngiliz gazeteci Kit Chellel kendi çöpünü Adana’da bulurken bizim çöpümüzün ise yakıldığını, yani onu havada bulacağımızı da iddia ettik.
Şimdi o iddiamızı ispatlayalım ve yukarıda bahsedilen düzenlemeler ile çöp yakma arasındaki ilişkiyi kuralım. Hatta kentlerde dolaşan hafriyat kamyonları ve beton mikserleri arasındaki ilişkiyi de kuralım mı?
Öncelikle bir sayı ile başlayalım, bu ülkede resmî belgeli, devlet onaylı kaç tane çöp yakma tesisi var?
Atık yakma tesis sayısını açıklıyorum
Çevresel İzin ve Lisans İstatistikleri Bülteni-2020’ye göre “Atık Yakma ve Beraber Yakma” için geçici faaliyet belgesi alan 19, lisansı alan ise 71 şirket var. Yani bu demektir ki 70’den fazla şirket atık yakıyor.
Geçici faaliyet belgesi olanlar da lisans işlemlerini tamamladıysa şimdilerde 90’dan fazla atık yakma tesisimiz var denebilir.
Bu tesislerin başında ise çimento fabrikaları geliyor. Bunların yarıya yakını çimento fabrikaları. Türk Çimento’ya göre 35 çimento fabrikası atık yakıyor. İnanmayanlar için bilginin kaynağını burada bulabilirsiniz. Buradaki verilere göre çimento fabrikalarında bir yılda yakılan atık miktarı 15 yıl önce 47 bin ton iken EPK geçerken, yani 2016’da 616 bin tona çıkmıştı. Yakılan atık miktarı 9 yılda 559 bin ton artmıştı.
2016’da EPK geçerken 616 bin ton olan yakılan atık miktarı 2018’de poşet paralı olurken 1 milyon tonu geçti. 2020 yılına gelindiğinde yakılan atık miktarı 2016’dan 719 bin ton daha yüksek oldu!
Çimento fabrikaları ne kadar çöp yaktı?
Enerji Bakanlığı verilerine göre 2020’de çimento fabrikaları 1 Milyon 335 bin ton atık yaktı. 2007’den sonraki 9 yılda yakılan çöp miktarı 559 bin ton artarken EPK geçtikten sonra sadece 4 yıldaki artış ise 719 bin ton oldu.
Birkaç yıl önce Karadeniz yaylarında çöp yakan köylüler gördüğümde anlamamış, kahrolmuştum. Meğerse bu ülkede çöp yakma devlet politikası imiş.
Bunun dışında enerji santrallerinde atık yakıldığını biliyoruz. Rakamlar kesinleşmeye muhtaç olsa da, çimentoda yakılan miktar ve enerji tablolarına bakıldığı zaman bu miktarın 3 milyon tonun çok üstünde olduğu söylenebilir. 2016 yılında Türkiye’de “biyoenerji ve atıklar” kalemi altında 1,4 milyon ton atık yakılırken, bu miktar 2020’de 3,4 milyon tona çıkmış.
Bu fark da hesaba katılırsa 2016’dan sonra çimento fabrikaları ve elektrik santralinde artış sonucunda 2020’de yakılan atık miktarının toplamda 4,7 milyon ton olduğu söylenebilir.
Türkiye’de 2016 ve 2018’de başlayan düzenlemeler sonucunda 2020’de 70’den fazla tesis çöp yakar hale geldi ve neredeyse 4,7 milyon ton çöp yakılır oldu. Şimdi 2020’de geçen EPK ve TÇA ile bu resim bir kat daha büyüyecek. Sadece geçen aylarda açılan, ormanın ortasına kurulu, Avrupa’da bile olmayan büyüklükteki Eyüpsultan Çöp Yakma ve Çöpten elektrik elde etme tesisinde günde 3 bin ton, yılda 1 milyon ton çöp yakılacak.
İstanbul'a yeni bir çöp yakma tesisi geliyor
İBB son açtığı tesis ile bu ülkede yakılan her 5 kilogram çöpün bir kilogramını kendi yakıyor. Böylece Türkiye’de çöp yakma gibi kirli bir teknolojiyi uygulayan çimento fabrikaları, enerji santralleri yanında üçüncü bir oyuncu olarak İBB var.
İBB şimdilerde yeni bir çöp yakma tesisi peşinde. 2021’de açılması planlanan tesisin 2022’de açıldığını, ikinci tesisin 2024, üçüncü tesisin ise 2035’de açılmasının hedeflendiğini belirtelim. Bunlar tamamlanınca İBB yılda 3 milyon ton çöpü yakıp külünü havaya savuracak. Böylece her yıl yüzbinlerde ton kül Marmara denizine ve Istanbulluların tepesine yağacak.
Şimdi resmi tamamlayalım. Londra'dan gelen çöp meselesi buzdağının görünen kısmı. Altında ise Türkiye’nin ucuz çöpleri yakma ve pahalı olanları ise Hanımın Ajansı’na satma derdi var. Bu konuda hükümet yalnız değil. TBMM’de karşı çıkan yok ve dışarıda destekleyenler bile var.
Yaaa... İşin aslını konuşunca resim ne kadar berrak değil mi? 70’den fazla çöp yakma tesisi ve tahminen 5 milyon tonu aşmış çöp yakan bir ülkede Londra'dan gelen çöpün akıbetini konuşuyoruz ama kendi çöpümüze zerre değer vermiyoruz. Çöp milliyetçiliği sanki.
Gazete Duvar / 06.04.22
