Yap-İşlet, Yap-İşlet-Devret, İşletme Hakkı Devri, Varlık Satışı gibi özelleştirme modelleri ile özel şirketlerin hakim olduğu enerji sektörü, iktidar eliyle halkın sınırlı kazançlarının aktarıldığı kara deliğe dönüştü. İktidar, bir yandan kamu kurumlarının yeni üretim yatırımları yapmasını engellerken diğer yandan akla gelmeyecek yöntemlerle servet aktarıyor.
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Üyesi Orhan Aytaç'ın bu konuyla ilgili yaptığı çalışmada yer alan bilgilere göre, yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektriğe ABD doları bazında ve yerli kömürden elektrik üreten santralların üretimlerinin bir bölümüne TL üzerinden sabit fiyat ile alım garantisi verildi. Ayrıca bazı elektrik üreticilerinin piyasa ortalama satış fiyatından daha yüksek fiyatlarla elektrik satmalarını sağladı. Yine bazı santrallara da üretimlerinden bağımsız olarak Kapasite Mekanizması adı altında ödeme yapıldı.
Nurcan Gökdemir’in BirGün’de yer alan haberine göre YEKDEM (Elektrik Piyasası Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) çerçevesinde 2010 yılında belirlenen enerji alım fiyatları, başlangıçta o günün maliyetleri ile uyumlu seyretti. Ancak yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretim teknolojilerindeki gelişme eğilimi ve bu gelişmelerin getirisi olarak yatırım maliyetlerinde büyük düşüşler olacağı öngörülmesine rağmen, 2013 yılındaki Bakanlar Kurulu Kararı ile 2016-2020 döneminde de YEKDEM’e önceki şartlarla devam edilmesi kararlaştırıldı. Böylece, maliyetler düşerken yüksek alım fiyatları uygulandı. Sonuçta, özel firmalarca üretilen elektrik enerjisine yüksek fiyatla alım garantisi verilmesi, çok büyük santralların bu uygulamadan yararlandırılmaları ve denetimsizlik yatırımcının iştahını kabarttı. Böylelikle bir yandan doğayı-çevreyi olumsuz yönde etkileyen birçok yatırıma yol açıldı, diğer yandan da yurttaşların elektrik faturalarının tutarı yükseldi.
Özel sektöre ait akarsu HES, rüzgâr, jeotermal ve güneş santrallarının neredeyse tamamı, ayrıca bazı büyük barajlı HES’ler de YEKDEM desteğinden yararlandı. 2020 ve 2021 yıllarında Türkiye toplam elektrik tüketiminin yaklaşık dörtte biri YEKDEM kapsamındaki tesislerden alındı. 2016-2020 döneminde bu yolla aktarılan sermaye tutarı 95,5 milyar TL olarak hesaplandı.
