Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Saltık, Türkiye’nin Covid-19 ile mücadelesini “İktidar, toplumsal bağışıklığın yayılmasına oynuyor” sözleriyle değerlendirdi.

Artı Gerçek’e açıklamalarda bulunan Prof. Saltık, Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın salgının yayılma hızının denetim altına alındığı açıklamasına ilişkin “Keşke doğru olsa” dedi ve şöyle devam etti:

Türkiye’nin nüfusuna oranla 5 kat korona hastası var

“Halkımızı tabii üzmek istemeyiz ama rakamlar öyle söylemiyor. Artış hızında azalma değil artma var. Dünya genelindeki günlük 75 bin 804 olgu (vaka, hasta) sayısının 3 bin 977’si Türkiye’de. Bu oran olarak yüzde 5,2’ye karşılık geliyor. Dünyada dün (19 Nisan) tanı konan yüz hastadan 5,2’si Türkiye’de. Ama Türkiye dünya nüfusunun yüzde 1,1’ine sahip. Yani nüfusuna oranla 5 kat fazla sayıda insan hastalığa yakalanmış oldu. Önceki günlerde de benzer durum söz konusu.”

‘Vaka sayısında 40 günde çin’i geçtik!’

Ayrıca ölüm sayılarının son 4-5 gündür yüzlerin üstünde seyrettiğini hatırlatan Saltık, şunları söyledi:

“Dünya genelinde 165 bin 31 ölüm var toplamda. Türkiye’deki ölüm toplam 2 bin 17. Dünyada toplam vakalara göre ölümlere baktığımızda 2 milyon 407 bin içinde yüzde 6,85 oranında. Yani dünyada her yüz hastadan 6,85’i ölüyor. Fakat Türkiye’de yüzde 2,34. Dünyada ölüm hızı 6,86. Bizde ise yüzde 2,34. Olgu sayıları bakımından toplamda dünyada 7. sıraya çıktık. Son 2 günde üst üste İran ve Çin’i geçtik. Çin’deki rakamlar 110 günlük, bizimki ise 40 günlük rakamlar. 40 günde Çin’in rakamlarını aştık. Onlar 82 bin 700’de, biz 86 bin 300’ü geçtik. Üstelik Çin 1,4 milyar, biz 88 milyon nüfusluyuz.”

Prof. Ahmet Saltık, öte yandan bu rakamların inandırıcı olmadığını ifade etti. Yöneticilerin salgının Türkiye’ye girişini geciktirdiklerini söylediklerini belirterek, resmi olarak ilk vakanın, Dünya Sağlık Örgütü’nün küresel salgın (pandemi) ilan ettiği 11 Mart’ta açıklandığına dikkat çeken Saltık, “Bu bir rastlantı mı, bilmiyorum” dedi. Saltık, 11 Mart öncesinde de pek çok hekimin dört dörtlük korona hastaları gördüklerini ama Türkiye’de resmen “yok” denildiği ve test yapıl(a)madığı için korona virüs enfeksiyonu tanısı koyamadıklarını ifade ettiklerini anlattı.

‘11 Mart öncesi vakaları belirlemek mümkün’

Saltık’a göre, geriye dönük bilgisayarlı tomografi çekimleri ve klinik bulgular hasta dosyalarında incelenerek ya da sözel otopsi yöntemleriyle uygun sorular sorarak bu tanının sonradan da konulabilmesi mümkün. Prof. Saltık, Çin’in bu yöntemlerle geçmişe dönük 1300 ölümü daha korona ölümü kabul edip ölüm sayısına eklediğini anımsatırken, Türkiye’nin ise tersi yöntemler izlediğini söyledi:

“Acaba ne yaparız da korona hastası demeyiz, korona ölümü demeyiz’ diye birçok yönteme başvuruluyor. Türkiye’deki hasta ve ölüm sayıları gerçekçi olmaktan çok uzak. Vaka sayısı bakımından dünyada 7. sıraya gelmiş olacağız, günlük 75 bin vakanın 4 bini sizde olacak ama dünya nüfusuna göre nüfusumuz dikkate alındığında dünkü toplam yeni hasta sayısının yüzde 1,1’ine sahip olmamız beklenirken, 834 vakayı geçmememiz gerekirken vaka sayısı 3977 ve siz bütün bunlara karşılık ‘tedavide çok başarılıyız, çünkü erken tanı koyuyoruz’ vs. vs. diyeceksiniz. Türkiye’de ölümler bu yüzden az, diyeceksiniz. Ama her yerden haber alıyoruz, korona ölümlerinin kayıtlara düşmemesi için bütün çabalar gösteriliyor.” 

‘Erken tanı hastaneye giden hasta değildir’

Ayrıca, erken tanı konusundaki açıklamalara da itiraz eden Prof. Saltık, “Erken tanı koyup koymadığımızı yoğun bakıma alınan hasta oranlarından da anlayabiliriz. Dünya genelinde yoğun bakıma giren hasta oranı, 20 Nisan günü yüzde 2,25. Türkiye’de bu oran yüzde 3,4; epey yüksek. Erken tanı koyuyorsak neden yoğun bakıma daha çok hastamız düşüyor. Ayrıca erken tanı koyduğumuz konusunda da kuşkularımız var. Çünkü erken tanı hastaneye başvuran insan demek değildir. Erken tanı toplumun içinde, size gelemeyen insanları tarayarak, bulgu vermezken ya da ayakta hafif atlatırken, sizin kapı kapı dolaşarak aldığınız test örnekleriyle pozitif bulduğunuzdur. Hastaneye gelen insan için ancak popüler anlamda erken tanı diyebilirsiniz, bilimsel olarak değil” dedi.

‘Bulaştırıcı sayısı salgının tırmanacağını gösteriyor’

Prof. Ahmet Saltık, Türkiye’deki yayılma hızının azalmadığının bir başka kanıtı olarak bulaştırıcılık katsayısını (R0) gösterdi. Saltık, Sağlık Bakanı’nın açıkladığı verilerden yapılan hesaba göre, R0 değeri, yani bulaştırıcılık katsayısının 4,1 dolayında olduğunu hatırlattı. Yani bir insan 4 kişiden biraz daha fazlasına hastalığı bulaştırıyor. Prof. Saltık, “Bulaştırıcılık katsayısı 1’e inerse salgın düz çizgi (plato) çizmeye başlar. Bulaştırıcılık katsayısının 4,1 olduğu bir yerde platoyu yakalıyoruz, diyemezsiniz. Bu, matematiksel ve biyolojik olarak olanaklı değildir. 4,1 düzeyindeki R0 değerini 1-2 hafta içinde 1’e getiremezsiniz. Bu, salgının birkaç hafta daha tırmanmaya devam edeceği anlamına gelir” diye konuştu.

‘Çok az şey biliyoruz’

Değerlendirmelerinin “ihtiyatlı” olduğunu da sözlerine ekleyen Saltık, bunun nedenini Sağlık Bakanlığı’nın çok sınırlı veri paylaşmasına bağladı. “Çok az şey biliyoruz” diyen Saltık, şöyle devam etti:

“Örneğin ben Paris’te, New York’ta, Londra’da sokak sokak kaç hasta var; yaşı, cinsiyeti, mesleği ne; hastaneye yatmış mı, kaç test yapılmış, tüm bunları görebiliyorum. Ama Türkiye’de göremiyoruz. Göremediğimiz için verilerimiz çok sınırlı ve analizlerimiz ihtiyatlı. Eğer yanılıyor isek bunun sorumlusu biz değiliz. Daha saydam ve yeterli veriler versin Bakanlık, ona göre konuşalım. Sonra dönüp bizi suçlamasınlar, felaket tellallığı yapıyorsunuz, diye. Hiç böyle bir derdimiz, niyetimiz yok. Biz de ülkemiz bir an önce bu sorunu çözsün diye çırpınıyoruz. İlk ricamız saydamlık, dürüstlük… Halka masal anlatmaya son verilmesi...”

‘14 günlük kesintisiz karantina dışında çare kalmadı’

“Sanıyorum ki, en az 14 günlük kesintisiz bir şekilde Türkiye’yi kapatma dışında çare kalmadı.” diyen Saltık, her geçen gün ölü ve hasta sayısının arttığını, ulusal ekonominin yaklaşık 3,2 milyar dolar / gün (beklenen 2020 GSMH 800 milyar Dolar’ın yüzde 0,4’ü) daha ek yük altına girdiğini söyledi.

Saltık, “Buna (14 günlük karantina) zorunlu kalınacak sonuçta ama çok geç olacak, olmakta. Toplumsal bağışıklığın yayılmasına oynuyor iktidar, hastalıkla mücadelede şu anda kart bu. Ve bu siyasal tercihin bedeli ne yazık ki; daha çok hastalık, daha çok ölüm, daha çok ekonomik çöküntü oluyor” dedi.

Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın kesintisiz karantinanın ekonomiye maliyetinin ağır olacağı açıklamasını hatırlatmamız üzerine ise Prof. Ahmet Saltık, şunları söyledi:

“Bu konuda birkaç iktisat profesörünün makalesi yayımlandı. Koç Üniversitesi’nden Prof. Selva Demiralp, yurtdışından da iktisatçılarla bir takım çalışması yaptı. 16 Nisan’da yayımlanan makalenin adı ‘Tam karantina geciktikçe ekonomik maliyeti artıyor.’ (http://ahmetsaltik.net/2020/04/17/tam-karantina-geciktikceekonomik-maliyeti-artiyor/) Bu hocamız ve çalışma arkadaşlarının ortaya koyduğu bir grafik de var. Her geçen gün ulusal gelirin yüzde 0,4’ü kadar maliyet büyüyor. Türkiye’de 14 günlük karantina 16 Nisan’da, bu çalışma yayımlandığında ilan edilseydi ulusal gelirin yüzde 7,8’ine mal olacaktı. Bir gün gecikmeyle ilan edilseydi maliyet yüzde 8,2’ye çıkıyor. Bir sonraki güne, yani 18 Nisan’a kalırsa yüzde 8,6’ya çıkıyor ulusal gelirdeki yitik. Her gün yüzde 0,4 artıyor. Eğer 800 milyar dolarlık ulusal gelir elde edeceksek (?) yıl sonunda, bu varsayım ile 800 milyar doların yüzde 0,4’ü 3,2 milyar dolara denk düşüyor. Sayın Kalın, bunu neye dayanarak söyledi? Prof. Demiralp dışında başka iktisatçıların birkaç kestirim çalışması daha yayımlandı. Bilimsel veriler bunları söylüyor.

“Bütçede para yok, tam takır. 14 günlük karantinanın bedelini ödeyemiyor iktidar ve ayak sürüyor. Bu parayı bulamadığı için de bedelini halkımız daha çok ölüm, daha çok hastalık, daha çok ekonomik çöküntü ile ödüyor.”

Derya Okatan - Artı Gerçek / 21.04.20