Panama’da Yüksek Mahkeme tartışmalı bakır madenciliği projesinin anayasaya aykırı olduğuna karar verdi. Mahkeme “20 Ekim 2023 tarih ve 406 sayılı yasanın tamamının” anayasaya aykırı olduğuna oybirliği ile karar verdi. Projeye karşı kararlı bir mücadele veren emekçiler, mahkemenin kararını sokaklarda kutladı ve karar resmi gazetede yayınlanana değin sokakları terketmemekte kararlı olduklarını ifade ettiler. Panama Devlet Başkanı Laurentino Cortizo, karara saygılı olduğunu ve madenin kapatılacağını açıkladı.

Orta Amerika ülkesi Panama’da Hükümetin 20 Ekim 2023’te Kanadalı First Quantum Minerals (FQM) şirketiyle maden anlaşmasını 20 yıl uzatması işçi ve emekçilerin, yerli halkların öfkesini sokağa taşırmıştı. O günden bu yana ülkede protestolar durmadı. Ülkede haftalardır süren kitlesel protestolar, grevler ve yol kapatmalar, iktidarı geri atmaya zorladı. 

Bu sözleşme Mineria Panama S.A. ile ne zaman imzalandı?

Bakır madeni ile sözleşme 1997 yılında imzalandı ve yirmi yıl sonra, 2017 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından yasa dışı ilan edildi. Ancak bu durum siyasi sorumlular tarafından hiçbir zaman dikkate alınmadı. Anayasa Mahkemesi de kendi kararının yürürlüğe girmesi konusunda ısrar etmedi. Kısacası 2017 kararı hiçbir zaman uygulanmadı.

Ağustos ayında, Devlet Başkanı Laurentino Cortizo hükümeti, Kanadalı First Quantum Minerals şirketinin bir yan kuruluşu olan madencilik şirketi Mineria Panamá S.A. ile şirketin en az 20 yıl boyunca açık ocaklarda bakır çıkarmasını öngören bir sözleşme imzalamıştı; bu sözleşmeyi 20 yıl daha uzatma seçeneği de mevcut.

Bu yılın Ekim ayında Minera Panama'nın yirmi yıl boyunca faaliyetlerine devam etmesine izin veren 406 sayılı Yasanın Panama Meclisinde kabul edilmesinin ardından sendikalar, çevre örgütleri, yerli halk kitlesel protestolara başladı.

Ülkede haftalardır yaygın, kitlesel militan protestolar yaşandı, grevler ve yol blokaj eylemleri gerçekleştirildi. Protestolarda 1.300 kişi tutuklandı. Tutuklananlar arasında Endüstriyel İnşaat İşçileri Sendikası'nın (Sindicato Único Nacional de Trabajadores de la Industria de la Construcción y Likees-Suntracs) 15 üst düzey yöneticisi de bulunuyor.  “Sözleşmeli katiller” de devreye sokuldu ve gösterilere katılan dört kişi öldürüldü, çok sayıda kişi yaralandı, birçok kişi ölümle tehdit edildi.

Bu madencilik yöntemleri, Orta Amerika'nın ekolojik kalplerinden biri olan tropik bir bölgedeki ekosisteme büyük zarar veriyor

2021’de başlayan maden direnişi, çevreye ve biyoçeşitliliğe vereceği zararın yanı sıra yeni anlaşmanın maden şirketine tanıdığı “cömert” haklar sebebiyle “yolsuzluk” iddialarıyla ülke çapında protesto gösterilerine dönüşmüştü.

Protestoların baskısı altında hükümet 407 sayılı yasayı çıkardı. 407 sayılı Kanunla madencilik imtiyazlarının çoğunu askıya alma kararı alındı. Ancak sendikalar ve yerli halk bu geri adımı yeterli görmedi. Çünkü bu yasayla Minera Panama imtiyazı açıkça hariç tutulmuştu. Sonra Panama gibi küçük bir ülkede 150 yeni maden imtiyazı için başvurular vardı. Sendikalar ve yerli halk tutumlarını açıkça ortaya koydular ve protestoların, 406 sayılı kanun iptal edilene ve Panama metal madenciliğinin olmadığı bir ülke olana değin devam edeceğini söylediler.

Orta Amerika’nın en büyük bakır madeni sermayeye peşkeş çekildi

Orta Amerika’nın en büyük açık bakır madeni Cobre Panama, ülkenin GSYİH’sinın yüzde 5'ini ve ihracat gelirinin yüzde 75'ini oluşturuyor.

Bir maden ülkesi olan Panama’da askeri diktatörlük döneminden bu yana 44 yıldır neoliberal ekonomik politikalar uygulanıyor: Bu süreç içinde kamu hizmetleri özelleştirildi, doğal kaynaklar sermayeye peşkeş çekilerek yağmalandı.

Latin Amerika'da istikrarlı ve bolluk içinde yaşayan, varlıklı ve zengin bir ülke kabul edilmesine rağmen Panama'daki insanların çoğunluğu ekonomik açıdan zor koşullar altında yaşıyor. Nüfusun neredeyse yüzde 50'si kayıt dışı sektörde çalıştırılıyor. Öte yandan bir yolsuzluk ve cezasızlık ağı gibi yasadışı işlemlerden elde edilen yüksek karlardan zenginleşen asalak bir kesim de var.

First Quantum Minerals (FQM) şirketi 2019'dan beri Donoso'da Orta Amerika'nın en büyük açık hava bakır madenini işletiyor. Başbakan Laurentino Cortizo maden kapatılması durumunda 48 bin kişi işsiz kalacak diyerek yasayı savunsa da emekçiler ve yerli halklar madeni kapattırma mücadelesinden vazgeçmediler. Madenin kapatılması için çok sayıda davalar da açıldı.

Aylar süren kararlı mücadelelerin ardından Anayasa Mahkemesi kesin kapatma kararı almış oldu. Madenin kapattırılması, fiili-meşru mücadeleyi sonuna değin götürme bilinci ve azminin zaferi olmuştur.