25 Eylül Pazar günü İsviçre’de Federal düzeyde düzenlenen referandumda, birçok konu oylamaya sunuldu. Oylanan en yakıcı konulardan biri “AVS21” başlıklı “reformdu.” %50,6 oranında “evet” oyuyla kabul edilen ve 2023’te yürürlüğe girecek olan “reforma” göre kadınların emeklilik yaşı 64’ten 65’e çıkarılıyor.

Geçen yıl yapılan tartışmalarda yasaya karşı çıkanlar, İsviçre’de kadınların önemli oranda ayrımcılığa maruz kaldıklarını ve erkeklerle aralarında büyük bir ücret farkı olduğunu hatırlatarak emeklilik yaşının arttırılmaması gerektiğini savundular. Emeklilik yaşının yükseltilmesini isteyen sermaye çevreleri ise toplumun yaşlandığını ve bu sebeple 2030’dan itibaren emeklilik kasasında 26 milyar franklık bir açık oluşacağı gerekçesini öne sürmüştü. 9 Haziran 2021’de mecliste seçim yapılarak kadınların emeklilik yaşı 65’e çıkarılmış ve yasayı destekleyenler tarafından bu sayede 10 milyar tasarruf elde edileceği açıklanmıştı.

Federal Sosyal Sigortalar Dairesinin verdiği bilgilere göre, 2021’de emeklilik kasası 2,6 milyar frank kar elde etti ve 49,7 milyar franklık bir sermayesi var. İsviçre Ekonomi Bakanı, 2020 yılında kadınların erkeklere göre ortalama %35 oranında daha az emekli aylığı aldığını söylemişti. Yakın zamanda yapılan bir ankete katılanların %55’i yasaya olumlu baktığını ifade etmişti. Anket sonuçlarına göre erkeklerin %70’i ‘reformu’ desteklerken, kadınların %58’i karşı çıktı.   

Konuyla ilgili daha önce iki defa referandum yapılmıştı. 2004’te yapılan ilk referandumda yasa %68 oyla reddedilmişti. 2017’de yapılan ikinci referandumda İsviçre Sosyalist Partisi (PS) milletvekili ve halen de Sosyal İşler Bakanı olan Alain Berset de destek vermiş ancak yine yasa %53 oyla ret edilmişti.

***

Seçim sonrası patron sendikaları, sağcı partiler ve burjuva kadınlar seçimi bir galibiyet ve başarı olarak ilan etti. “Reforma 25 sene boyunca blokaj yapılmasından sonra bugün nihayet ileriye doğru bir adım atıyoruz” diye değerlendirme yaptılar.

Referandum sonuçlarını değerlendiren İsviçre Sendikalar Birliği sosyalist Başkanı Pierre-Yves Maillard, “İsviçre'nin alman bölgesinde, editörler, sağcı partiler ve tüm ekonomik aktörler aleyhimize çalıştığı için beklediğimizin üzerinde evet oyu çıktı. Ancak çıkan sonuç bu ülkenin halk tabanının kadınların emeklilik yaşının artmasını istemediğini de gösteriyor” dedi.

Birlik hızlıca “declaration.25-septembre.ch” adıyla bir internet sayfası açarak bir açıklama eşliğinde imza kampanyası başlattı. Açıklamada eşitlik bahanesiyle kadınların sırtından tasarruf yapılmasının ve kadın erkek arasındaki gelir farkının büyütülmesinin kabul edilmediği aktarıldı. Kadınların emeklilikte ve güncel hayatlarında daha iyi gelir elde etmesi için bu akşam, yarın ve gerektiği kadar uzun yıllar mücadele edileceği vurgulanıyor. İmza kampanyasının başlatıldığı pazar akşamından bu yana 84 binden fazla kişi imza atarak destek verdi.

Sosyalist kadınlar ise seçim sonuçlarından dolayı öfkeli olduklarını ve kadınların emeklilik yaşının yükseltilmesi sadece eşitlik konusunda bir geri adım olmadığını, aynı zamanda tüm kadınlara atılan bir tokat olduğunu ifade ettiler. Sonuçlara kendilerini ezdirmeyeceklerini ve 26 Eylül Pazartesi günü başkent Bern’de bir protesto düzenleyeceklerini bildirdiler.

Kızıl Bayrak / İsviçre