Seçim dönemine doğru giderken uçan arabalardan tanzim noktalarında patlıcan için sıraya giren ülkemizdeki önemli dinamiklerden biri de enerji konusunda yaratılan heyecan. Son olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, medyaya Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) arama sahasındaki Trakya bölgesinde doğal gaz rezervi bulunduğunu müjdeledi. Ayrıntılar için nefesler tutuldu ve Bakanı’nın söz verdiği gün pazartesi beklenmeye başlandı.

Nihayet ufukta Bakan Dönmez ve beraberindeki heyet görüldü. Haber doğruydu. Türkiye’de yeni bir doğal gaz rezervi keşfedilmişti. “İşte şimdi seni yeneceğiz Gazprom heyt bre” demeye yelteniyorduk ki meydan okumak için rezervin miktarını öğrenmemiz gerektiğini akıl ettik.

Bakan Dönmez’in açıklamasına göre şirin ve soğuk ilçemiz Silivri’de bulunan rezerve miktarı 3 milyar metreküp. Dönmez, 300 bin konutu 10 yıl ısıtabilecek rezerv diye aktardı.

Bulunan rezerv Gazprom’a “sen yoluna ben yoluma” dedirtir mi? Türkiye ekonomisine dönük konuşmaların ana uğraklarından biri cari açık. Bunda da hep tek ayak üstünde tahta önünde bekletilen petrol ve doğal gaz oluyor. Bunun nedeni Türkiye’nin enerjide kendine yeter bir ülke olmaması. Türkiye gerçekten doğal gaz ve petrolün tamamını ithal mi ediyor? Dört yanı petrolle kaynayan yalnız ve ilginç ülkemizde hiç mi kaynak yok? Hangi dış güç bulmamızı istemiyor? Son keşiflerle dışa bağımlılığımız ne kadar azalacak? Bu sorulara yanıt vermek için verilerle, son keşiflerle Türkiye’nin enerji rezervlerine bakalım.

Varla yok arasında: Türkiye’nin petrol rezervleri

Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığında iki önemli kalem var. Petrol ve doğal gaz. Öncelikle Türkiye’nin petrol verilerine mercek tutalım.

Enerji Bilgi Dairesi (EIA) 2017 verilerine göre Türkiye’nin petrolde kanıtlanmış rezervi, 312 milyon varil. Alternatif kaynaklarda bu 380 milyona kadar çıkıyor. Petrolün yoğun olarak çıkarıldığı iki bölge var: Batman ve Adıyaman. Bu noktada üretilen petrolün cinsi ve kalitesine bakmadan sadece verilerle gideceğimizi hatırlatmalıyım. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü 2017 verilerine göre Türkiye 2017’de 2.5 milyon ton ham petrol üretirken 25.7 milyon ton ithal etti. Yani ithal edilen her 10 varile karşı bir varil ham petrol üretiyoruz. Ancak işin içine işlenme girince durum değişiyor.

Türkiye, 2017’de toplam 42.6 milyon ton petrol ithal etti. Türkiye üretimiyse günlük 50 bin varil ton. Varil bazlı bakacak olursak 929 bin 500 varil günlük ithalata karşı 50 bin varil üretilebiliyor. Bir başka anlatımla Türkiye’de 2017’de ithal edilen petrol üretilenin yaklaşık katı 18.5 katı.

Türkiye ithalat verilerini bir yana bırakıp küresel olarak en fazla petrol üreten iki ülkenin rezerv ve üretim miktarına bakarak Türkiye’deki rezervin miktarı daha kolay anlaşılır. Suudi Arabistan ve Rusya en büyük iki ihracatçı olduğu için onların verilerinden hareket edelim. Türkiye’nin petrol rezervi 312 milyon varil, buna karşın Suudi Arabistan’ın rezervi 266 milyar, Rusya’nın 80 milyar varil. Suudi Arabistan’ın günlük üretimi 11 milyon varil, Rusya’nın 11.4 milyon varil. Türkiye’nin üretimiyse günlük 50-55 bin varil bandında yer alıyor.

Özetle Türkiye’nin kanıtlanmış rezervi petrol rezervi, Suudi Arabistan’ın ve Rusya’nın bir aylık üretimine karşılık geliyor. Petrolde durum bu, şimdi doğal gaza bakalım.

Doğal gaz rezervi: Coşkuyla harladığınız kombinizi söndürün

Enerji Bakanı Fatih Dönmez’in doğal gaz rezervi bulunduğunu duyurması iki tepkiye neden oldu. “Türkiye’de doğal gaz var mıydı” diye soranlar ve “oh be” deyip kombiyi harlayanlar. Aksi gibi havalar mevsim normallerinin üstünde seyredince cam açıp kombiyi harlama lüksüne ulaştık. Güzel bir atasözünde dediği gibi dereyi görmeden paçayı sıvamayalım, kombiyi harlamayalım.

İlk sorudan başlayalım, Türkiye’de doğal gaz rezervi var. EIA’ya göre tahmin edilen rezerv 53 milyar metreküp.(1) Tahmin edilen demek, çıkarmaya hazır olmayan, olması muhtemel yani. Kanıtlanmış rezervse, tabiri caizse aç kuyuyu aktar doğal gazı demek oluyor. Türkiye’nin kanıtlanmış rezervi 18.5 milyar metreküp düzeyinde.

Rakamları böyle sıra sıra dizince Melek Subaşı gibi “sen milyar metreküp sen milyon metreküp sen bu gazı ne yaptın” diye sorası geliyor insanın. Bu verilerin ne anlama geldiğini yine karşılaştırma ile ele alalım.

TPAO verilerine göre doğal gaz üretiminin büyük kısmı ise Batı Karadeniz ve Trakya’daki sahalarımızdan sağlandı. Üretilen toplam doğal gaz 343 milyon metreküp.(2) Enerji Piyasaları Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na göre ülkemiz 2017’de 55 milyar metreküp doğal gaz ithal etti ve bunun yüzde 52’si Rusya tarafından sağlandı.(3) Bir noktaya dikkat çekelim üretim milyon, ithalat milyar metreküp. Bu veri Gazprom Export verileriyle de örtüşüyor. Gazprom Export istatistiklerine göre Türkiye’ye 2017’de 29,03 milyar metreküp gaz arz edilmiş.(4)

Özetle Türkiye’nin ithal ettiği doğal gaz 55 milyar metreküp, üretimi 343 milyon metreküp. Yani ithal ettiğimiz gazın yalnızca yüzde 0,6’si kadarını üretebiliyoruz. “Ama yeni rezerv bulduk” diyenlere şöyle bir yanıt vermek mümkün: Bakanlığın açıklamasına göre Türkiye Silivri’de 3 milyar metreküp gaz buldu. Bu bir anda çıkarılamıyor. Bakan Dönmez 10 yıl için 300 bin konutu ısıtacak gaz bulduk demişti. Bu noktadan bu rezervin kabaca yıllık üretiminin 300 bin metreküp olacağını tahmin edebiliriz. 2017’de toplam üretim 343 milyon metreküptü buna 300 bin metreküp eklediğimizde 343.3 milyon metreküp üretim olacak. Yani ithalata etkisi çok çok düşük olacak.

Sonuç olarak Türkiye petrol ve doğal gazda ciddi oranda dışa bağımlı bir ülke. Ülkemizde “hiç yoktan iyidir” denecek rezervler var. TPAO Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, Trakya gibi bölgelerde de aramaları sürdürüyor. Bunda bir sorun yok. Her ülke kendi rezervleri olsun ve ithalata bağımlılık olmasın ister, bir metreküp gaz bir metreküptür, bir varil petrol de bir varildir diyerek buna mutlu olalım. Ancak yalnızca 2017’de Türkiye’nin doğal gaz ithalatı rekor bir artış gösterdi. Ez cümle, tüketim, ithalat, rezerv ve üretim verileri dikkate alındığında ortalığı velveleye verip artık enerjide dışa bağımlılık bitiyor demek, biraz hayalcilik ve yanıltıcı oluyor.

(1) EIA, Country Analysis Brief: Turkey, https://www.eia.gov/beta/international/analysis_includes/countries_long/Turkey/turkey.pdf 

(2) TPAO, Üretim, http://www.tpao.gov.tr/?mod=projeler&contID=45 (12 Şubat 2019)

(3) EPDK, 2017 Doğal Gaz Sektörü Piyasa Raporu, https://www.epdk.org.tr/Detay/Icerik/2-3603/2017-yili-sektor-raporlari-yayinlanmistir

(4) Gazprom İstatistikleri için bkz: http://www.gazpromexport.ru/en/statistics/ 

Gazete Duvar / 13.02.19