Yevgeni Prigojin, ‘big apple’ New York’un sokaklarında sosisli satıp yemek şirketi kurarak voleyi vurmuş olsa Batı’nın girişimci ruhunun alkışladığı ‘nezih’ bir zengin olabilirdi. Yolu Rikers’tan geçse bile, yönetim kurullarında oturacağı şirketler ve lobiciler kanalıyla siyasette etkili bir figüre bile dönüşebilirdi. Bir tek ‘oligark’ olamazdı. Fakat eski bir Sovyet hükümlüsü olarak Rusya Federasyonu’ndaki çöküş ve yağma sürecindeki yükselişi ancak ‘oligarklıkla’ tanımlanır. Elbette Rusya’da trajik öyküsünü belirleyen ‘kahramanlıktan ihanete uzanan yol’...

23 Ağustos’ta Moskova’dan St. Peterburg’a giden Embraer Legacy 600 jetinin çakılması, Prigojin ile birlikte üst düzey Wagner komutanı Dmitry Utkin ve lojistikten sorumlu Valery Chekalov’un da bulunduğu 10 kişinin ölümüyle sonuçlandı. Ne oldu, nasıl oldu kimse bilmiyor ama spekülasyon çok. Rusya’nın Batı neocon’larına karşı ölüm-kalım savaşı verdiği bir sırada, Prigojin’in 23 Haziran’daki başarısız kalkışmasıyla yol açtığı trajik eylemler, kaçınılmaz olarak spekülasyonları artırıyor. Siyasetin nihayetinde “bir algı sanatı” olduğunu teyit edercesine… Pek az insan cesaret edip “bilmiyorum…” diyebiliyor.

Örneğin, sosyal medyada 24 Haziran sonrası Prigojin’in “sonunun yakın olduğu” kehanetinde bulunanlar öngörülerinin gecikmeli de olsa gerçekleşmesinin coşkusunu yaşıyor. Nitekim Rusya lideri Vladimir Putin’in “her şeyi affedebileceği ama bir tek ihaneti affedemeyeceğini” söylediği eski söyleşisi raftan indirildi.

Kiev’in Neonazi rejimi için Prigojin, kendilerini Artyomovsk’tan (Bahmut) söküp atanların şefi. Ukrayna askeri istihbaratının başı Budanov’un “yakında büyük bir şey olacağı” kehaneti de eklenerek suikastta Kiev parmağı arayanlar eksik değil.

Farklı ihtimaller 

Rusya kamuoyunda hissiyat karışık. Prigojin 23 Haziran öncesi “kahramandı”, darbe girişimiyle pek çok insan için “haine” dönmüştü. Özellikle Prigojin’in “yanlışlıkla” diye izaha çalıştığı Wagnercilerinin 23 Haziran’da Moskova yolundayken vurduğu uçak ve helikopterlerde ölen 12 Rus askerinin intikamına işaret edenler “karma” diyorlar. Kiev 4 Haziran’da saldırıya geçmişken onca havacının öldürülmesi affedilir gibi değildi. CIA’ciler de jeti Rusya hava savunmasının vurduğunu fısıldadı ama enkazda buna dair güçlü kanıt yok.

Rusya devletinin Batı üzerlerine çullanmışken bir ihaneti kabul edemeyecek olması ve “blöfçülüğün” Batı’dakinin aksine doğalarına içkin olmamasından hareketle düşünenler de var. Prigojin, 24 Haziran’da hakkında açılan soruşturmayı durdurma karşılığında Belarus “sürgününe” yollanmıştı. Ukrayna’da “boğulmakta olan” Batı’nın Polonya üzerinden Belarus’a saldırı hazırlıkları yansırken Wagner’in bu ülkeye “park etmesi” tepki yaratmıştı.

Herkesi şaşırtan Putin’in 29 Haziran’da Prigojin dâhil Wagner komutanlarıyla toplantısını doğrulaması olmuştu. Yalan söylemesiyle tanınmayan Putin’in ulusal televizyonunda isyana karışanların “cezalandırma korkusu olmadan geleceklerine karar vermeleri” yönündeki sözünü tutacağını söylemesini not edelim.

Daha ilginç tartışma odağı Afrika. Prigojin temmuz sonundaki Rusya-Afrika zirvesinde St. Peterburg’da boy gösterip herkesi şaşırtmıştı. Batı sömürgeciliğine bayrak açan Orta ve Batı Afrika hattıyla yakın ilişkileri ile izah edilebilir. Nitekim Prigojin son videosunu Sahil’den yayımladı. Afrika ülkelerinin egemenliklerini destekleme temasını işledi. Prigojin’in bölgedeki popülaritesinin sömürge güçlerini rahatsız ettiği açık. Fakat Rusya devleti için koskoca bir kıta ile ilişkilerin Wagner üzerinden yürütülemeyeceği de öyle…

Soru işaretleri

Suikastın böylesi bir “hava gösterisiyle” bariz biçimde yapılması soru işareti. Hele de Batı hegemonyasına karşı Küresel Güney’in hareketlenmesinin miadı görülen BRICS zirvesinin orta yerinde… Bu soruları yöneltenler açısından Prigojin suikastı, Wagner’e sadık hizip ile Kremlin ve Savunma Bakanlığı arasında gerilimi kışkırtmak amacıyla komplo kurmaya çalışan dış güçlere de işaret ediyor.

Batı bakış açısından ise normalde Prigojin suikastı 3. sınıf Hollywood filmlerini aratmıyor. Zira faili “olağan şüphelide” değil başka yerlerde ararlar. Ancak olay örgüsü “acımasız Rus devleti” algısını pekiştirmek için elverişli.

Batılılar Prigojin’in üç aylık performansı karşısında kararsız kalmıştı. 23-24 Haziran öncesi yaptırımlar eşliğinde Wagner ve Prigojin’e “terörist” etiketi gündemdeydi. Vagner’i Kremlin’in üzerine sürünce “yıldızı parladı.” Yoksa SSCB’den kalma “parçalama işini” başaracak ortamı yaratır mıydı? Ne de olsa “amaca giden her yol mubah.” Bu yüzden Washington Post’un başlığı kahkaha konusu: “Yevgeni Prigojin, sevilen şef ve uluslararası yemek şirketi sahibi 62 yaşında öldü…”

Canlı tartışmaların sıradan olduğu Rusya medyasından yansıyan haberler ve iddialara göre; Tver bölgesinde düşen uçağın dışında bir jet daha vardı ve kazasız belasız Moskova’ya indi. Prigojin’in iki jetin de yolcu listesinde olduğu öne sürülse de şimdilik bilgi net değil. Uçuş görevlisi telefonda ailesine “sıradışı arızadan” bahsetmiş. Yine iddiaya bakılırsa özel jetin iniş takımına yerleştirilen bir patlayıcı kanadın kopmasına yol açmış olabilir. FlightRadar verilerinde uçağın ani tırmanışa geçmesi ile düşüşü, yerel sakinlerin videosunda kanatsız düşen bir uçak görülmesi buna bağlanıyor.

BirGün /25.08.23