14 Eylül’de Suudi Arabistan’a insansız hava araçlarıyla çoklu saldırı düzenlendi. 10 silahlı insansız hava aracı (SİHA) Abqaiq’deki dünyanın en büyük petrol işleme tesisi ve Krallık’ın Khurais’teki ikinci en büyük petrol sahasını hedef aldı. Hasar gören iki tesis Saudi Arabia Aramco’nun küresel petrol ve gaz arzına günlük 5.7 milyon varil katkı sunuyordu.
Tesislerde üretilen petrol, küresel petrol arzının yüzde 6’sına denk geliyor. Suudi Arabistan’a yapılan bu saldırı dünyadaki en büyük petrol kesintisi oldu. İran İslam Devrimi’nin gerçekleştiği 1978-79 arasında bile küresel kesinti 5.6 milyon varildi. Sonuç olarak böylesine dev bir kesintiye neden olan saldırının tüm dünyayı etkilemesi bekleniyor. Saldırıyı Yemen’deki savaşın taraflarından olan Husiler üstlendi. Ancak konuya dönük Riyad Yönetimi şu ana kadar kimseyi açıkça suçlamadı.
Suudi Arabistan’da böylesine bir saldırının meydana gelmesi “küresel petrol arzını ne bekliyor” sorusunu da beraberinde getirdi. Suudi Arabistan, son OPEC kesinti kararıyla, günlük 9.8 milyon varil petrol üretiyordu. Küresel petrol tüketiminin yüzde 10’unu üreten Suudi Arabistan, Ağustos 2019’da ABD ve Rusya’nın ardından en fazla petrol üreten üçüncü ülke olmuştu.
Petrol fiyatlarında rekor artış
İhraç edilen petrolün üretildiği tesislerin vurulması ve bundan Krallık üretiminin yarısının etkilenmesi pazartesi açılan petrol piyasasını da etkiledi. Suudi Arabistan’ın arzı yüzde 50 düşüşle başladı. Özellikle hasarın ne kadar sürede onarılacağı, hangi tesislerin yedek stok için seçileceği ve bu sürecin kaç gün süreceği bilinmediği için piyasada belirsizlik var. Buysa kaçınılmaz olarak fiyatlara yansıyor ve cuma gününü 60 dolar düzeyinde kapatan petrol piyasaları haftaya fiyat artışıyla başladı. Brent petrol ve diğer türlerde 60 dolar bandında yer alan fiyatlar 5-11 dolar arasında yükseldi. Asya piyasalarının açıldığı gece yarısında Brent petrol mayıs ayından bu yana ilk defa 70 dolar üstünde bir fiyatla işlem gördü. İvmesi düşen artış sonrasında petrol fiyatları New York ve Londra gibi küresel emtia borsalarında 63-65 dolar aralığında seyrediyor. Benzer bir durumu Amerikan petrol türü West Texas Intermediate (WTI) de yaşadı. Hafta sonuna 58.8 dolarla giren WTI, haftaya 63 dolarla başladı. Fiyatları kısa sürede 10 dolar düzeyinde yükselten bu durum, bir litre ham petrolün 6.2 cent yani 35 kuruş artması demek.
Petrol fiyatlarının seyrini belirleyecek en önemli unsur Suudi Arabistan’ın söz konusu arz kesintisini ne kadar sürede yerine koyacağı. Suudi Arabistan 2 milyon varillik günlük üretimi hızla artırabilecek yedek kapasitesi mevcut. Ancak 5.7 milyon varilin tamamen yerine konmasının haftalar süreceği tahmin ediliyor. Suudi Arabistan’ın saldırılara açık olması ve tesislerin kırılganlığı petrol piyasasında önemli gündem maddelerinden biri haline geldi.
Moskova Borsası haftaya yükselişle başladı
Suudi Arabistan’a dönük saldırı sonrası gözlerin döndüğü önemli merkezlerden biri Moskova. Rusya, Ağustos 2019’da günlük 10 milyon varilin üstünde üretimiyle dünyanın en büyük ikinci petrol üreticisi olmuştu. OPEC ile beraber üretimde kesinti yapan Rusya’nın Krallığa dönük saldırı sonrasındaki küresel arz açığını kapatması sürpriz olmayacak. Ancak fiyatlardaki artış Rusya ekonomisinde yüzlerin gülmesi anlamına geliyor. Bunun açık delili, Moskova Borsası Endeksi’nin günün ilk yarısında yüzde 0,9 artışla 2.818 puana çıkması. Benzer biçimde ruble son bir ayda ilk defa 64 doların altına inerek 63.7 seviyesine geldi. Bu durumda Rusya’nın arzı bir anda değil, yavaş yavaş artırması beklenebilir.
Gazete Duvar / 16.09.19
