Çanlar uluslararası savaş suçlusu Sudan’ın İhvan’cı diktatörü Ömer El Beşir için çalıyor. Ülkenin kuzeydoğusundaki Atbara kentinde 19 Aralık’ta artan yoksulluğa, ekmek ve benzin zamlarına tepki amacıyla başlayan protestolar 29 yıldır iktidarda bulunan El Beşir’in koltuğunu sallıyor.

Aylardır devam eden “ekmek isyanı”nında halk geri adım atmamakta kararlı. Dört aydır devam eden gösterilerin en büyüğüne sahne olan başkent Hartum’da göstericiler ulusal ordunun merkez karargâhını, bakanlıkları ve başkanlık sarayını kuşattı.

Sudan'da neler oluyor?

Sudan’da yaşananlar komşu Cezayir ve hatta Fransa’da yaşananlardan pek farklı değil. Hayat pahalılığı, yakıt zamları, yoksulluğa karşı başkaldırı var. “Frieden, Gerechtigkeit, Freiheit – Barış, Adalet, Özgürlük” isteyen Sudanlılar bütün bunların sorumlusu Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir’in görevi bırakmasını, sistemin değişmesini talep ediyor.
2011’deki “Arap Baharı”nın bir nevi yeni sürümü devrede. Sürecin bu yeni versiyonunda Libya, Yemen, Suriye deneyimlerinden çıkarılan derslerle muhalifler oldukça dikkatli. Şiddet ve silaha başvurmadan, uluslararası emperyalist güçlere yaslanmadan süreci kendi kontrollerinde götürme arayışındalar. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemekten hakkında tutuklama emri çıkardığı El Beşir, darbeyle iktidara geldiği 1989’dan bu yana ülkeyi demir yumrukla yönetiyor.

Savaş ve çatışmaların eksik olmadığı ülkede ordunun desteğini arkasına alan El Beşir, başlangıçta gösterileri yine şiddet ve baskıyla ezmeye çalışsa da bu sefer istediğini elde edemedi. 22 Şubat’ta bir yıl süreyle OHAL ilan edildi, 11 Mart’ta Parlamento kararıyla bu süre 6 aya düşürüldü. OHAL kararnameleriyle gösteri, yürüyüş ve grevler yasaklansa da halkın öfkesini dizginleyemedi. Tepkileri dindirmek için geçen hafta siyasi ve ekonomik reformları hayata geçireceğini sözü verse de, halk El Beşir’in gitmesini istiyor.

'Kontrollü geçiş'in işaretleri

Kuzey Afrika ülkesi Cezayir’de muhaliflerin aylar süren ısrarlı gösterileri sonrasında 82 yaşındaki Buteflika geçen haftalarda koltuğunu bırakmak zorunda kaldı. Buteflika’yı götüren toplumsal muhalefetin artan basıncı kadar, ordunun da “kontrollü” bir değişim için devreye girmesiydi.

Sudan, Cezayir, Mısır, Tunus ya da herhangi bir Ortadoğu/Afrika ülkesinde ordu sistemin merkezinde olduğundan, alacağı tavır da önemli. Sudan’da henüz ordu devreye girmiş değil. Halk, Cezayir’deki gibi ordunun devreye girmesini, El Beşir rejiminin değişmesini talep etse de, ordu şimdilik ortada duruyor.

Sudan ordusu henüz devreye girmemiş olsa da kısa süre içerisinde tercih yapmak zorunda kalabilir. El Beşir’in gitmesine, kontrolün kendi elinde olduğu göstermelik bir değişime izin verebilir. Der Spiegel dergisi gösterilerin başladığı ilk günlerde eski general Beşir için yolun sonunun geldiğini yazsa da, Beşir’in dayandığı çıkar kümeleri hala çözülmüş değil. Sudan ilginç bir ülke. Savaş içinde savaşın yaşandığı dört yıl önce ikiye bölünen, Darfur’da ciddi katliamların yaşandığı, liderinin uluslararası mahkemeler tarafından savaş suçlusu ilen edildiği yoksul bir ülke.

Diktatörler gider sistem kalır

Sudan’da da tıpkı Cezayir ve öncesinde Mısır’da olduğu üzere, diktatörlerin gitmesi ancak sistemin olduğu gibi bütün sacayaklarıyla devam etmesi tehlikesi söz konusu. Bu gibi ülkelerde ordunun kendi saltanatını kurtarmak için düne kadar destekledikleri diktatörlere yol vererek, kendi bekasını güvence altına alması sıklıkla yaşanan bir durum.

Cezayir’de an itibariyle yaşanan tam da budur. Buteflika, ancak düne kadar desteğini arkasını aldığı ordunun ültimatomu üzerine görevi bıraktı. Cezayir oligarşisi Buteflika’yı vererek, kitlelerin öfkesini törpüleyip, sistemi/düzeni garanti alma yoluna gitti.

Çok aktörlü Sudan her türlü senaryoya açık. Sürecin nasıl, nerede biteceğini kestirmek şu an için henüz mümkün değil. Buteflika’nın koltuğunu bırakması üzerine komşu ülkeden aldıkları feyzle Sudanlıların “Barış, adalet, özgürlük” sloganının yanına, “Buteflika Buteflika! Senin de sıran geliyor Beşir” sloganını eklemesi yaşanılacak olası senaryolara dair önemli ipuçlarını taşıyor.

BirGün / 09.04.19