Sermaye hükümeti, İş Mahkemeleri Kanunu için hazırladığı taslakta yine patronları korumaya almaya hazırladığını gösterdi. Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan taslağa göre, işten atılan işçiler patron hakkında dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunda kalacak. Ancak arabulucu sürecinde anlaşma sağlanamazsa dava açabilecek.
Arabuluculuk başvurusu dava şartı olacak
İş uyuşmazlıklarında yeni bir dönemin başlayacağı belirtilen İş Mahkemeleri Kanunu Taslağı’na göre, işçi alacakları ile işe iade davalarında, dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurmak zorunlu olacak. Arabulucuya başvurma zorunluluğu “dava şartı” olarak kabul edilecek. Hakimler, arabulucuya başvurmadan açılan davaları doğrudan reddedecek, bu eksikliği gidermek için davacıya süre veremeyecek.
Arabuluculuk başvurusu, karşı tarafın bulunduğu yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki adliyelerde görev yapan arabuluculuk bürosuna yapılacak. Arabuluculuk bürosu bulunmayan yerlerde ise başvurular, iş davalarıyla görevli sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılacak. Arabuluculuk Daire Başkanlığı, sicile kayıtlı arabulucular arasından arabuluculuk yapmak isteyenleri, varsa uzmanlık alanlarını da belirterek, adliyelere bildirecek. Taraflar, bu listeye bakarak arabulucu seçimi yapabilecek. Tarafların herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşamaması halinde arabuluculuk bürosu görevlendirme yapabilecek.
Arabulucu, yapılan başvuruyu, görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandıracak. Bu süre, zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilecek.
İşçinin cebinden ‘zorunlu arabulucu’ parası da gidecek
Arabuluculuk ücreti, işçi ve patron tarafından eşit ödenecek. Örneğin, 100 bin liralık bir alacak uzlaşmayla sonuçlanmışsa, arabulucuya ödenecek 7 bin 500 liranın 3 bin 750 lirasını işçi, 3 bin 750 lirasını da patron üstlenecek.
Tarafların arabulucu huzurunda anlaşamamaları halinde, arabuluculuk görüşmelerinin ilk iki saatlik bölümü hazineden, iki saati aşan kısmı ise taraflarca eşit şekilde karşılanacak. Bu durumda, 2016 yılı rakamlarına göre işçi ve patron 105’er lira ödeyecek.
İşçi veya patron, ödeme gücü olmadığını belirttiği takdirde sulh hukuk hakimliğine başvurarak adli yardımdan yararlanabilecek. Bu durumda arabuluculuk ücreti hazine tarafından karşılanacak. Taslak uyarınca, işçilerin patron hakkında açacağı davalarda önce arabulucuya gitmek zorunlu olmakla birlikte anlaşma zorunluluğu bulunmuyor. İşçi ya da patron anlaşmayı kabul etmezse dava açabilecek.
Başvuru için 30 gün sınırı
Öte yandan, anlaşma tutanağı tutulduktan sonra, anlaşılan hususlar hakkında dava açılamayacak.
İşten atılan işçiler işe iade için 30 gün içinde arabulucuya başvurmak zorunda olacak. Arabulucuda anlaşılamaması halinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içinde iş mahkemesine dava açılabilecek. İşe iade davalarına yapılan itirazlar Yargıtay yerine bölge adliye mahkemelerinde karara bağlanacak. İade kararına rağmen patron işçiyi işe başlatmazsa 4-8 ay arasında tazminat ödeyecek. Mahkeme ayrıca, işçinin çalışmadığı süreler için 4 aylık ücreti kadar tazminata hükmedebilecek.
Arabulucuda işe iade konusunda uzlaşma sağlanmasına rağmen işçinin işe başlatılmaması durumunda mahkeme tarafından en az 6 aylık ücret tutarında tazminat kararı verilecek.
Zamanaşımı süresi 2 yıla iniyor
Mevcut yasaya göre, ücret alacaklarında 5 yıllık zamanaşımı uygulanıyor. İş akdinin feshine bağlı alacaklarda ise zamanaşımı süresi 10 yıl. Tasarıyla, yıllık izin ücreti, kıdem ve ihbar tazminatı, kötü niyet ve iş yerinde ayrımcılık tazminatı gibi feshe dayalı alacaklarda zamanaşımı süresi 2 yıla indirilecek. Zamanaşımı, iş akdinin feshedildiği tarihte başlayacak. Ücret alacaklarındaki 5 yıllık zamanaşımı ise devam edecek. İş Kanunu’na yeni eklenen söz konusu zamanaşımı hükmü, yeni yasanın yürürlüğe girdiği tarihten sonra gerçekleşen iş akdi fesihlerinde uygulanabilecek.
Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede ise zamanaşımı duracak, hak düşürücü süre işlemeyecek.
