Av. İmdat Ataş, İzmir’de haksız hukuksuz işten atılan CMS işçilerinin sorularını yanıtladı.
Ege İşçi Birliği’nin paylaşımlarına göre soru ve cevaplar şu şekilde:
Bu aralar işten atmalar çoğaldı birçoğu hukuksuz biçimde yapılıyor. Arabulucu süreci genel olarak fabrikalarda da yapıldığına dair bilgiler var. İşten atmalarda arabulucu süreci yasal olarak nasıl işlenmelidir?
Ataş: Öncelikle şunu belirtelim arabuluculuk düzenlemesi 2018 yılında iş yasasına girmiştir. Bu düzenleme dava şartı zorunlu arabuluculuk olarak ifade edilmektedir. Yani işten atılan ya da işvereniyle hukuksal bir sorun yaşayan işçi dava açmadan önce (iş kazası ve sigorta tespit davası dışındaki tüm davalarda) zorunlu olarak arabulucuya başvurması gerekir. Adliyelerde bulunan arabuluculuk bürosunda form doldurup süreci başlatması gerekir ve sürecin sonunda anlaşma sağlanamaması halinde dava açılabilir duruma gelinir. Bu yola başvurmayan işçi dava açarsa ne kadar haklı olursa olsun davası usülden reddedilir. Sürecin bu şekilde işlemesi zorunludur.
CMS’de işten atmaların çoğu ihbarsız çoğu da geriye dönük rapor günleri gösterilerek kıdem tazminatı kesilerek yapılıyor. Fiilen ihbar ya da geçmişe dönük alınmış rapor günlerinin kesilmesinin yasal bir dayanağı var mıdır? Böylesi durumlarda işçiler nasıl hareket etmelidirler?
Ataş: Rapor günlerinin kıdem tazminatından düşürülmesi yasal olarak mümkün değildir. Böyle bir durumda işçiler itiraz etmelidir. İhbarsız atılma meselesine dair belirtmek gerekir ki işveren kanuni bir hileye başvuruyor. Arabuluculuk tutanağında imza altına alınan şeyler arasında ihbar tazminatı verilmeyecek şekilde işçi işten ayrılıyormuş gibi bir düzenleme yapılarak tutanak düzenlenmektedir. Oysa CMS özelinde işten çıkarmalar olduğu bilinmektedir. İş yasası gereğince de işten çıkarılan işçiye ihbar tazminatı ödenmekte, önceden bildirim yapılmalıdır. Bu anlamda işverenin yaptığı şey yasaya uygun değildir. Ancak arabuluculuk tutanağı bir kere imzalandıktan sonra işçinin iradesi sakatlanmamışsa, zorla ya da yasaya açıkça aykırı arabuluculuk tutanağı düzenlenmemişse artık buna itiraz imkanı çok zordur. Mahkeme ilamı hükmündedir, böyle durumlarda işçi arkadaşların imza atmadan önce iyice düşünmesinde fayda vardır.
İşçiler arabulucu tutanağıyla yasaya uydurulan ve bu yolla yapılan fiili hukuksuzluklara karşı (ihbarsız ya da rapor günlerinin kesimi gibi) geriye dönük hakları için ne yapabilir arabulucu tutanağına rağmen dava açabilirler mi?
Ataş: Eğer bir arabuluculuk tutanağı düzenlenmişse, arabuluculuk görüşmesi sonucu alacaklar hüküm altına alınmışsa bu saatten sonra arabuluculuk süreci hukuka aykırı işlememiş ve ispatı mümkün değilse işçi arkadaşlarımızın bir baskı yoluyla bu imzaları attığına dair bir iddia yoksa ve bunlar belgelenemiyorsa artık geri dönüşü çok zor bir sürece girilmiştir. Yasal olarak tekrar istenmesi mümkün görünmemektedir. O yüzden arabulucu süreci ile işleyen süreçlerin sonuçlarını işveren bilmekte ancak işçi arkadaşlarımız bunun olumsuz sonuçlarından haberdar değiller. Arabuluculuk tutanağı basit bir anlaşma tutanağı değildir. Arabuluculuk sürecine giren işçi imzaladığı tutanakla birçok hakkını orada bırakmaktadır. İşe iade davası açma hakkı elinden alınabilmektedir. Bunları değerlendirerek yürütmelerinde fayda var.
Geriye dönük haklarına dair ancak arabuluculuk tutanağının iptali ile dava açabilir. Ancak arabuluculuk tutanağının iptali katı kuramlara bağlıdır. Eğer arabuluculuk süreci işverenin işyerinde yapılmışsa, işçinin bir başvurusu olmadan gerçekleşmişse, işçiye hakları hatırlatılmamışsa buna benzer şekilde baskıyla imzalatılmışsa, işten atılma tehditi ya da haklarını isteyemeyeceği yönünde bir baskı yapıldığı ileri sürülüyorsa ve bunun ispatlanması mümkün olabilecekse iptal davasına konu edilebilir. Ancak sistemin işleyişi ya da arabuluculuk sürecinin oturması adına Adalet Bakanlığı da bu sürecin iptali konusunda katı kurallar benimsemektedir. Mahkemeler, arabuluculuk tutanağının iptali yönündeki davalarda olumlu kararlar vermemektedir maalesef. İstisnai birkaç karar vardır. Bu sürecin kendisi mahkeme ilamı yönünde kararlar olduğu için işçi arkadaşlarımız bu hususu özellikle gözeterek davranmalıdır. Arabuluculuk tutanağı basit bir tutanak değildir, imza atıldıktan sonra geri dönüşü zor bir tutanaktır.
