İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi, ‘İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Alanının “Görünmeyenleri”: Kadın İşçiler’ başlıklı raporunu yayınladı. Raporda, iş cinayetlerinde “görünmeyen” kadın işçilerin, iş güvenliği ve işçi sağılığı konusunda karşı karşıya kaldığı sorunlara dikkat çekildi.
2017’de hayatını kaybeden 2006 işçiden 116’sının kadın olduğu hatırlatılan raporda, “Kadınlar tarlaya çalışmaya gitmek üzere istiflendikleri kasalarda geçirdikleri trafik kazasında, ev işçisi olduğu evin camını silerken düşerek, bir aracın altında ezilerek ya da işyerini basan bir erkek tarafından vurularak yaşamını yitirdi” denildi.
Ölümlerin yarıdan fazlası tarımda
İş kollarına göre kadın işçi ölümlerine yer verilen raporda, iş cinayetlerinin yarıdan fazlasının, kayıt dışı çalışmanın en yüksek olduğu tarım/orman sektöründe gerçekleştiğine dikkat çekildi. Tarımda güvencesiz çalışma koşullarının da hakim olduğu hatırlatılan raporda, “Kayıtlı kadın istihdamındaki en ağırlıklı sektör hizmet sektörü iken en çok ölümün tarımda yaşanması bu sektörde çalışan kadınların ne denli kötü çalışma koşullarında çalıştıklarını gösterdiği” ifade edildi.
Ölen kadın işçilerin yüzden 90’dan fazlasının sendikasız, yüzde 75’ten fazlasının da kayıt dışı olduğu üzerinde durularak, “Dahası kayıt dışı ölümlere ulaşmanın güçlüğü göz önüne alındığında hem kadın işçi ölümlerinin sayısının hem de ölümlerdeki kayıt dışı oranının çok daha yüksek olması mümkündür” denildi.
İş cinayeti rakamlarının söylemediği
Ayrıca, genel olarak iş cinayetlerinin yaygın olduğu inşaat ve maden iş kollarında kadın işçilerin çalışmamasının, kadın işçi ölümlerini görece daha gibi düşük gösterdiğine değinildi. Kadın işçiler içerisinde kayıt dışılığın yaygın olmasına rağmen kadın işçilerin maruz kaldığı “iş kazası” sayısının yüksekliğine dikkat çekilerek SGK verilerine göre 2016 yılında 44 bin 953 “iş kazası”nın kayda geçirildiği belirtildi. Kadınların her yıl daha fazla iş kazası geçirdiği belirtilerek “Buna yönelik hiçbir önlem alınmamakta ve kadın istihdamının yoğun olduğu alanlar halihazırda sorunlu işleyen denetimin tamamen uzağında kalmaktadır” denildi.
SGK verilerinde kayıt dışı çalışmanın yer bulmadığının altı çizilen raporda şu değerlendirme yapıldı: “Özellikle mevsimlik tarım işçileri SGK verilerinde yer almamaktadır. Ücretsiz aile işçiliği, ev eksenli üretim, gündelikçilik, bakıcılık gibi kadın istihdamının yoğun olduğu alanlar da yine verilerde yer verilmeyen kayıt dışı çalıştırma biçimleridir. Devletin, kadınlar açısından en çok iş kazasının yaşandığı sektörleri,verilerin dışında tutması ise kadın emekçilerin emeklerinin ‘görünmez’liğini bilinçli bir politika ile hepten derinleştiriliyor.”
Ayrıca, meslek hastalıklarının kaydının tutulmasında da eksiklikler bulunduğuna ve kadınların bu açıdan da rakamlara yansıtılmadığına dikkat çekildi.
Raporda, kayıt dışı ve güvencesiz çalışmanın kadın işçilerin katledilmesinde büyük rol oynadığı üzerinde duruldu. Yalnızca 3 kadından birinin istihdama katıldığı hatırlatılırken, istihdam edilen kadınların da güvencesizlik, kayıt dışılık ve geçici çalışma sorunlarıyla karşı karşıya olduğu vurgulandı. Kadınlara reva görülen çalışma koşullarına değinilen raporun devamında nedenlerine göre kadın işçi ölümlerine yer verildi. İş cinayetlerinin yarısının trafik, servis kazaları olmasına değinilirken, kadın şiddetin iş yerlerine kadar uzandığına dikkat çekildi.
Kadın işçiye özgü sağlık riskleri
Kadın işçilerin karşılaştıkları eşitsizlik nedeniyle özgün sağlık sorunlarıyla karşılaştığına değinilen raporda, şu ifadeler kullanıldı:
“Kadın işçilerin sağlıklarını doğrudan etkileyen ve daha ziyade kadın işçilerin maruz kaldığı risklerin başında işyerinde ayrımcılık, cinsel taciz, mobbing ve şiddet geliyor. Kadınların erkek işçilere kıyasla çok daha fazla maruz kaldıkları bu riskler, iş kazaları ve meslek hastalıklarına, kadın işçilerin sağlıklarının olumsuz yönde etkilenmesine doğrudan etki ediyor.”
“Çifte mesai demek çifte risk demek!”
Ayrıca, en fazla kadın istihdamının olduğu iş kollarındaki meslek hastalıklarına da yer verilerek “Tekstil atölyelerinde tüberküloz ve astımla; mevsimlik tarım çalışmasında ise enfeksiyon, bel ve boyun fıtığı, kanser ve ölümlü iş kazası ile yüz yüze kalıyor. Steril olmayan ortamların kadın işçinin sağlığına etkisi, erkeklere oranla çok daha fazla” denildi.
Kadınların, karşılığını almadığı görünmeyen emeğe dikkat çekilen raporda “çalışmayan kadınların günün 5 saat 43 dakikasını, çalışan kadınların ise 4 saat 19 dakikasını ev işleri için harcadığı” üzerinde duruldu. Raporda, “Ev içinde kadına yüklenen diğer sorumluluklar yüzünden çift mesai yapmak durumunda kalmanın kadın işçilerin sağlığı üzerine en önemli etkileri; ruhsal tükenmişlik, kronik stres, kaygı bozuklukları, kalp-damar hastalıkları, kas-iskelet sistemi sorunları ve kronik yorgunluktur” ifadeleri kullanıldı.
Kadın işçi ölümlerinde devletin rolü
Sermaye devletinin kadın istihdamına yönelik politikalarına da değinilen raporda, konunun “kadın girişimciliği” ekseninde ele alındığı, istihdam artışlarının ise güvencesiz ve sağlıksız çalışma koşullarıyla birlikte yaşandığı ifade edildi. Devletin sözde istihdam için uygulamalarına dair şu çarpıcı örneğe yer verildi: “İŞKUR'un yürüttüğü Toplum Yararına Programlar kapsamında çalışan kadınlar traktör kasalarında iş alanlarına taşınmakta, hiçbir hak talep etmeden ve koruyucu güvenlik önlemi almadan çalışmaya zorlanmakta, bunun karşılığında “işçi” statüsünde dahi sayılmamaktadır. Bu şekilde özel sektörde kadın emeğine dayatılan sömürü, meslek hastalığı ve iş kazası riski bizzat devlet tarafından da yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın görevi, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'na uyulup uyulmadığını denetlemek iken, kendine bağlı bir kurumun bu şekilde bir skandala imza atması Türkiye'deki durumun vahametini gözler önüne seriyor.”
Ayrıca devletin politikalarının, aile içinde kadının doğurganlığının ve annelik rolünün korunmasını amaçladığına, kadın işçilerin haklarını koruma amacı taşımadığına dikkat çekilen raporda, kadınların istihdam edildiği alanların denetimden uzak olduğu, kayıt dışılığın yaygın olduğu ve son İSG Yasası’nın 2020’ye kadar ertelenmesinin de kadın işçi ölümlerinin önünü açtığı üzerinde duruldu.
Son olarak kadınların sendikalaşma oranının yüzde 8 gözükmesine rağmen yüzde 6 olduğuna değinilen raporda, sendikaların da kadın işçilerin sağlığı ve güvenliğine özgü politikalar oluşturmadığına dikkat çekildi.
Rapor, İSİG Meclisi’nin kadın işçilerin haklarıyla ilgili talepleri sıralanarak sonlandırıldı.
