Anayasa Mahkemesi, bazı yayın organları ve gazetecilerin haberlerine getirilen erişim engelleri nedeniyle, “ifade ve basın hürriyetleri ile etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine” hükmetti. Çiğdem Toker’in, 16 Temmuz 2016’daki “Ferhat Tepe dosyası neden kapandı?” başlıklı yazısına “kişilik haklarının ihlal edildiği” gerekçesiyle erişim engeli getirilmiş, itirazın reddedilmesi üzerine Toker ve Cumhuriyet gazetesi yönetimi, AYM’ye başvurmuştu. AYM, çeşitli haberlerine erişim engeli getirilen ve itirazları reddedilen başka gazete ve gazetecilerin başvurularını, “konu yönünden hukuki irtibat olduğu” gerekçesiyle birleştirdi ve oybirliği ile ifade ve basın hürriyetleri ile etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine hükmetti.

Fikir hakkına engel

Anayasa’nın, sadece bilgiyi açıklama ve yayma hakkını değil aynı zamanda kamunun bu bilgiyi alma hakkını da garanti altına aldığına işaret edilen kararda şöyle ifade edildi:

“Söz konusu haberlere erişimin engellenmesi ile hem başvurucuların haber ve fikirleri verme hakkına hem de halkın bu haber ve fikirleri alma hakkına yönelik bir müdahalede bulunulmuştur”

Erişim engeli kararlarına dair şunlar denildi:

“Çelişmeli bir yargılama yapılmadığı, ihtiyacın ortaya konulamadığı, çatışan haklar arasında adil bir dengenin gözetilmediği, somut olayın koşullarından bağımsız ve genel ifadeler içerdiği ve kişilik haklarını ilk bakışta anlaşılabilecek ve apaçık bir şekilde ihlal etmiş olduğunun nasıl tespit edildiğinin anlaşılamadığı”

Kararda, ayrıca, “itirazlarda iddiaların incelenmediği ve değerlendirmeye alınmadığı” aktarıldı. İfade ve basın özgürlüklerinin korunmasına ilişkin temel güvencelere sahip olmaması nedeniyle ihlalin doğrudan yasadan kaynaklandığı sonucuna varılan kararda, internet ortamında yapılan yayınları düzenleyen yasanın erişime engeli düzenleyen maddesinde değişiklik yapılması önerildi.

Öneriler özetle şöyle sıralandı:

“Öngörülebilir bir niteliğe kavuşturulmalı. Erişimin engellenmesi usulünün kapsamı ve hukuki niteliği yeterli açıklıkta ve netlikte olacak şekilde yeniden düzenlenmeli. Maddenin kişilik haklarının korunmasına yönelik sunduğu korumanın sınırları netleştirilmeli ve erişimin engellenmesi usulünün kullanılabileceği durumlara ilişkin kriterler oluşturulmalı. Erişimin engellenmesinin ağır bir müdahale aracı olduğu ve internet ortamında bulunan zararlı içeriklerle, diğer başka usullerle mücadele edilebildiği sürece başvurulmaması gereken bir yöntem olduğu dikkate alınmalı.”

Pilot karar

İhlalin yapısal bir sorundan kaynaklandığının tespit edilmesi durumunda sadece somut olay bakımından alınan bir ihlal kararının, temel hak ve özgürlüklere yönelik gerçek bir koruma sağlamaktan uzak kalacağına işaret edilen kararda, bu nedenle pilot karar usulünün başlatılmasına hükmedildi. Pilot karar usulü, benzer nitelikteki başvuruların, verilen karar çerçevesinde çözümlenmesi gerektiği anlamına geliyor. Yüksek Mahkeme, başvuruculara 8 bin 100 lira tazminat ödenmesine de hükmetti.

Kaynak: Cumhuriyet, Sefa Uyar