Hapishanelerdeki hak ihlalleri artarak devam ederken, işkence, kötü muamele, disiplin cezaları, tahliyelerin engellenmesi, çıplak arama, iletişim ve görüş kısıtlamaları, taciz cezaevlerinde yoğun yaşanan ihlaller arasında yer alıyor.

Hasta tutsakların tedavisinin yapılmaması veya geç yapılması, ilaç temini konusunda yaşanan sorunlar, doktorlar tarafından ayrımcı muamele, sevklerin engellenmesi gibi sorunlar, hasta tutukluların sağlığa erişimine engel oluyor.

110 kadın hasta mahpus

İnsan Hakları Derneği’nin (İHD) 2020 yılına ait verilerine göre cezaevlerinde 600’ü ağır olmak üzere bin 700 hasta mahpus bulunuyor. Bu sayı içerisinde 60’ı ağır olmak üzere hasta kadın mahpus sayısı ise 110.

İHD İstanbul Şubesi Hapishaneler Komisyonu üyesi Hatice Onaran, hasta kadın mahpusların maruz kaldığı hak ihlallerine ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Hasta kadın tutukluların özgün durumlarına dikkati çeken Onaran, kadınların cezaevinde eril ve aşağılayıcı söylem ve muameleye maruz kaldığını dile getirdi.

Tecritle sonuçlandı

Mezopotamya Ajansı’nda yer alan habere göre iktidarın hapishanelere yönelik uygulamalarının özellikle 2015-2016 yıllarından sonra tamamen politik olduğunu vurgulayan Onaran, bu politik bakışın cezaevlerinde tecrit uygulamalarıyla sonuçlandığını aktardı. Onaran şunları ifade etti:

“Bu ağır hasta tutuklu dediğimiz kişiler, temel ihtiyacını karşılayamayacak olan engelli, kanser hastaları başta olmak üzere çok ciddi tedavilerin gerektirdiği ve ölümle cebelleşen durumda olan hastalardır”

Taciz ve tecavüz

Kadına yönelik eril ve cinsiyetçi bakışın hapishanelerde de mevcut olduğunu belirten Onaran, bu bakışın hapishanelere taciz, tecavüz ve çıplak arama dayatması olarak yansıdığının altını çizdi. Onaran şunları vurguladı:

“Kadınlar zaten sınıfsal olarak bir sömürü ile karşı karşıya iken birde cinsel anlamda da ikinci sınıf bir konumdalar. İlk gözaltına alınıp emniyete götürüldüğünde uğradıkları davranış farkından tutalım da, çıplak arama, taciz ve tecavüz söz konusu. Böylesi çok ağrı travmalarla tutuklanan kadınlar, cezaevinde çok uzun süre tek kalabiliyorlar. Bu yönüyle hasta kadın tutuklular cezaevlerinde hak ihlalleri ve kötü muameleyi çok daha katmerli yaşıyor.”

Erkek gardiyan araması

Hastaneye gitmek isteyen hasta kadın mahpusların erkek jandarma ve gardiyanlar tarafından arandığını belirten Onaran, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Kadınlar regl olduğu dönemlerde ağrı yaşıyorlarsa hastaneye sevk gerçekleştirilmiyor. Regl döneminde ped gibi birçok temel ihtiyaç karşılanmıyor. Karşılandığı dönemde onuru kırmaya yönelik yaklaşımlar sergileniyor. OHAL sonrasında artan rastgele aramalarda özellikle kadınların özel eşyaları ortaya serilerek rencide edilmeye çalışılıyor. Yine ihtiyaçlarını almak istediklerinde, cezaevinin anlaşmalı olduğu belli başlı marketler dışında alışveriş yapma hakları ellerinden alınıyor."

Bakırköy Kadın Hapishanesi

Onaran, yaşanan hak ihlallerine dönük Bakırköy Kadın Kapalı Hapishanesi’nde 7 Ekim tarihinde yaşanan bir örneği sundu. Bakırköy Hapishanesi’nde, kadın tutsakların adli koğuşlarla yer değişikliğinin yapıldığı sırada gardiyanların baskı ve hakaretlerine maruz kaldığını belirten Onaran şunları ifade etti:

“Tutukluların bize aktardığına göre, iki siyasi tutuklu koğuşu iki adli koğuşla değiştiriliyor. Burada kalan adli tutuklular koğuşta böcek, fare ölüsü gibi özellikle pislik bırakılarak terk edilmiş durumda. Kadın tutuklular taşınırken kullandıkları masa, sandalye, dolap bunların taşınmasına hiçbir şekilde yardımcı olmamışlar. Yardımcı olmadıkları gibi eşyaları depo gibi bir yere koymuşlar ve kullanılamayacak duruma gelmiş”

Tuvaleti kullanamıyor

Yine Bakırköy Kadın Kapalı Hapishanesi’nde tutulan ve ağır hasta tutsak Jiyan Erdinç örneğini veren Onaran şunları belirtti:

“Jiyan Erdinç protez ayağı olan engelli bir tutuklu. Oturma sorunu var ve şu an kedisinin konulduğu odanın tuvaletini kullanamayacak durumda. Yine bu taşınma sırasında bir tutuklunun ayağının zedelendiği bilgisini aldık”

Onaran, Adalet Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’na “Özellikle durumu ağır olan hasta tutsaklar bir an önce serbest bırakılmalıdır” çağrısında bulundu.