TÜİK Ocak ayı enflasyon oranlarını açıkladı. %12,5 olarak açıklanan enflasyon oranları belirlenirken 2020 yılı ürün sepetinde değişiklik yapıldığı ortaya çıktı. Sepette geçen yıl en fazla zam alan sigara ve alkollü içeceklerin payı arttı. Gıda, içecekler, giyim, ayakkabı, konut, ev eşyası, ulaştırma payının ağırlığı ise düştü. Bu değişiklik, temel ihtiyaçlara yapılan zamlar ile TÜİK’in belirlediği enflasyon oranı referansları arasında fark olduğu anlamına gelmektedir.
Ürün sepeti nasıl belirleniyor?
Enflasyon, fiyatların genel seyrindeki yükseliş ve paranın değer kaybetmesi sonucu alım gücünün azalması yani yaşam pahalılığı anlamına gelir. Ürün sepeti ise alım gücünün ölçüldüğü ürünlerin listesidir. Geçen yıl 5 liradan aldığınız bir kilo domatesi bu yıl 7 liraya alıyorsanız, alım gücünüz azalmış demektir. Enflasyon, ürün sepetindeki ürünlerin toplamının fiyat değişimi üzerinden, sürekli artış baz alınarak belirlenir.
TÜİK enflasyon oranını, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve Üretici Fiyat Endeksi’ne (ÜFE) göre hesaplıyor. TÜFE hesaplanırken hane halkının tükettiği mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişim ölçülüyor. Hane Halkı Bütçe Anketi (HBA) sonuçlarına göre en fazla paya sahip olanlar sepete alınıyor. Bu anketler her ay değişen 1296 haneye yapılıyor. Her hanenin gelir seviyesi ve tüketim düzeyi de farklı. Yani bir kesim için önemli olan tüketim maddesi, diğer kesim için önemsiz olabiliyor. Bu hesaplamaya göre sepetin içerisinde pastanın fiyatı ekmekten daha önemli olabilir. TÜİK enflasyon oranları herkesi aynı sepet içine dahil ediyor. TÜİK raporlarının es geçtiği rakamlar böyle ortaya çıkıyor.
Son güncelleme ile birlikte ürün sepetinde 407 olan ürün sayısı 418’e çıktı. Ancak her ürün aynı oranda TÜFE’yi etkilememekte.
Sepette gıda harcamalarının ağırlığının azalması ne anlama geliyor?
TUİK, enflasyon sepeti içindeki gıda harcamalarının ağırlığını düşürdü. Ancak gündelik yaşamda artan gıda harcamaları altında ezilen emekçilerin maaşlarına bu oran yansımayacak. İşçilerin, memurların, emeklilerin aylığına her 6 ayda bir TÜFE artışı kadar zam yapılıyor. Toplu İş Sözleşmelerin’de, asgari ücretin belirlenmesinde, özel sektörde TÜFE dikkate alınıyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ‘Yeni Ekonomi Programı’ ile enflasyonun yüzde 5 olacağını iddia ediyordu. IMF, Türkiye raporunda 12,6 ortalama enflasyon öngörüyordu. AKP iktidarı TÜİK üzerinden enflasyonu düşük göstererek krizin faturasını emekçilerin sırtına yüklemeye çalışıyor. Herkesi aynı sepete atan AKP iktidarı, gerçek sepetin yükünü emekçilere taşıtmaya çalışıyor.
