Türkiye’de yurttaşlar bir yıl boyunca her şehirde günün bazı saatlerinde anne karnındaki bebeğin beyin gelişimini bile olumsuz etkilediği bilinen değer üzerinde kirli havaya maruz kaldı. Geçen yıl yedi il “tehlike” alarmı verirken bu yıl zehirli hava soluyan yerleşim yeri şehir sayısı dokuza yükseldi.

BirGün’den Burcu Cansu’nun haberine göre, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Ulusal Hava Kalite İzleme Ağı’nın gün ve saat bazında kontrol ettiği ve paylaştığı hava kalitesini gösteren değerler, Türkiye’de yaşayan insanların 24 saat boyunca zehir soluduğunu ortaya çıkardı.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerine göre, Edirne Keşan, Ankara, Zonguldak, Adana, Sivas, Karabük, Hakkari, Yozgat ve Iğdır’da hava kalitesi değerleri, Dünya Sağlık Örgütü’nün normal kabul ettiği değeri dokuz kat aştı.

Geçen yıl hava kalitesi tehlikeli olarak nitelenen Konya, Çanakkale Biga, Bolu, Muş, Tokat Erbaa ile Tekirdağ, bu yıl bu kategoriye girmezken Ankara her iki yılın en kirli iller listesindeki yerini korudu.

Gaz maskeli günler uyarısı

Dünya Sağlık Örgütü’nün normal kabul ettiği Hava Kalitesi İndeksi 0-50 aralığında iken 2019 yılında hemen hemen bütün illerde hava kirliliği günün bazı saatlerinde “sağlıksız” olan 150-200 aralığını sıklıkla geçti. Bu illerde hava kirliliği, “tehlikeli” olarak nitelenen 300-500’e aralığına kadar yükseldi.

En sık rastlanan ve “sağlıksız” olarak nitelenen 150-200’lük indeks düzeyinde, yurttaşlar açık hava sporları ve piknik gibi etkinlikler yapmamaları, maske takmaları yönünde uyarıldı. Bunun üzerindeki kirliliğin yaşandığı günlerde koruyuculuğu daha yüksek maske, kirlilik 300-500 aralığında iken ise gaz maskesinin kullanılması önerildi.

Sağlık açısından acil durum

Bakanlığın hava kalitesini ölçerken kullandığı değerler şöyle sınıflandırıldı:
“0-50 ‘İyi’ hava kalitesi memnun edici,
50-100 ‘Orta’ orta düzeyde sağlık endişesi,
100-150 ‘Hassas’ hassas gruplar için sağlık etkisi,
150-200 ‘Sağlıksız’ herkes sağlık etkileri yaşamaya başlayabilir,
200-300 ‘Kötü’ sağlık açısından acil durum,
300-500 ‘Tehlikeli’ ciddi sağlık etkisi ile karşılaşılır.”

Aylara göre değerler

Bakanlık Ulusal Hava İzleme Ağı verilerine göre, Türkiye’de yaşayan insanları ciddi sağlık sorunları ile karşı karşıya bırakacak düzeye kadar çıkan hava kirliliği değerleri bazı illerde şöyle gerçekleşti:

Ocak

Manisa Soma 154, Hakkari 155, Erzurum Aziziye 168, Edirne Keşan 180, Iğdır 194, Ağrı Patnos 162 ile hava kalitesi, sınırın 3.5 kat üzerine çıkarak ‘sağlıksız’ olarak nitelenen değere ulaştı. Erzurum Taşhan’da ‘kötü’ olarak tanımlanan ve maske takılması önerilen 204 değeri görüldü.

Tokat 108, Amasya 116, Sinop Boyabat 121, Manisa 103, Burdur 101, Yozgat Sorgun 130 ile ‘hassas’ olarak tanımlanan ve açık hava sporlarının önerilmediği havayı soludu.

Şubat

Iğdır 169, Ağrı Patnos 172, Bitlis 177, Muş 154, Edirne Keşan 196, Manisa Soma 154, Sinop Boyabat 169, Erzurum Taşhan 156, Zonguldak Karabük 166, Balıkesir 160 ile ‘sağlıksız’ olarak nitelenen havaya maruz kaldı. Edirne Keşan ise aynı ay içerisinde önce 289 ile ‘kötü’ sonra da 361’e kadar çıkarak ‘tehlikeli’ uyarısı veren ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilecek havayı solumak zorunda kaldı.

Sinop, Ordu, Ardahan, Ağrı, Hakkari, Düzce, Kocaeli, Manisa, Amasya, Çorum, Yozgat'ta ise hava kalitesi ise sık sık ‘hassas’ olarak değerlendirilen 100-150 kriterinde seyretti.

Mart

Edirne Keşan için önce 187 ile ‘sağlıksız’ uyarısı verilirken defalarca indeks 278’e ulaşarak ‘kötü’ alarmı verdi. Konya Karabük 191, Balıkesir de 167 ile ‘sağlıksız’ uyarısı verdi. Çanakkale, Balıkesir, Manisa Soma, Yozgat, Kırıkkale, Bilecik, Bursa, Isparta, İstanbul-Göztepe-Sultangazi-Kartal-Aksaray-Esenyurt, Tekirdağ, Sivas, Balıkesir, Zonguldak , Niğde de Hava Kalitesi İndeksi 0-50 aralığını aştı.

Nisan

Balıkesir 170, Çanakkale 197, Adana 151, Çankırı 153, Edirne Keşan 164, Ankara 171, İzmir 155 ile sınırın 3.5 katı üzerine çıkarak ‘sağlıksız’ olarak nitelenen değere ulaştı. Erzurum Taşhan 285, Ankara ise 236 ile ‘kötü’ uyarısı verdi.

Mayıs

Ankara 171, Çanakkale 155 ile sağlıksız uyarısı verirken, Ankara 250 ile ‘kötü’ 321 ile de ‘tehlikeli’ uyarısı verdi. Ordu, Çorum, Bilecik, Niğde Çanakkale Biga, Samsun, İçel de Hava Kalitesi İndeksi 0-50 aralığını defalarca aştı.

Haziran

Ankara önce 197 ile ‘sağlıksız’ 206 ile ‘kötü’ 320 ile de ‘tehlikeli’ uyarısı verdi. Zonguldak 180 ile sağlıksız, Isparta da 181 ile “sağlıksız” 203 ile de “kötü” alarmı verdi. Ankara 308 ile ‘tehlikeli’ alarmı verdi.

Temmuz

Balıkesir 152, Ankara 160 ile normal değerin 3,5 katı yüksek çıkarak ‘sağlıksız’ hava soludu. Aydın 151 ‘sağlıksız’ 204 ile de ‘kötü’ alarmı verdi.

Ağustos

Balıkesir 151, Aydın 181, Kırşehir 161, Muş 153 ile ‘sağlıksız’, Aydın 218, Çankırı 206 ile ‘kötü’, Adana 453 ‘tehlikeli’ olarak nitelenen değere ulaştı.

Eylül

Muş 160, Bursa 159, Iğdır 153, Ankara 156’lik değerle ‘sağlıksız’ kategorisinde yer aldı. Çanakkale 198 ‘sağlıksız’ değerin ardından 202 ile ‘kötü’ değerine çıktı. Balıkesir Erdek’te ‘kötü’ olarak tanımlanan ve maske takılması önerilen 230 görüldü.

Ekim

Sivas 155, Ankara 157, Muş 173, Karabük 176, Iğdır 156 ‘sağlıksız’ hava soludu. Karabük 300 ile ‘kötü’, 324 ile de ‘tehlikeli’ düzeye çıktı. Sivas 485, Zonguldak'ta hava kalite indeksi 346 ile ‘tehlikeli’ alarmı verdi.

Kasım

Balıkesir 199, Ankara 171, Hakkari 152 ile ‘sağlıksız’ havaya maruz kaldı. Balıkesir Erdek 201, Hakkari 275, Iğdır 169 ‘kötü’ hava soludu. Hava kalitesi Iğdır'da 319, Yozgat'ta 341, Hakkari'de 310'la ‘tehlikeli’ seviyede seyretti.

Aralık

Ankara 193, Manisa Soma 181, Hakkari 150, Edirne Keşan 161, Tokat 155, Erzurum 155 ile ‘sağlıksız’ Hakkari’de 295, Kayseri’de 263, Düzce’de 208 ile ‘kötü’ Hakkari’de de 319 ile ‘tehlikeli’ hava hakim oldu.