İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi, şube binasında Dersim Soykırımı üzerine söyleşi düzenledi. “Dersim soykırımının 80, yılı. Ağzunkili Haydar Kang'ın çığlığı” başlığıyla yapılan söyleşi saat 15.00’te başladı. İHD’den Hatice Onaran ve Hüseyin Aygün’ün kısa sunumlarının ardında sözü gazeteci Nevzat Onaran aldı.

15 Kasım’ın Seyit Rıza ve 6 yoldaşının idam edildiği gün olduğunu hatırlatan Onaran, Hozatlı Haydar Kang’ın meclise gönderdiği 4 dilekçe üzerine sunumu yaptığını ifade etti. Cumhuriyet tarihinde 15 rapor olduğunu dile getiren Onaran, bu raporlar üzerinden 10 maddede asimilasyon ve katliamı nasıl hazırladığını anlattı.

Onaran, Dersim’in adının 1935’te Munzur vilayeti olarak değiştirilmesi görüşmesi olduğunu, ama “devletin tunç eli” anlamına gelen Tunceli olarak değiştirildiğini, bu isim değişikliğiyle birlikte Dersim’in kolonileştirildiğini ve bunun devletin belgelerinde de geçtiğini ifade etti. Onaran Dersim’e özgü yasaların da bu değişiklikle yasalaştırıldığını, idam için meclis onayı gerekirken Tunceli kanunuyla valiye idamı onaylama yetkisi verildiğini belirtti.

Bunlarla birlikte 6 Ağustos 1938’de çıkarılan kararnamede Mustafa Kemal’in imzası olduğunu belirten Onaran, yine belgelerde 13160 Dersimlinin ve 122 askerin öldürüldüğünün kayıtlı olduğunu ifade etti.
Onaran, Ağzunikli Haydar’ın hikayesini şu şekilde anlattı:

“Ağzunkili Haydar ilk dilekçesini 26 Eylül 1949’da verir. Ardından 3 dilekçe daha verir. Resmi olarak dilekçelerine yanıt gelmez. Aldığı tek yanıt ‘Dilekçe bize gelmedi’ olur. Oysa sonradan Haydar Kang’a iletilmeyen dilekçe yanıtlarına ulaşılır. Yanıtta, katliamın Tunceli kararnamesine uygun bir şekilde yapıldığı ifade ediliyordur.”

Onaran’ın sunumundan sonra söyleşi katkı ve soru-cevap bölümüyle bitirildi.

Kızıl Bayrak / İstanbul