TÜİK 3. Çeyrek büyüme verilerine göre normal şartlar altında turizm gelirleri nedeniyle diğer çeyreklerden yüksek olması beklenen 3. çeyrek büyümesi sert düşüş göstererek yıllık bazda yüzde 1,6’da kaldı. 3. çeyrek verileri mevsim etkilerinden arındırıldığında ise yüzde 1,1’lik küçülme ortaya çıktı. Verilere göre Türkiye’de 80 milyon insan yılbaşından eylül sonuna dek 2,4 trilyon gelir elde etti. Bu rakamlarla gelir adil bölüşülseydi 4 kişilik ailenin cebine eylül ayına kadar 120 bin TL girmesi gerekiyordu.

Büyümedik, çakıldık

Türkiye ekonomisi hem turizm gelirlerinden hem de tarım ürünlerinin hasat zamanı olmasından kaynaklı temmuz eylül arasını oluşturan 3. çeyrekte hızlı büyüyor. konuya ilişkin açıklama yapan CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu “Verileri bir cümleyle ifade etmek gerekirse çakılmanın resmi verisi geldi. Büyümedik resmen çakıldık. İnşaat ve betona dayalı AKP’nin ekonomi modeli inşaat ile çöktü” dedi.

İnşaatta küçülme

3. çeyrek verileri mevsim etkilerinden arındırıldığında ise rakamlar daralmayı özetliyor. Finans sektörü ve inşaat alarm veriyor. Buna göre 2018’in 3. çeyreğinde bir önceki 3. çeyreğe göre;

► İmalat sanayi yıllık yüzde 1,3 büyürken, 3. çeyrek içinde yüzde 2 küçüldü.

► İnşaat yıllık yüzde 5,3 küçülürken, küçülme 3. çeyrekte de devam etti. 3. çeyrekte inşaat yüzde 0,9 küçüldü.

► Finans ve sigorta yıllık 7,4 büyürken, 3. çeyrekte sert düşüşle yüzde 21,7 küçüldü.

► Tarım yıllık yüzde 1 büyürken, 3. çeyrekte yüzde 1,9 büyüdü.

Kamu giderleri artıyor

İthalatın dolar kurundaki artışla beraber daraldığı, aynı sebeple ihracatın arttığı 3. çeyrekte sabit sermaye yatırımları azaldı. Böylece 34 çeyrek sonra yatırımlarda ilk kez daralma gözlemlendi. Öte yandan harcamalar içindeki en yüksek oranlı artış kamu kesiminin nihai tüketim harcamalarında görüldü. Toplam gelir içinde harcamaların payı değerlendirildiğinde;

► Mal ve hizmet ithalatında yüzde 17 küçülme yaşandı

► Makina teçhizat yatırımı yüzde 8,5, inşaat yatırımları yüzde 1,8 daralırken toplam yatırımlar yüzde 3,8 azaldı

► Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 9,3 arttı.

► Halkın tüketim harcamaları toplam yüzde 1,5 artarken, mobilya, beyaz eşya, cep telefonu, otomobil gibi dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcamalar yüzde 23,9 daraldı.

***

Ücetin payı geriledi

2018’in ilk çeyreğinin sonunda toplam gelir içinde ücretlerin aldığı pay yüzde 38,2 iken 3. çeyreğin sonuna gelindiğinde 31,6’ya geriledi. Böylece yıl boyunca kazanılan her 100 liranın 6,6 TL’si ücretlinin cebinden çıkarak, kar, faiz veya rant gelirleri sahiplerinin cebine girmiş oldu.

***

Küçülmenin sonuçları

Ekonomik büyüme belli bir dönemde ekonominin ürettiği mal ve hizmet miktarındaki artış olarak tanımlanıyor. Bu tanımla büyümedeki düşüş üretilen ve dolayısıyla tüketilen mal ve hizmetlerde azalmaya sebep oluyor. Bu sebeple büyüme oranları düştüğünde;
► Üretim azaldığı için işsizlik artıyor.
► Tasarruf sahipleri yatırım yapmıyor, mevcut tasarruflar döviz ya da faiz gelirlerini finanse edeiyor. Bu durumun bedelini tasarrufu olmayanlar ödüyor. Gelir dağılımı bozuluyor.
► İşsizlik arttıkça, emeğin pazarlık gücü azalıyor, ücretler düşüyor, yoksulluk artıyor.

***

Son çeyrek beklentisi negatif

Ağustos ayında döviz kurundaki sert yükselişin piyasaya yansıması eylül ayını bulduğu için 3. çeyrek büyüme verisinin 4. çeyrekte daha da gerileyerek negatif seyretmesi bekleniyor. İktisatçı Mahfi Eğilmez 4. çeyrek için yüzde 2 küçülme öngördüğünü açıklarken, CHP Ekonomiden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak ise “Açıklanan yılın üçüncü üç ayına ilişkin veriler Türkiye ekonomisinde durgunluğun resmen başladığını teyit ediyor. Ekonomide yaşanan kur şokunun esasen 2018’in son çeyreğinde etkisini göstereceği dikkate alındığında Türkiye ekonomisi için en kötünün geçmediği, tersine tam önünde durduğu anlaşılıyor” yorumunu yaptı.

BirGün / 11.12.18