2 Temmuz 1993’te Pir Sultan Abdal Şenliklerine katılmak üzere Sivas'a giden aydın, şair ve sanatçılardan 33'ü, kaldıkları otelin yakılması sonucunda hayatını kaybetti.

Behçet Aysan, Metin Altıok, Hasret Gültekin, Muhlis Akarsu, Nesimi Çimen, Asım Bezirci gibi şair, yazar ve müzisyenlerin bulunduğu 33 aydın otelde yanarak veya dumandan boğularak can verdi.

Dönemin hükümeti, 1991 erken genel seçimlerinin ardından kurulan, ülkenin en uzun süre yönetiminde kalan Doğru Yol Partisi (DYP) ve Sosyaldemokrat Halkçı  Partisi (SHP) koalisyon hükümetiydi. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Başbakan Tansu Çiller, Başbakan Yardımcısı ise Erdal İnönü’ydü.

Dönemin Başbakan’ı Tansu Çiller’in "Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir zarar görmemiştir” sözü ve Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in "Olay münferittir. Ağır tahrik var. Bu tahrik sonucu halk galeyana gelmiş” sözleri ise yargılama sürecine dair işareti vermişti. Temyiz süreçleri, davalar, müdahil avukatların talepleri yıllarca devam etti. Sivas Katliamı ana davası uzun yılların ardından zaman aşımı gerekçesiyle kapatıldı.

Madımak katliamı ile ilgili sağ cenaha sorulabilecek sorulara devletin izin verdiği ölçüde yanıt alınabildi. Dönemin hükümetinde söz sahibi olan sosyal demokrat bürokratlar ise katliamın perde arkasında olan faillerin ortaya çıkmasında ısrarcı olmadı.

“Tüm talepler reddedildi”

“Sivas Davası” kitabı yazarlarından ve davanın avukatlarından Ali Sarıgül’le katliamla ilgili konuşulmayanları sorduk,

-Dönemin Valisi Ahmet Karabilgin'in, Emniyet Müdürü Doğukan Öner, İçişleri Bakanı Mehmet Gazioğlu, Kültür Bakanı Fikri Sağlar, Başbakan Yardımcısı Erdal İnönü mahkemede konuştular mı? Sizin dinlenmesi yönünde talep ettiğiniz insanlar kimdi?

-Emniyet Müdürü Doğukan Üner’den başka kimse dinlenmedi. En başta Erdal İnönü dinlensin diye talep ettik. Vali, Alay Komutanı, Emniyet Müdürü, Belediye Başkanı ve o dönem Başbakan olan Tansu Çiller’in dinlenmesini talep ettik. Tüm talepler reddedildi, lüzum görülmedi. Zaten bizim taleplerimiz dışında resen istenmesi gerekirdi. Talebimize bağlı olmaksızın bunların soruşturulması gerekiyordu.

-Bireysel olarak ulaşmak istediğiniz insanlar oldu mu?

O dönemin hükümet ortağı olan SHP kanadından bireysel taleplerimiz oldu. Yazılı olarak hiçbir şey yok, sözlü diyaloglardı. Hiçbir diyalogdan sonuç, yanıt alınamamıştır. Sadece o dönemde bir tek pozitif çaba olarak Murat Karayalçın yaralıların taşınması için helikopter talebimize dönüş yapmıştı.

Murat Bey, helikopterin oraya gidip dönmesi, yakıt ikmali olmadan mümkün değil demişti. Bireysel dostluklar dışında örgütsel anlamda hiçbir yapıdan pozitif yanıt gelmedi. Geldiyse de bize ulaşmadı.

Devletin hükümet konağına saldırıldı, emniyet, valilik birkaç kişiyi dağıtamadı

-Ali Bey, bilmeyen okur için ya da hafızayı tazelemek maksadıyla hatırlatmak istiyorum. Sivas Katliamı, DYP – SHP döneminde gerçekleşti. Sosyal demokrat bir parti hükümete ortak. Başbakan yardımcısı Erdal İnönü. Fikri Sağlar o dönemin Kültür Bakanıydı. 2012 yılında Oral Çalışlar, Erdal İnönü'ye şu soruyu soruyor:

“Neden devlet güçleri 12 saat kuşatma altında olan bir otelin etrafındaki kalabalığı dağıtmadı ya da dağıtamadı? Her yere yetişen devlet, kocaman bir askeri alayın bulunduğu Sivas’ta şehir merkezindeki bir kuşatmayı kaldırıp katliamı engelleyemedi? Bunu hiç merak etmediniz mi?”

İnönü’nün yanıtı şu oluyor:

“Evet, ben de bu durumu merak ettim ve bir MİT yetkilisine sordum. Bana cevabı şu oldu: Bazen bazı hareketlerin (İslami hareketi kastediyor) gazını almak için onlar serbest bırakılır. Yapılan budur.”

Ne tesadüf ki, katliam tarihinde Spor İl Genel Müdürlüğü’nce ‘Hicret koşusu’ yapılıyor. 1978 Maraş Katliamı arifesinde Maraş’a Milli Piyango bileti satan kişilerin geldiği anlatılır. Şehre birilerinin getirilmesi Madımak’ta da hayata geçirilmiş.

Bir diğer tuhaflık. 1993’ten o döneme kadar Pir Sultan Abdal Şenlikleri Sivas'ın Banaz köyünde yapılırken o yıl şenlik şehre taşınıyor. Şenliği organize eden Sivas İl Kültür Müdürlüğü ve Pir Sultan Abdal Derneği olduğu bilinir. Az önce dediğim gibi dönemin Kültür Bakanı Fikri Sağlar.  Sağlar, konuyla ilgili röportaj talebimizi kabul etmedi. Bu örnekten yola çıkarak sormak istiyorum. Katliama ilişkin sorulara sosyal demokrat çevrenin yeterince dahil olmadığı söylenebilir mi?

-Mutlaka… Ben ve diğer arkadaşlarım, bu ‘tarafta’ olan herkes bu soruları onlarca kez sordu. Benim objektif olma şansım yok, tarafım çünkü. Taraf olduğunuzda daha sağlıklı düşünme yeteneğinizi kaybediyorsunuz ama tüm bunların dışında şu soruyu sormak gerekir:

On saat hükümet binasına saldırılıyor. Hadi diyelim Aziz Nesin ve diğerleri düşmandı ama Cuma namazı çıkışından sonra devletin hükümet konağına saldırılmıştı. Valiliğin ilk açıklaması basına yansımıştı. Vali’nin “Bir an bizi öldüreceklerini sandım” diye beyanı var. Vilayet binasının önünde sloganlar atıyorlar. Bunun üzerine o dönemin gazetecilerinin soruları üzerine Vali bu cevabı veriyor: “Bir an bizi öldüreceklerini sandım.”

Türkiye Cumhuriyeti devletinin Vali’si bunu diyor. Valilik önünde toplananlar kalabalık da değildi, daha azdı, nerdeyse birkaç kişi diyebileceğimiz… Bunları dağıtabilme yeteneği Emniyet Müdürlüğünde, Valilikte yoksa ortada gerçekten garip bir durum var. Yani buradan baktığınızda adamlar geldiler ve yaktılar. Vali, ‘Bizi öldüreceklerdi sandım’ dedikten sonra sıradan yurttaşların öldürülmesi çok büyük bir olay oldu.

Erdal Bey'in Oral Çalışlar’a verdiği cevapla konuşursak, o zaman devlet bir gücün gazını aldı.

‘Soracağınız hiçbir soru dosyaya intikal etmedi’

-Madımak Katliamı’ndan üç gün sonra 5 Temmuz'da Erzincan’da Başbağlar katliamı* yaşandı.  Bu olay dava dosyasına girdi mi?

-Hayır. Hiç sorgulanmadı. Kim yaptı, eylem kimin? Bunlar sorulması gereken sorular ama soracağınız hiçbir soru bu dosyaya intikal etmedi.

-Katliamın yapıldığı köyün Sünni, ilerici bir köy olduğu söylenir.

-Bilmiyorum. Gitmedim, görmedim ama öyle söylenir. Ben de bu bilgiye sahibim. Yarısı Alevidir ya da kız alıp vermişlerdir. Komşu köydür falan filan… 35 köylünün bir sabah kurşuna dizilmesinin hiçbir akılcı açıklaması yeryüzünde olamaz. Hiçbir ideolojik gerekçe bunu yapmaz, yapamaz.

Ertesi sabah, bu saldırıyı PKK yaptı denir. Eğer yaptıysa açıklamalı. Yok eğer reddettiyse, ben değilim demeli. Çok zaman geçti üzerinden, unutmuş da olabilirim. O günlerin öfkesi ile oturup soru da sormamış olabiliriz.

‘Madımak, mahkemece adli bir suç olarak telaki edildi’

-Mahkeme kimleri sanık olarak ortaya attı?

-Öncelikle bunun bir yargılama olduğunu hiç düşünmedim. 15 bin kişi 30 saat ortalıkta fink attı. Bunların arasından 100 kişiyi almak, ilkin 60’ına adam öldürme sonra devlet aleyhine cürüm diye telakki etmek, en sonunda 30’una hüküm vermek hiçbir reel, nesnel ölçüye tabi değil.

O dönemin teknolojik ölçüleri içinde kasetlerin çözümünde bilirkişilerle birlikte ben de bulundum. Sanık Ahmet dediğimizde bizim zorlamamızla, ‘evet sanık Ahmet’ diye birkaç sanık belirlendi.

Şöyle yapılıyordu bu işler: ‘Grup içinde görülemedi, tanınamadı.’ Bu şekilde özensizlikler oldu. En baştaki özensizlik, Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) diye Kayseri’ye gönderilip, görevsizlik verip, adiye bir suçmuş gibi telakki edilmesi. Bu bir özel çabaydı. Adli bir suç olarak telakki edildi: Adam öldürme.

Sivas Katliamı sanıklarından, firari Cafer Erçakmak, 2011’de Sivas’ta bağ evinde öldü. Devlet 20 yılda bu sanığı bulamadı ama sanık vefat ettiğinde Sivas’taydı.

Görüntülerde görünen, ön safta olan, tırmanan, kibrit dağıtan, gazı döken üç beş kişiye ceza verildi. Mahkeme bir örgütten bahsedemiyorsa, yönlendiren kimse ya da kimlerse belirlemesi gerekir. Az evvel dediğiniz gibi bir gün önce Hicret koşusunu şehirde düzenleyen kim? Bir gün önce dağıtılan bildiri kimin, kimlerin elinden çıkmış? Cevaplanması gereken çok soru var ama cevapların bulunamayacağı aslında Erdal Bey’in cevabı ile verilmiş.

Ne yazık tarih, insanların mezbahası. Yakarak, yıkarak, öldürerek geçiyor. Failler cezasız kalacaklarını bildikleri sürece böyle acı olayları yaşıyor olacağız.

* Katliamla ilgili 20 kişi gözaltına alındı. 1994'te Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde dava açıldı. Başbağlar katliamı davası 1998 yılında takipsizlikle kapandı.

Filiz Gazi- Gerçek Gündem / 02.07.23