Çin’in Zhengzhou eyaletinde Apple iPhone’un önemli taşeronlarından Foxconn’da, devletin katı sıfır kovid kurallarına tepki olarak şiddetli protestolar patlak verdi.
Kampüsün kapalı devre yönetimi kuşkusuz işçiler üzerinde stres yaratırken, işçi hakları gözlemcisi China Labour Bulletin’in (CLB/Çin Emek Bülteni) son araştırmasına göre, son protestoların arka planında sömürücü çalışma koşulları vardı.
İki tetikleyici unsur
Foxconn işçilerinin ekim ayının sonlarına doğru kitlesel göçünün ardından fabrika, 1 Kasım’da günlük fazla mesai primini 100 RMB’den (14 dolar) 400 RMB’ye (56 dolar) çıkararak üretim hattını çalışır durumda tutmaya çalıştı. Bir hafta sonra, Apple şirketi, iPhone üretiminin Foxconn işçilerinin göçünden etkilendiğini kabul eden bir açıklama yayımladı ancak normal bir üretim seviyesi sağlayacağını vurguladı.
Üretimi sağlamak için Foxconn’un daha fazla işçiye ihtiyacı vardı. Henan hükümeti yardım teklif etmek için devreye girdi. 17 Kasım’a kadar, iki hafta içinde 100 binden fazla yeni işçi işe alındı. Ancak 23 Kasım’da, yeni işçiler kovid karantinalarını tamamlayıp fabrika kampüsüne taşındıktan sonra şiddetli protestolar patlak verdi.
Çin emek bülteni, şiddetli protestoların iki tetikleyici noktası olduğu sonucuna vardı. İlk olarak, kovidsiz yeni işçiler, kovid pozitif olan işçilerle birlikte yaşamak ve çalışmak zorunda olduklarını öğrendiler. İkinci olarak, yeni işçilerin aldıkları sözleşmeler, işe alım sırasında kendilerine vadedilenden farklıydı.
Çin ana karasındaki bir medya kuruluşunun haberine göre, Foxconn yeni işçilere 30 gün çalıştıktan sonra düzenli devamlılık için 3 bin RMB (420 dolar) ikramiye ve 60 gün sonra bir tur daha ikramiye verileceğini vadetti. Kampüse taşındıktan sonra, ikramiyeyi ancak üç ay çalıştıktan sonra alabilecekleri kendilerine bildirildi.
Yeni gelenler kendilerini aldatılmış hissetti ve protestolara başladı.
Ertesi gün Foxconn yeni işe alınanlara yapılan ödemelerde teknik bir hata olduğunu kabul etti. Şirket hatayı düzelteceğini, işçilerin sözleşmelerinin işe alım vaatlerine uygun olacağını garanti ettiğini ve fabrikadan ayrılmaya karar verenler için 10 bin RMB (1400 dolar) karantina ve sağlık sübvansiyonu vermeyi taahhüt ettiğini söyledi.
Protestolar sona ermiş olsa da asıl meseleler ele alınmış değil.
Hükümet üretim için seferber oldu
Ekim ayındaki göç sırasında pek çok işçi kapalı devre fabrika yönetimi, kötü yaşam koşulları ve geçen ayki kovid salgını sırasında kampüs içinde sağlık desteğinin olmamasıyla ilgili hoşnutsuzluklarını dile getirdi.
İşçilerin endişelerini gidermek yerine hükümetin en büyük önceliği iPhone üretimine devam etmek oldu. Bunu yapmak için Henan hükümeti, diğer il ve yerel düzeydeki hükümetler yardım için harekete geçerek Foxconn için yeni işçilerin işe alınmasına yardımcı olmak üzere devreye girdi.
Baskı altında kalan bazı yerel yetkililer hedefleri tutturmak için işe alım kotası koydu ve nihayetinde kotayı doldurmak için bazı devlet memurları ve emekli askeri personel seferber edildi.
Ancak işe alım ilanları yanıltıcıydı. Örneğin yerel bir parti şubesi tarafından Twitter’da yayımlanan bir Foxconn iş ilanında aylık maaşın 10 bin RMB’den (1400 dolar) fazla olduğu belirtilirken, maaşın büyük bir kısmının fazla mesai prim sisteminden geldiği belirtilmiyor.
Henan’ın Luyi ilçesinde çekildiği iddia edilen bir başka videoda, bir erkek sesi Foxconn için günlük 1000 RMB (140 dolar) maaşla işe alım yaptığını iddia etti. Bir kadın kadınların başvurup başvuramayacağını sordu ve adam evsizlerin bile katılabileceğini söyledi. Video ilk olarak popüler bir Çin video platformu olan Douyin’de paylaşıldı ve Twitter’da yeniden yayımlandı.
100 binden fazla işçinin toplu işe alımı, uygun mülakatlar veya işe alıştırma yapılmadan iki hafta içinde tamamlandı ve birçoğunun daha önce fabrika iş deneyimi yoktu.
Çin vatandaşı bir haber kaynağı olan @xinwendiaocha’nın Twitter’da belirttiği gibi, işçilerin bileşimi son çatışmalara bir ölçüde katkıda bulunmuştur: “Foxconn isyanının arkasındaki nedenler: Yeni işçiler kampüse vardıklarında, sözleşme şartlarının değiştirildiğini ve maaş bordrolarının vadedilenden çok uzak olduğunu gördüler. Yeni işe alınan işçiler yeni mezun öğrencilerden farklıydı. Birçoğu tabandan gelen parti üyeleri ve çok sayıda sosyal deneyime sahip insanlardı. Foxconn’un sözleşme şartlarını değiştirdiğini öğrendiklerinde, sessizce çekip gitmeyeceklerdi.”
Merkezi Tayvan’da bulunan dünyanın en büyük teknoloji üreticisi ve hizmet sağlayıcısı Foxconn, öğrenci stajyerleri ve genç işçileri sömürmekle ünlüdür.
İşlevsiz işçi sendikaları
Foxconn’un işçi sendikası işçilerin çıkarlarını temsil etmek ve fabrika yönetimiyle müzakere etmek için devreye girebilseydi sözleşme anlaşmazlığı çözülebilirdi. Ancak Çin emek bülteninin araştırmasına göre, Foxconn işçi sendikası çalışanları, yeni gelen işçilerin mağduriyetlerini gidermek yerine, PCR testleri yapmak ve kontrol noktalarını yönetmek üzere pandemi kontrol işçileri olarak görevlendirildi.
Aslında, kasım ayının ortasından bu yana, Zhengzhou’daki işçi sendikası çalışanları, ülkenin sıfır kovid politikası kapsamında PCR testleri, dezenfeksiyon, teslimat lojistiği, yardım hatlarından gelen telefonları yanıtlama ve daha fazlasını yapmak üzere seferber edildi. Zhengzhou, Orta Çin’deki en büyük sanayi şehirlerinden biri, dolayısıyla onların yokluğunda hoşnutsuz işçilerin kendi başlarına hareket etmekten başka çareleri yok.
Çin emek bülteninin de işaret ettiği gibi, sonuçta kazananı olmayan bir durum ortaya çıkıyor: “Tedarik zincirinin en tepesinde yer alan Foxconn ve Apple, dünya çapında kötü şöhrete sahip işçi haklarını ihlal uzmanları haline geldi; fabrika tedarik çıktı hedefini yerine getiremiyor ve ayrılanlar için büyük miktarda tazminat ödemek zorunda kalıyor. Foxconn’un işçileri işe almasına yardım ettiği, suçu üstlendiği ve işçileri şiddet kullanarak bastırmak için güçlerini konuşlandırdığı için hükümetin otoritesi zayıflamıştır. Yönetimle müzakere edecek hiçbir kanalları olmayan işçiler, sağlıklarını tehlikeye atabilecek bir ortamda çalışmaya zorlandılar ya da maaş bordrolarını geri almak için polisle çatışmak ve yaralanmak zorunda kaldılar. İşçilerin meşru temsilcisi olan işçi sendikası sesini, işlevini her yönüyle tamamen yitirmiştir.”
Ancak tek parti devleti rejimi altında işçi sendikalarının bağımsız hareket edebilecekleri bir alan kalmadı. Pekin’in sıfır-kovid kurallarına olan takıntısının fabrika operasyonlarına ek maliyet getireceğinden bahsetmeye bile gerek yok. Son protestolar, ana karadaki Çinli Blog Yazarı William Long’un önerdiği gibi Foxconn’u Çin dışına taşınmaya itebilir: “İçimden bir ses Foxconn’un Henan’dan taşınmasının artık daha olası olduğunu söylüyor. Bir fabrika kampüsü işletmek için işçilere ihtiyacınız var. Şimdi 2-4 kat daha fazla harcıyorsunuz ama yine de yeterince işçi bulamıyorsunuz. Ve yeni işe alınanlar geldiğinde, kampüsü yıktılar. Bu, sanki Tanrı size Vietnam, Hindistan ve diğer Güneydoğu Asya ülkelerine taşınmanızı söylüyormuş gibi bir işaret. Olasılıklara karşı gelemezsiniz, yoksa kendi mezarınızı kazarsınız.”
(Oiwan LAM tarafından kaleme alınan ve globalvoices.org’da yer alan yazı Evrensel Dış haberler servisi tarafından çevrilmiştir…)
Evrensel / 28.11.22
