Sayıştay’ın meclisin KİT Komisyonu’na sunduğu 2017 TTK denetim raporu, son dönemde bir kez daha işçi ölümleriyle gündeme gelen kaçak ocakların ne kadar yaygınlaşıp organize bir hal aldığını ortaya koydu.

Raporda, 2015 yılında tespit edilerek müdahale edilen kaçak ocak sayısının 197, 2016 yılında 293, 2017 yılında 350 olmak üzere toplam 840 olduğu belirtildi.

Kaçak ocakları mühürlemenin sorunu çözmediği, kaçak ocak sayısındaki artışın ise sürdüğü belirtilen raporda, 21 Kasım 2015’te 1 kişinin öldüğü kaçak ocağın mühürlendikten hemen sonra tekrar açılması sonrası 2,5 ay sonra 2 işçinin de gazdan zehirlenerek öldüğü hatırlatıldı.

Raporda, 2015 yılında özel şirketlere ait maden ocağında 6, kaçak ocaklarda 7, 2016 yılında kaçak ocakta 2, özelde 1, 2017 yılında ise kaçak ocaklarda 3, özel sektörde 4 iş cinayeti yaşandığı da yer aldı.

1992-2017 yılları arasında rödövanslı sahalarda meydana gelen “kazalarda” 137 işçinin, kaçak ocaklarda meydana gelen kazalarda 129, toplamda 266 işçinin öldüğü, yaralanma ile sonuçlanan kaza ve yaralı sayısının tam olarak tespit edilemediği belirtildi.

Özel işletmelerin kaçak ocaklardan çıkarılan kömürü daha düşük ücretle satın aldıkları ve bu nedenle kaçak ocaklara ses çıkarmadıkları da raporda yer alan önemli bir tespit.

Kaçak ocakların günlük kömür ihtiyacını karşılamak için ilk olarak ortaya çıktığı belirtilen raporda gelinen aşamaya ilişkin ise şunlar söylendi: “Düşük maliyetli bu üretim şeklinin bir şekilde teşvik edilmesi sonucu üretilen kömürlerin tüketiciye ulaştırılmasının ardından iş münferit olmaktan çıkmış ve hesabı tam olarak yapılamayan, kontrol edilemeyen ticari bir faaliyet şekline dönerek üzerinden rant sağlanan organize bir yapı haline gelmiştir. Bir ihbar olmaksızın emniyet güçleri, orman işletmesi ve kurum elemanlarınca tesadüfen tespit edilip kapatılan ocak sayısı ise çok az sayıda kalmaktadır. Bunların içerisinde kaçak ocaklarda çalıştırılan, ancak paralarını alamayan aralarında yabancı uyruklu kişilerin de bulunduğu işçilerin ihbarları da mevcuttur.”

Kaçak kömürü çıkaran ve satan şirketlere dokunulmuyor

Bu tablonun gerisinde yeterli denetim yapılmadığı gibi kaçak ocak işleten ve bu ocaklardan çıkan kömürü satın alan şirketlere gerekli yaptırımın uygulanmaması yatmaktadır. Ağustos 2017’de kaçak kömür taşıdığı için Zonguldak Ereğli’de jandarma tarafından durdurulan 67 EL 248 plakalı kamyon şoförü sadece 20 bin TL ceza kesilerek bırakıldı. Kaçak kömürü kimin çıkardığı, kömürün hangi maden şirketine satıldığına ilişkin ise herhangi bir işlem yapılmadı. Tek başına bu örnek bile devletin buradaki sorumluluğuna işaret ediyor.

Keza işçilerin bu ocaklarda çalışması da tamamen TTK ve balı ocaklarda işçi sayısının azaltılması ve işsiz kalan işçilerin çalışacak başka alanlara sahip olmamasından kaynaklanıyor.