İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) Kültürpark projesine ilişkin TMMOB’ye bağlı odaların görüşleri ve odalar tarafından hazırlanan rapor bugün basın toplantısı ile paylaşıldı. TMMOB İzmir İl Koordinasyon Kurulu tarafından yapılan toplantı Peyzaj Mimarları Odası İzmir Şubesi’nde gerçekleştirildi.
Basın metnini okuyan Peyzaj Mimarları Odası İzmir Şube Başkanı Özer Yerlikaya, Kültürpark’ın, doğa ile kültürün iç içe geçtiği kültürel peyzaj olduğunu belirterek, İzmir kent merkezinde stratejik ve en önemli kent parkı olma özelliğini taşıdığını söyledi. Yerlikaya, Kültürpark’ın, 78 yıl önce insan eliyle oluşturulmuş, günümüze kadar korunarak geliştirilmeye çalışılmış bir kent ekosistemi olduğunu anlatarak, “kapladığı 420.000 m²’lik alanda, 200.000 m²’nin üzerinde yeşil alana sahip olan Kültürpark, 200`den fazla türe ait 7.200’den fazla bitki varlığını barındırmaktadır. Bütün bu özellikleri temel alınarak, İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 12.11.1992 gün ve 4072 sayılı kararla 2. Derece Doğal Sit ve Tarihi Sit olarak tescil edilmiştir” dedi. 2014 yılından bu yana İBB tarafından yürütülen İzmir Kültürpark Projesi’yle ilgili gerçekleştirilen toplantılarda sunulan bilgi ve belgeler kapsamında, projenin gerek sürecin katılımcılığı gerekse ilkesel olarak alana yaklaşımdaki izlenen politikalara dair bilimsel ve teknik görüşlerini, meslek odaları olarak hem yazılı hem sözlü dile getirdiklerini hatırlattı.
İki yıllık sürede çalışmaların projeye dönüşümüne ilişkin sürece dâhil edilmediklerini ifade eden Yerlikaya, gelinen süreçte söz konusu projenin idare tarafından tamamlandığını ve Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun görüşüne sunulduğunu öğrendiklerini dile getirdi. Yerlikaya hazırladıkları raporda şu önerilerde bulunduklarını aktardı: “Kültürpark’ta yeni işlevlere yer verilmemesi ve kesinlikle yoğunluk arttırıcı kapalı hacim oluşturabilecek her türlü müdahaleden kaçınılması gerekmektedir. İzmir için önemsenen Kongre Merkezi önerisi gibi bir önerinin Kültürpark yerine, kent bütününde ele alınması daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Bu işlevin ihtiyaçları da dikkate alındığında, bu ihtiyaçların karşılanabileceği ve söz konusu işlevle önerildiği alanın kente kazanılmasına katkı koyabileceği nitelikteki bir alanda önerilmesi, gerek fuar alanı gerekse İzmir kenti için faydalı olacaktır. İhtisas fuarlarının Gaziemir’de oluşacak yeni fuar alanına taşınması ile birlikte, bu işleve yönelik mevcut yapıların; yeşil alan/açık alan olarak değerlendirilecek şekilde ele alınması gerekmektedir.”
Meslek odaları olarak projeyi incelediklerinde, baştaki endişelerinin öneri proje ile somutlaştığını gördüklerini söyleyen Yerlikaya, hazırladıkları rapordaki önerilerini şöyle aktardı:
“2. derece doğal sit alanı ve tarihi sit alanı statüsüne sahip olan Kültürpark, öneri proje ile tarihsel ve mekânsal karakterinin zarar görmesi açısından tehdit altındadır.
- Projede, alanın özgün peyzajını başka bir peyzaja evirme yönünde tepe, yol, sert zemin vb. kapsamda çok sayıda müdahale söz konusudur. Bunun yerine özgün peyzajın kendi karakteristiği doğrultusunda korunması ve sağlıklılaştırılması gereklidir. Öneri proje bu doğrultuda Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun alana ilişkin verilmiş olan ilke kararlarına uymamaktadır.
- Öneri projede yıkılan hangar binalarının yerine sergi binası adı altında, sergi, kongre merkezi ve toplantı işlevlerini yüklenen bir yapı önerisi olduğu görülmektedir. Bu alanda rekreatif yeşil alanlar yapılmalıdır.
- 2004 yılında 30 bin m² olarak, Koruma Kurulu onayı ile İzmir Fuarı kent dışına taşındığında sökülebilecek şekilde konstrüksiyonla inşa edilen yapının kaldırılmasını beklerken, bugün geldiğimiz noktada 'geçici' olma niteliği ortadan kaldırılmıştır, hatta bodrum katına otopark yapılacak ciddi büyüklükte bir yapı öneri projede karşımıza çıkmaktadır. Geçici ihtiyaçla ortaya çıkan bu yapı yeni düzenleme ile kalıcı hale getirilmek istenmektedir. Bu kararın, alanın yeraltı su dengesini bozmakla birlikte alana ciddi kullanım yükü getireceği açıktır.
- Yeni kent merkezi olarak geçen Bayraklı bölgesinde yürürlükteki imar planlarında, otel ve sergi salonları, kongre merkezleri bulunmaktadır. Ancak Kültürpark Avan Projesi kapsamında önerilen yapıda yer alan bu kullanımların İzmir ili genelinde bütüncül bir yaklaşımla düşünülmediği ortadadır. Bu alanda önerilen sergi salonu ve kongre ihtiyacına yönelik yapı önerisi bütüncül bir anlayıştan ve bilimsellikten uzaktır.
- Kültürpark’ın bitki varlığına ait ayrıntılı bir proje Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından hazırlanmaktadır. Kültürpark’ın bitki varlığına yönelik önemli bilgileri içerecek olan ve toplumun da kullanımına açılacak olan projenin Kültürpark için proje üretilmeden önce tamamlanması ve proje kapsamında dikkate alınabilmesi gerekirdi.
- Ekolojik açıdan, kent içerisindeki orman alanları, yeşil alanlar çok sayıda flora ve faunaya ev sahipliği yaptığından İzmir Fuar Alanı da bölgedeki biyolojik çeşitliliğe önemli katkı sağlamaktadır. Saha, bu açıdan da sağlıklı koşullarda varlığını sürdürmelidir. Benzer bir irdeleme “modern mimarlık mirası” kapsamındaki kültürel miras yapıları için de gerçekleştirilmelidir.
- Alanın İzmir Enternasyonal Fuarı ve Kültürpark olarak yaşanmış tarihsel-kültürel geçmişine ilişkin yapıların, alanların, heykellerin ve izlerin iyileştirilmesi ve alanda vurgulanması yönündeki düzenlemelerin yetersiz kaldığı görülmektedir.
- Kent merkezinde otopark yapılarının azaltılması, merkezin araç trafiğinden arındırılması, çevresel etkilerinin azaltılması gerekirken bu alana getirilen araç yükü ve yeni bir otopark alanı ile çevre kirliliği arttırılmaktadır.
- Kültürpark alanı flora acısından değerlendirmenin yanı sıra fauna açısından da uzman bir ekip tarafından özellikle kuşlar ile ilgili değerlendirilmeli ve kuşlar tarafından ihtiyaç duyulan ekosistemin devamlılığını sağlanmalıdır. Bu gerekliliğin projede dikkate alınmadığı görülmektedir.”
Yerlikaya, kazanç amacı gütmeden, Kültürpark'ta yapılaşma yoğunluğunun azaltılarak, kentin tarihsel belleğine saygılı ve kentlinin ihtiyacı olan kamusal alanların arttırılması ile dinlenme ve kültürel faaliyet alanlarının yaratılmasının önemine dikkat çekti. Kültürpark’ın mevcut kullanımını arttırmak adına bu alana yeniden bir proje geliştirmek yerine, park içerisinde yer alanların niteliklerinin yükseltilmesinin yeterli olacağını vurguladı.
Toplantıya, Şehir Plancıları, Peyzaj Mimarları, Mimarlar, Çevre Mühendisleri ve Orman Mühendisleri Odalarının İzmir Şubeleri de katıldı.
Kızıl Bayrak / İzmir
