Makina Mühendisleri Odası’nın (MMO) her ay yayınladığı ‘Sanayinin Sorunları ve Analizleri Bülteni’nin 47. sayısı, “Kriz sanayi odaklı derinleşiyor” vurgusuyla bugün açıklandı. Geçtiğimiz hafta açıklanan milli gelir verileri ve işsizlik rakamlarının ele alındığı bültende, krizin etkisinin en fazla su yüzüne çıktığı sanayi dallarına ve bununla birlikte işsizlikte yaşanan patlamaya dikkat çekildi.
“Krizin odağında sanayi var”
İktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırlanan bültenin özetinde, ilk olarak milli gelir verileri hatırlatılarak sanayinin milli gelirdeki payının yüzde 23,6 olduğuna değinildi ve sanayinin son çeyrekteki yüzde 6,4’lük küçülmesinin “krizin sanayi odaklı derinleştiği”ne işaret ettiği ifade edildi. “GSYH’deki büyüklüğü yüzde 20 olan imalat sanayiinde son çeyrekteki daralma yüzde 7,4 ile daha belirgin ve merkezde durmaktadır” denildikten sonra, sanayideki büyümenin 12 aydır inişte olduğu belirtilerek krizin odağının sanayi olduğunun altı çizildi. Devamında, krizin sanayinin alt gruplarına yansımasına ilişkin şu bilgiler paylaşıldı:
“Sanayi üretim endeksi verilerine mevsimsellikten arındırılmış olarak bakıldığında resesyonun hissedildiği Temmuz 2018’den en son verinin yayımlandığı Ocak 2019’a kadar 7 ayda en çok daralmanın ağaç işleme sanayinde yüzde 24’e yakın yaşandığı gözlemleniyor. Onu izleyen demir-çeliği de içeren ana metal sanayiinde küçülmenin yüzde 15’e yaklaştığı anlaşılıyor. İnşaat ile doğrudan ilgili “Metalik olmayan Mineral Ürünler” diye tanımlanan ve çimento, cam, seramik, tuğla vb. gibi inşaat girdilerini içeren alt sektördeki 7 aylık birikimli küçülmenin yüzde 14’e yaklaştığı anlaşılıyor.
“İnşaata girdi sağlayan alt sektörlerden sonra, beyaz eşya, elektronik ev eşyalarını üreten sektör ile otomotiv ürünlerini izleyen sektörlerde analize konu 7 ayda yüzde 10’a yaklaşan daralmalar olduğu gözleniyor.”
“Yatırımlardaki düşüş gelecek açısından olumsuz”
Milli gelir verilerine göre 2018’in son 6 ayında yatırımlardaki düşüşün göze çarptığı üzerinde durulan bültende, yatırımların payının yıl genelinde ortalama yüzde 28,4 olduğu, ekonominin küçüldüğü son çeyrekte bu ortalamanın altına düşüldüğü ifade edilerek bu 3 ayda yatırımların 2017’e kıyasla yüzde 13’e yakın gerilediği hatırlatıldı. Ardından, sanayi yatırımlarındaki gerilemeye dikkat çekilerek şöyle denildi:
“2017 ve 2018’in 8 çeyreği dikkate alındığında inşaat yatırımlarının son 2 çeyrekte negatife düşmesine karşılık makina-teçhizat yatırımlarının 3 çeyrektir gerilediği görülüyor. Daralan makina-teçhizat yatırımları, sanayinin geleceği açısından çok olumsuz sinyaller vermektedir.”
“İşsizlik son 30 yılın en yüksek seviyesine doğru ilerliyor”
Sanayideki krizin işten çıkarmalara yansımasına dair son TÜİK verilerine de atıfta bulunulan bültende, Aralık 2018’de yüzde 13,5’e ulaşan işsizlik oranının son 30 yılın en yüksek seviyesine doğru tırmanışta olduğunun altı çizildi. İşsiz sayısının Aralık 2017’ye kıyasla 1 milyon artarak 4,3 milyonu bulduğu hatırlatılarak sanayideki işsizliğe ilişkin şu ifadeler kullanıldı:
“Kasım döneminde sanayide çalışanların sayısı 40 bin azalmıştı. Aralık döneminde ise 182 bin azaldı. Belli ki işverenler düşen üretimlerine hemen tepki vermeyip bir süre sabrettiler ama sonunda işten çıkarmalara hız verdiler.”
Bültende, 2019’un ilk 3 ayında daralmanın sürdüğü ifade edilerek, önümüzdeki döneme dair toparlanma yönünde eğilimden bahsedilemeyeceği belirtildi. İç talebin zayıflığının, kredi faizlerinin yüksek seyrinin sürdüğüne değinilen bültende, geliri ve yatırımları canlandıracak bir görüntü olmadığına dikkat çekilerek şu vurgu yapıldı: “31 Mart yerel seçimlerini her şeyin önüne çeken rejim, herkesi “bekle-gör” davranışına yöneltince tüketim de yatırım da bekle-gör kararında sabitlendi.”
