Uluslararası enerji gündemi, geçtiğimiz hafta 6 Aralık’taki Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve 7 Aralık’taki OPEC ve OPEC dışı üreticilerin toplantısına odaklandı. Her iki toplantı da fiyatların düşüş eğiliminde olduğu petrol piyasasında merakla beklendi. Nihayetinde OPEC, 6 ayda bir toplanan zirvesinde petrol üretiminde Ocak 2019’dan itibaren günlük 0.8 milyon varil kesinti yapacağını duyurdu. Ertesi gün gerçekleşen OPEC ve OPEC dışı üreticiler Bakanlar Zirvesi’ndeyse OPEC dışı üreticilerin de buna katılma kararı aldığı ifade edildi. Bu bağlamda Rusya’nın Ocak 2019’dan itibaren 0.4 milyon varil üretim kesintisini aşamalı biçimde yapacağı duyuruldu. Rusya’ya dönük bu vurgu aslında OPEC dışı üreticiler toplantısının Rusya odaklı olarak yapıldığını yeniden gösterdi.
OPEC: O eski halimden eser yok şimdi
OPEC, piyasadaki arz talep durumunu gözeterek fiyatların ve üretimin belirli bir düzeyde tutulmasını sağlayan düzenleyici misyonuna sahip. Ancak OPEC artık 1973 Krizi’ne neden olan gücün uzağında. Bunun üç gerekçesi var.
İlk olarak OPEC’in küresel petrol ihraç payındaki düşüş. Petrol piyasasında, OPEC dışı olarak anılan üreticiler eskisinden daha etkin. Halihazırda OPEC küresel petrol ihracatının yüzde 33-35’ini elinde tutuyor. Bunun dışında kalan yüzde 62-65, Rusya, ABD, Meksika, Kanada, Kazakistan başta olmak üzere OPEC dışı üreticilerden sağlanıyor.
İkincisi, OPEC’in kendi içinde yaşadığı üye kayıpları, gücüne etki ediyor. OPEC 2018’i 15 üye ile kapatıyor. Ancak 2019’un başında Katar örgütten ayrılıyor yani OPEC’in kapsama alanı daralıyor. Sayının yanında OPEC’i etkileyen iç durumlar da var. Venezuela’nın üretimi günlük 1.2 milyon varil düzeyinde. Geçtiğimiz yıl 1.9 milyon varildi. OPEC’in başını ağrıtan yalnızca Venezuela değil, bir de İran var. Kasım ayından bu yana ABD’nin petrol yaptırımlarına maruz kalan İran’ın petrol ihracatı düşüyor. İran’ın üretimi 2016’dan bu yana ilk defa günlük 3 milyon varilin altına düştü. Buna bir de 2019’da OPEC şemsiyesi altında olmayacak Katar’ın üretimi eklendiğinde zaten OPEC 2019’a 1.2 milyon varil günlük üretim düşüşüyle giriyor.
OPEC’in gücünü sınırlayan son gelişme küresel finansallaşma dalgasına petrolün de katılması. Petrol fiyatları borsalarda belirleniyor. Petrol kontratları yeni birer finansal yatırım aracı. Dolayısıyla fiyatların tayininde OPEC’in gücü kırıldı.
OPEC’ten Rusya’ya: Gitme sana muhtacım
Küresel piyasadaki gücü sınırlanan OPEC 2017’den beri Rusya ile üretim kesintisine birlikte karar veriyor. OPEC ve OPEC dışı Üreticiler toplantısı temelde Rusya’yı yanında tutmayı amaçlıyor. Bu nedenle piyasa aktörleri OPEC’in kesinti kararının yanında Rusya ile yapılacak toplantıyı bekledi. Peki bu ne anlama geliyor?
2017’den bu yana Rusya ile hareket etmezse örgütün piyasayı etkileyecek bir karar alması çok zordu. Nitekim 2017’de Suudi Arabistan “önce Rusya ile konuşup sonra üretim kesintisine karar vereceğiz” derken bu durumu kast ediyordu. Bu anlamda Rusya, OPEC’te olmayan ancak OPEC kararlarına en fazla etki eden üretici.
Rusya’nın bir taşla iki kuş stratejisi
Son OPEC toplantısı öncesi ABD Başkanı Donald Trump, “üretim kesintisine gitmeyin” baskısını yine yaptı. Buna rağmen OPEC kesinti kararı aldı.
Kaşıkçı cinayeti sebebiyle yoğun bir biçimde ABD’den baskı gören Suudi Arabistan, bu baskıya rağmen petrol konusunda Rusya’yı tercih etti. Bu durum Rusya’nın önemini bir kez daha gösteriyor.
İran yaptırımları, OPEC üretimindeki sıkıntı ve piyasada fiyatların dalgalanmasını sessiz biçimde izleyen Moskova, üretimde kesintiyle fiyatlar artarsa kasasına daha çok dolar koyabilecek. Eğer fiyatlar aynı kalır ya da düşerse, sadece Rusya değil, diğer üreticiler de kaybedecek. Ancak Moskova’yı diğer üreticilerden ayıran bir farkı var. Riyad’ın Washington’a “Müttefiklik başka, petrol başka. Kusura bakma ben Rusya ile devam edeceğim” dedirtebilen diplomatik başarısı.
Gazete Duvar / 14.12.18
